Khác với truyền thống kinh doanh của người Hoa, thường đưa con em hoặc thân nhân vào nắm giữ các vị trí then chốt của guồng máy làm ăn, Lý Long Thân không làm như vậy. Ông ta từng tuyên bố: “Kẻ nào biết rõ về ta, kẻ ấy thắng ta một nửa”. Do vậy, Lý chủ trương chỉ tuyển các tay chân ở ngoài dòng tộc. Những kẻ này đều quen biết Lý thông qua các phi vụ làm ăn và đều là những tay sừng sỏ.
Lý luôn chọn người giỏi nhất, trả lương cao nhất. Tự soi bản thân, Lý không tin, không cậy vào lòng trung thành của bất kỳ ai. Thay vào đó, Lý buộc chặt những tay chân tâm phúc vào mình bằng quyền lợi và bằng cả mối họa mà họ buộc phải nghĩ đến qua tấm gương các đối thủ của Lý. Nỗi sợ hãi thường trực trong họ là rất cụ thể, nhưng những bằng chứng để họ có thể sử dụng chống lại Lý thì rất mơ hồ.
Trong số các tay chân đắc lực có Châu Trần Tọa, một đồng hương Phúc Kiến hơn Lý năm tuổi. Châu là một thành viên Quốc dân Đảng vào loại “gộc” của Đài Loan, được chính quyền Ngô Đình Diệm cho phép hoạt động trong chi bộ Quốc dân Đảng của Trần Y Lịnh, bí thư cơ quan Đại sứ quán Trung Hoa Dân Quốc tại Sài Gòn.
Thời kháng Nhật, Châu Trần Tọa hoạt động ở Thượng Hải. Từ trẻ, Châu Trần Tọa đã là thành viên của Lam Y xã – tổ chức chuyên trách các hoạt động bí mật trong Quốc Dân Đảng do chính Tưởng Giới Thạch thành lập vào năm 1932. Năm 1937, Nhật chiếm Thượng Hải, Châu Trần Tọa theo Tưởng Giới Thạch rút về Trùng Khánh lập chính phủ kháng Nhật. Đầu năm 1945, Tưởng phái Châu quay lại Thượng Hải hoạt động kinh tài cho Quốc Dân Đảng. Ông ta có quan hệ rất khắng khít với những đại gia lẫy lừng thân Quốc Dân Đảng tại Thượng Hải như Ngu Hiệp Kinh – Chủ tịch Thương Hội, kiêm nhà sáng lập đồng thời là Chủ tịch Hội đồng Chứng khoán Thượng Hải, Đỗ Nguyệt Sênh, Thiếu tướng Quốc Dân Đảng, ông trùm của các ông trùm Thanh Bang Hội, Hoàng Kim Vinh, một trùm Thanh Bang khác…Công việc chính của Châu Trần Tọa là gì không ai biết, chỉ biết là ông ta có đủ tư cách để diện kiến Tưởng Giới Thạch bất kỳ lúc nào.
Khoảng đầu năm 1948, trước cái mốc Quốc Dân Đảng bị đẩy bật ra khỏi Trung Hoa đại lục (10-1949) phải bỏ chạy sang Đài Loan khá lâu, Châu Trần Tọa bỗng dưng biến khỏi Thượng Hải như bị bốc hơi. Thay vào đó, dân buôn bán lớn gặp ông ta đi lại như con thoi khu vực biên giới hai nước Trung - Việt ở khu vực Móng Cái, Quảng Ninh, giáp bên kia là khu Bằng Tường, Quảng Đông, Trung Quốc.
Cùng đi với ông ta có nhiều nhóm người Hẹ, người Tiều, người Hắc Cá (Hakka) gốc Triều Châu, Đảo Hải Nam và một ít Quảng Đông. Đa phần, họ đều từng đi lính Quốc dân Đảng trong hàng ngũ các tướng lĩnh, lãnh chúa thời cát cứ. Đi đâu, họ đều mang theo cả gia đình định cư ngay tại nơi đồn trú. Trước sự tấn công của Giải Phóng quân Trung Quốc, các tướng lĩnh, lãnh chúa Quốc dân Đảng đều bỏ chạy hết sang Đài Loan. Họ trở thành nhưng chiến binh vô chủ. Ngoài đánh giặc thuê, họ không biết làm gì, không có nghề ổn định nào để nuôi sống gia đình. Họ đi theo Châu Trần Tọa, dù ông chủ Châu làm gì, lấy đâu ra tiền để nuôi đám cựu binh mất chủ thì họ cũng không hề biết.
Không lâu sau đó, vùng Đông Triều, Quảng Ninh bỗng mọc lên cái gọi là chiến khu Quốc Dân Đảng Đông Triều, chống Pháp và chống luôn cả Việt Minh, là đối thủ số 1 của đại hiệp độc nhãn Nguyễn Bình (Nguyễn Phương Thảo), người sau này được phong Trung tướng, nắm quyền chỉ huy toàn bộ lực lượng quân sự của Việt Minh trên chiến trường Nam Bộ. Binh sĩ của chiến khu mới mọc được gọi bằng cái tên chung là Sư đoàn Nùng, dù thực tế đó là một đơn vị pha tạp sắc dân, không có mấy binh sĩ người dân tộc Nùng. Đến đó, Châu Trần Tọa lại biến mất khỏi đất Quảng Ninh.
Tháng 10-1954, một lần nữa, toàn bộ Sư đoàn Nùng lại rùng rùng bỏ vùng Tân Triều, Móng Cái, rùng rùng kéo nhau vào Nam. Họ trở thành lực lương binh bị duy nhất hậu thuẫn ông Ngô Đình Diệm về chấp chính, dù binh lính của sư đoàn hầu như chẳng có ai từng gặp mặt ông Diệm lấy một lần. Đón các chỉ huy Sư đoàn, giúp chính phủ định cư cho gia quyến của những người lính Nùng tại Lương Sơn (Bắc Bình, Bình Thuận), xã Bàu Hàm (khu vực huyện Thống Nhất, Đồng Nai hiện nay) và Bảo Thắng (Bảo Lâm, Lâm Đồng ngày nay) cũng lại do một tay Chậu Trần Tọa thu xếp.
Ngô Đình Diệm dẹp yên giáo phái, thanh trừng hết các lực lượng đối lập, vai trò hậu thuẫn của sư đoàn Nùng chấm dứt. Hết kẻ địch để đối đầu, đám lính Nùng hoang dã cũng không chịu ngồi yên, luôn tiềm ẩn một nguy cơ bạo loạn bất ổn. Ngoài chỉ huy trực tiếp, họ không nghe lệnh ai hết, không tuân thủ bất kỳ thứ kỷ luật nào. Cả Tổng thống, nếu nổi giận, họ cũng sẵn sàng cắt tai. Duy nhất một khả năng bất biến: họ rất giỏi chiến trận, nhất là thực thi nhiệm vụ ở các khu vực có địa hình đặc biệt ở miền sơn cước, rừng rú hay sông biển. Với ông Diệm, đây là một mối lo canh cánh.
Từ cuối năm 1957, hết vai trò hậu thuẫn binh bị cho anh em ông Ngô Đình Diệm chấp chính và an vị ở ngôi cao quyền lực, Sư đoàn Nùng bị chính ông Diệm - người mà họ được trả lương để theo phò - xé lẻ và tái cơ cấu. Một nửa đơn vị được tách ra, chia nhỏ, trở thành nòng cốt để thành lập các đơn vị tinh binh của Quân đội Việt Nam Cộng Hòa như Biệt động quân (làm nhiệm vụ biên phòng) do Thiếu tá Lữ Đình Sơn chỉ huy, Lữ đoàn Dù do Đại tá Nguyễn Chánh Thi chỉ huy, Biệt kích người nhái... không kể một số khá đông vẫn làm nòng cốt trong Liên Binh phòng vệ phủ Tống Thống do Đại tá Lê Quang Tung chỉ huy.
Nửa số quân còn lại tiếp tục giữ bộ khung để lập nên Sư đoàn 5 Bộ Binh, với 3 trung đoàn chính 45, 46, 48 (không tính một số đơn vị phối thuộc) đóng ở ba nơi: Bảo Lộc, Long Khánh và Bình Thuận do Đại tá Nguyễn Đức Thắng làm Sư trưởng. Đến cuối năm 1962, vị trí Tư lệnh Sư đoàn 5 được giao lại cho đại tá Nguyễn Văn Thiệu, Bộ chỉ huy đóng tại Biên Hòa.
Vì gắn chặt với sự hình thành rồi tan rã của lực lượng Nùng thiện chiến, có vai trò không ai thay thế, Châu Trần Tọa rất được chế độ coi trọng. Hầu như không ai biết rõ công việc, vị trí đích thực của Châu Trần Tọa. Nhưng bất kỳ ai cũng hàm ơn, nể và sợ ông ta. Dù đi đâu, làm gì, con người bí hiểm ấy vẫn mang một bộ mặt lễ độ, nói năng cử chỉ đều từ tốn, nhã nhặn. Chính quyền Ngô Đình Diệm dĩ nhiên cũng rất ưu ái với Châu Trần Tọa. Ông ta có lẽ là một trong số rất ít thương nhân Hoa Kiều không bị ràng buộc hay hạn chế gì bởi các sắc luật cấm cản người Hoa do Tổng thống Ngô Đình Diệm ban hành.
Trong hồ sơ của Cảnh sát hoạt vụ Việt Nam Cộng Hòa lập trước khi anh em Ngô Đình Diệm - Ngô Đình Nhu bị lật đổ (1-11-1963), chúng tôi tìm thấy những báo cáo tóm tắt thể hiện: Châu Trần Tọa từng bốn lần sang Đài Loan mừng thọ Tưởng Giới Thạch với tư cách khách mời; từng làm Bang trưởng Phúc Kiến tại Chợ Lớn; từng vượt biên sang Nam Vang tham gia bàn bạc chủ trương với Phái đoàn kinh tế Việt Nam do Quốc dân Đảng tổ chức năm 1958. Ngoài vụ “vượt biên được cho phép”, hồ sơ không ghi thêm bất kỳ một hoạt động phạm pháp nào khác của nhân vật kỳ lạ này.
Nhìn thấy “thiên tài” của Châu Trần Tọa đối với các hoạt động trong bóng tối, Lý Long Thân đã không tiếc tiền của để kéo Châu về dưới trướng. Sau vụ đảo chính Diệm - Nhu, vì “can tội" chứa chấp anh em Diệm Nhu trong nhà trước khi đem họ sang nhà thờ Cha Tam xưng tội, Mã Tuyên đã bị cảnh sát bắt điều tra, vì thế cũng bị hất khỏi chức vụ Mại bản (compradore) của Ngân hàng Việt Nam Thương Tín. Không còn giá trị lợi dụng, Lý Long Thân đã quên ngay họ Mã, xuất 2,5 triệu đồng của VINATEXCO để ký quỹ và vận động công ty Tứ Hải Nguyên xuất thêm 10 triệu đồng bảo lãnh cho Châu Trần Tọa trám vào chức vụ này. Có được Châu Trần Tọa, Lý Long Thân càng tha hồ phù phép để buôn tiền và hợp thức hoá các nguồn tài chính đen để đã giàu càng tiếp tục giàu thêm. Rồng gặp mây, họ Châu tiếp tục vẫy vùng đắc lực. Nhưng như thường lệ, mọi hành tung vẫn “lai vô ảnh khứ vô hình”, chỉ nụ cười hiền lành kín kẽ là luôn hiện hữu.
Ở mỗi công ty, nhà máy, cửa hàng, ngoài các ban bệ bình thường, Lý Long Thân đều đặt thêm các tai mắt tin cẩn giám sát công việc kinh doanh và tổ chức các chiến dịch, phi vụ trong bóng tối. Thực tế, mọi quyền điều khiển hoạt động kinh doanh, ngân quỹ đều do những kẻ ẩn danh này nắm giữ và báo cáo trực tiếp với Lý Long Thân. Trong khi đó, Lý tuyệt đối không cho con cái tham gia vào việc làm ăn. Hai người con trai lớn là Lee Poon Leung (Lý Bổn Lương) và Lee Sok Wah (Lý Đắc Hòa) được Lý Long Thân gửi sang Đại học Kowloon (Cửu Long), Hồng Công ăn học. Xuất thân bần hàn bước thẳng lên ngôi vương đế, Lý Long Thân tỏ ra thức thời với quan niệm rất rõ ràng: “Thời thế luôn đổi thay, không học không làm vua được mãi”!
Sau cuộc bầu cử năm 1967, Trung tướng Nguyễn Văn Thiệu, cựu Tư lệnh Sư 5 Bộ Binh ngày nào đã đắc cử vị trí Tổng thống nền Đệ nhị Cộng Hòa. Một lần nữa, qua sự sắp xếp của Châu Trần Tọa và nhiều người khác, Lý Long Thân lại trở nên cực kỳ thân thiết với Tổng Thống. Bà Nguyễn Thị Mai Anh, phu nhân Tổng thống đã nhận bà Lương Muối, vợ của Lý Long Thân làm em kết nghĩa, dù họ không cùng dân tộc hay tôn giáo.
Nói công bằng, giới tư sản mại bản, các nhân vật tai to mặt lớn vừa hợp tác vừa cạnh tranh đều vừa nể sợ lại vừa rất căm ghét Lý Long Thân. Thế nhưng, không một ai trong số họ tỏ ra phật ý buồn lòng gì với phu nhân của tay đại tư sản cá mập. Ngược hẳn với đức lang quân, bà Lương Muối luôn tỏ ra hiền lành, nhã nhặn và dễ mến. Vị thế em nuôi phu nhân Tổng thống càng khiến bà được các mệnh phụ phu nhân vì nể và cầu cạnh. Tuy vậy, hầu như bà luôn tìm cách ngăn cản hoặc tránh né những sự tung hô, im lặng làm cái bóng của chồng, nuôi dạy con cái và chu toàn các hoạt động ngoại giao, lễ nghĩa cho đế chế, không để ai chê trách hay buồn phiền. Bà chưa từng có một phát ngôn hay hành vi nào gây ra hay để lại tai tiếng.
Lý Long Thân ra vào Dinh Độc Lập, gia đình ông ta đi nghĩ dưỡng, sinh hoạt chung với gia đình Tổng thống vào dịp cuối tuần là chuyện cơm bữa, rất bình thường. Bản thân Tổng thống cũng đã từng chọn sân của VINATEXCO làm nơi tổ chức duyệt đội quân danh dự, gắn huy chương cho một vài đơn vị. Trong hồ sơ lưu trữ tại A27, Bộ Công An, chúng tôi đã tìm thấy rất nhiều hình ảnh Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu và tỷ phú Lý Long Thân trong các hoạt động này. Đáng tiếc, việc chụp ảnh hồ sơ (năm 1998) bị hạn chế. Một số ảnh chụp lại (bằng máy cơ) được cũng đã bị hư hỏng và thất lạc, chỉ còn lại ảnh đã in trên báo ANTG. Nếu chụp lại lần nữa, hình ảnh sẽ rất kém. Lý do VINATEXCO được chọn làm nơi diễn ra các hoạt động cũng đơn giản thôi. Ở đó sân rộng, không gian thoáng đãng và an toàn.
Trong giai đoạn Đệ nhị Cộng hòa, không chỉ khét tiếng giàu có, Lý Long Thân còn có quyền lực nghiêng trời lệch đất. Dù không giữ chức vụ, trọng trách gì trong bộ máy chính quyền, không từng tham gia chính phủ, ông ta vẫn đích thực là một hoàng đế không ngai của Miền Nam thời tao loạn. Có thể coi họ Lý như một Lã Bất Vi của hai nền Đệ nhất và Đệ nhị Cộng Hòa.
Nhưng đó là chuyện của giai đoạn sau. Còn đoạn trước, thương trường như chiến trường, sóng gió chưa dễ dàng buông tha họ Lý.
(Còn tiếp)
NGUYỄN HỒNG LAM
