MIC2025
Made in China 2015
Bài viết này của báo Bưu điện Hoa nam Buổi sáng cho thấy người Tàu đặt mục tiêu chi tiết đến thế nào, ngay cả trong những lĩnh vực công nghệ phức tạp và chuyên sâu
Dân Việt Nam không quen và không thích đặt các mục tiêu được lượng hóa, hoặc nếu có thì cũng chỉ một vài chỉ tiêu dễ đo đếm nhất, kiểu doanh thu, lợi nhuận, cấu trúc nhân lực! Bởi thế có lẽ ta không hợp cho một nền kinh tế kế hoạch tập trung. Phải tìm con đường khác!
--
Made in China 2025
Năm 2015, Trung Quốc công bố kế hoạch 10 năm có tên là “Made in China 2025 – MIC2025”, vươn tới đạt được tự lực, năng lực sáng tạo và sức mạnh bền vững trong lĩnh vực chế tạo trong vòng 10 năm.
Thật không may, Mỹ đã mở cuộc chiến tranh thương mại với TQ, làm tất cả để ngăn chặn chương trình đạt được các mục tiêu của mình. Chỉ còn 8 tháng nữa là đến năm 2025 và các phóng viên tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng đã mở cuộc điều tra xem TQ thực sự đã tiến được đến đâu.
https://www.scmp.com/news/china/science/article/3260307/made-china-2025-china-meets-most-targets-manufacturing-plan-proving-us-tariffs-and-sanctions
Khi kế hoạch được công bố, đường xá TQ còn tràn ngập các hãng xe nước ngoài. Trên trời chỉ có Boeing và Airbus. Đa số các nhà máy TQ không thể hoạt động nếu thiếu các thiết bị nhập khẩu. Chips, hệ điều hành, phần mềm máy tính và điện thoại đa phần nhập từ Mỹ. Ngay cả cơ sở dữ liệu của các ngân hàng cũng do các hãng đa quốc gia phát triển và bảo trì.
TQ khi đó nằm ở đáy của chuỗi giá trị công nghiệp, chuyên chế tạo các sản phẩm rẻ tiền và lạc hậu về công nghệ. MC2015 đặt mục tiêu thay đổi hiện trạng đó, cho phép nền công nghiệp TQ, thông qua những phát kiến về khoa học và công nghệ, có thể chế tạo được sản phẩm giá trị cao, chất lượng cao và công nghệ cao.
Năm 2018, tổng thống Mỹ đương nhiệm lúc đó là Donald Trump đã khơi mào cho cuộc chiến tranh thương mại, cố gắng ngăn cản người TQ. Chính phủ Mỹ cấm vận các hãng công nghệ TQ, nâng thuế hàng nhập nhẩu và tiến hành điều tra rộng rãi các nhà khoa học đang hợp tác với TQ. Biden lên thay Trump, tiếp tục siết chặt cấm vận, cấm toàn bộ xuất khẩu chip sang TQ.
Kể từ đó, chính phủ TQ kiềm chế không phát biểu công khai về MIC2025. Rất nhiều chi tiết đã được gỡ bỏ khỏi trang web của chương trình. Tuy nhiên, dựa vào các tài liệu đã được công bố và các nguồn nội bộ đáng tin cậy, các phóng viên đã tập hợp được 260 mục tiêu của chương trình, trải khắp 10 lĩnh vực, trong đó có nhiều mục tiêu liên quan đến các công nghệ rất phức tạp và đặc hữu.
10 lĩnh vực cần phải đạt được những đột phá:
1/Công nghệ Thông tin, cụ thể là AI, IoT và các thiết bị thông minh
2/Robotics
3/Năng lượng xanh và các phương tiện di chuyển bằng điện
4/Thiết bị hàng không vũ trụ
5/Công nghệ đại dương và tàu công nghệ cao
6/Thiết bị đường sắt
7/Thiết bị năng lượng
8/Vật liệu mới
9/Y học và Thiết bị y tế
10/Máy móc nông nghiệp
Nghiên cứu của tờ báo cũng xác nhận, hơn 86% các mục tiêu đã được hoàn thành. Một số có thể hoàn thành vào cuối năm nay hoặc năm sau. Một số mục tiêu như năng lượng xanh hoặc xe điện thì vượt xa chỉ tiêu.
Kết quả trực tiếp từ những tiến bộ bền vững của MIC2015 là những thay đổi căn bản trong xã hội TQ: số lượng xe ô-tô điện chạy trên đường đã vượt xe xăng, đa phần do các hãng nội địa chế tạo; máy bay nội địa C919 đã bắt đầu vận chuyển khách trên những chặng bay đông đúc nhất; công nghệ 5G phổ biến đã giúp khách đi tàu cao tốc có thể truy cập internet tốc độ cao ngay cả khi chui qua hầm; TQ có số lượng nhà máy thông minh và các bến/ga tàu tự động nhiều nhất trên thế giới; điện thoại thông minh sử dụng chip và phần mềm nội địa trở thành bestseller; và ngành công nghiệp đóng tàu TQ có năng lực sản xuất gấp 200 lần nước Mỹ. Đại loại thế.
Một số mục tiêu còn chưa đạt được như, công nghệ in thạch bản, máy bay chở khách xuyên lục địa, mạng lưới internet vệ tinh. Trong năm nay chính quyền TQ sẽ công bố kế hoạch tham vọng xây dựng các “Lực lượng sản xuất mới”, có thể là kết tục của sáng kiến MIC2025.
Đối diện với sự cạnh tranh của các sản phẩm chất lượng cao và giá rẻ của TQ, đặc biệt trong lĩnh vực, xe điện, turbin gió cỡ lớn và quang điện, phương Tây đang dự kiến tung ra những đòn chiến tranh thương mại mới. Nhưng liệu chúng có thực sự có tác dụng? Nếu xem xét những biện pháp cấm vận hiện tại đang được áp dụng, có thể thấy chúng ít ảnh hưởng, đôi khi thậm chí phản tác dụng.
Một trong những lĩnh vực mà TQ phải đối diện nhiều vật cản nhất là Công nghiệp CNTT. Mỹ và các đồng minh không những cản trở các công ty TQ tiếp cận công nghệ chip hiện đại, mà còn gây khó dễ cho các sản phẩm viễn thông do TQ sản xuất như các trạm phát sóng 5G, thâm nhập thị trường Âu, Mỹ. Sự thiếu hụt về doanh thu buộc các công ty TQ phải đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển công nghệ.
Mặc dù những thách thức to lớn đó, TQ đạt được hầu hết các mục tiêu trong việc sản xuất IC, thiết bị viễn thông, hệ điều hành, phần mềm công nghiệp và sản xuất thông minh. Các công ty TQ có thể tự sản xuất các sản phẩm giá trị cao như CPU máy chủ, các ổ đĩa thể rắn, cáp quang tốc độ cao, hệ điều hành và các hệ quản trị dữ liệu lớn. Nhiều sản phẩm đã chiếm được thị phần đáng kể. TQ đã có kế hoạch sản xuất chip AI cho điện thoại từ 2015 và đến CES (hội chợ hàng điện tử tiêu dùng) năm ngoái, AI phone với nhiều tính năng AI có tính cạnh tranh cao đã trở thành hàng nóng với người tiêu dùng.
Trong công nghệ quang khắc, Huawei đã đạt được những tiến bộ đáng kể về các chu trình trình đa phơi sáng trong sản xuất chip cao cấp, nhưng TQ vẫn chưa đạt được mục tiêu công nghiệp hóa công nghệ quang khắc EUV ở mức cao cấp nhất.
Mục tiêu cho các hệ thống đo đạc và phát hiện tự động cũng chưa được hoàn thành. Trớ trêu thay, có lẽ vì còn chưa đủ cấm vận từ Mỹ. Các hệ thống đo đạc thông minh và phân tích dữ liệu tại chỗ trên thị trường đa phần vẫn là của các hãng nước ngoài.
Trong thế giới xe điện (EV), những chiếc xe công nghệ cao sản xuất tại TQ đã giúp nước này lần đầu tiên vượt Nhật bản về số lượng xe xuất khẩu. Càng thành công, EV TQ càng phải đối diện nhiều với các biện pháp cấm vận thương mại. Mỹ và các nước châu Âu đang chuẩn bị cho đợt tăng thuế và cấm vận sắp tới với xe điện TQ.
Ngay cả chính phủ TQ cũng bất ngờ trong lĩnh vực này. 10 năm trước, họ dự báo năm 2025 sẽ có 3 triệu EV được bán ra. Trong khi đó, năm ngoái, các hãng TQ tổng cộng đã bán được 10 triệu chiếc, trong đó rieenng BYD là 3 triệu chiếc.
EV TQ không chỉ hấp dẫn về giá mà còn dẫn đầu về công nghệ. MIC2015 đã đặt mục tiêu chế tạo các ra đa lidar giá thấp có thể đặt trên xe hơi. Công nghệ này giúp các hãng TQ có thể phát triển các hệ thống tự lái ổn định và mạnh mẽ hơn các đối thủ như Tesla. Các EV TQ cũng kết nối với internet và cung cấp những dịch vụ giải trí phong phú hơn những mục tiêu đã đặt 10 năm trước.
Tất nhiên, cũng có một số mục tiêu quá lạc quan. Ví dụ mật độ năng lượng đạt 400watt/kg, trên thực tế mới chỉ đạt được 200watt/kg. Mục tiêu lái tự động hoàn toàn cũng khó đạt được trong năm sau. Ngoài ra, ngoài Huawei, các hãng xe TQ vẫn phụ thuộc vào NVIDIA cho các chip tự lái, chưa đạt mục tiêu tỷ lệ nội địa hóa, mặc dù một số phân tích nội bộ cho thấy tỷ lệ sử dụng chip EV nội địa sẽ tăng đáng kể từ năm nay.
Hàng không vũ trụ là lĩnh vực TQ bị cấm vận lâu nhất. Các vệ tinh và tên lửa không được dùng chips, linh kiện và công nghệ Mỹ từ lâu. Các vệ tinh của các nước không phương Tây nhưng dùng công nghệ Mỹ cũng không được phóng từ TQ. Các nhà khoa học NASA, theo luật, bị cấm giao tiếp với các đồng nghiệp TQ. Tất cả những điều đó có nghĩa là người TQ hoàn toàn phải dựa vào sức mình.
Và đáng ngạc nhiên là họ hoàn thành hầu hết các mục tiêu: đưa tàu thám hiểm lên Sao Hỏa, hoàn thành hệ thống định vị Bắc Đẩu, vận hành trạm vũ trụ, hạ cánh ở mặt tối của mặt trăng và xây dựng được hệ thống vệ tinh thương mại quan sát Trái đất lớn nhất thế giới. Một số công ty TQ đang có kế hoạch phóng tên lửa sử dụng lại trong năm nay hoặc sang năm.
Tuy nhiên, tốc độ xây dựng chùm vệ tinh internet để cạnh tranh với Starlink không được như dự kiến. Chuyến bay thám hiểm các thiên thạch dự kiến năm 2023, đã phải hoãn sang năm 2025.
Trong lĩnh vực công nghệ thiết bị năng lượng, báo cáo cho thấy TQ đã chuyển đổi từ vị thế Theo đuôi sang vị thế Dẫn dắt.
Các kỹ sư TQ đã phát triển thành công máy phát điện chạy than có hiệu suất và sạch nhất thế giới. Họ cũng làm chủ các công nghệ năng lượng nguyên tử thế hệ mới, bao gồm các lò nhiệt cao làm lạnh bằng khí, lò phản ứng nhanh làm lạnh bằng sodium hay hay lò phản ứng dựa trên muối nóng chảy thorium. Họ cũng đã tạo nên turbin thủy điện có công suất lớn nhất thế giới, các trạm điện mặt trời có hiệu suất cao nhất thế giới, các turbin gió lớn nhất và mạng lưới truyền tải điện khoảng cách xa hiệu quả nhất.
Những bước tiến này tạo nên hiệu ứng đồng bộ, thúc đẩy năng lực cạnh tranh của toàn bộ ngành sản xuất TQ, đồng thời tác động trực tiếp đến cuộc đua về trí tuệ nhân tạo vì AI sử dụng rất nhiều năng lượng.
Mục tiêu chưa đạt được là turbin khí công suất cực cao và lò phản ứng hạt nhân nước ép 2 gigawatt.
Trong lĩnh vực robotics, thiết bị nông nghiệp, y dược và công nghệ hàng hải, tất cả các mục tiêu đều hoàn thành.
Các công ty TQ có thể độc lập chế tạo những hệ thống cộng hưởng từ tiên tiến nhất thế giới, có thể tạo nên từ trường 5 tesla, hơn 70% so với mục tiêu đặt ra, với chi phí chỉ bằng 1/10 của các hãng phương Tây, từ đó giảm giá thành chụp MRI cho các bệnh nhân TQ
Thuốc chống ung thư do các hãng TQ sản xuất đã bắt đầu thâm nhập thị trường Mỹ với giả chỉ bằng một phần nhỏ các hãng dược phương Tây.
Các công nghệ cao cũng tăng đáng kể sản lượng nông nghiệp TQ. Mặc dù không nhiều đất canh tác, TQ hiện sản xuất hơn 50% sản lượng rau toàn thế giới nhờ áp dụng drones, gieo hạt tự động và công nghệ sinh học.
Các sản phẩm như chó robot TQ dễ dàng đánh bại các đối thủ cạnh tranh toàn cầu về tính năng và giá thành. Thêm nữa, TQ giờ trở thành nhà máy đóng tàu lớn nhất trên Trái Đất, có thể đóng được tất cả các loại tàu dân dụng và quân sự với những thành phần chính do TQ tự chế tạo.
Lĩnh vực đạt tỷ lệ hoàn thành MIC2025 thấp nhất là vật liệu mới, chỉ có 75%. Trong các mục tiêu còn bị treo có việc công nghiệp hóa sản xuất tinh thể phi tuyến, cực tím sâu, cỡ lớn; bột hợp kim titan giá thấp; một số vật liệu siêu dẫn đặc biệt; vật liệu điện cực graphen có thể tăng gấp đôi khoảng cách cho pin lithium-ion, và một số vật liệu hóa học đặc chủng khác.
Viện hàn lâm Kỹ nghệ TQ (CAE), có trụ sở tại Bắc Kinh, nhận định: Có thể nói sản xuất công nghiệp TQ về cơ bản đã hoàn thành các mục tiêu đã đặt ra 10 năm trước.
CAE đã thiết kế chỉ số tổng hợp đánh giá sức mạnh công nghiệp của các nước. Chỉ số này không chỉ đếm tổng sản lượng mà còn đánh giá tính hiệu quả, độ sáng tạo và cấu trúc ngành.
Chỉ số này cho thấy Mỹ vẫn là cường quốc dẫn đầu, đặc biệt trong sản xuất quân sự và hàng không vũ trụ. TQ tuy vẫn chỉ xếp thứ 4 như 10 năm trước, sau Mỹ, Nhật, Đức nhưng khoảng cách đã thu hẹp đáng kể.
(NTN dịch từ SCMP)
