Trong ĐHCĐ 2021, THACO đã có một báo cáo khá đầy đủ về thực trạng của HAGL Agrico trước khi về tay họ, miêu tả một cách trần trụi, không tô vẽ.
Theo đó, HNG trong những năm cuối cùng dưới triều đại Hoàng Anh Gia Lai đầy thê thảm khi vùng trồng xuống cấp nghiêm trọng do không có tiền để đầu tư nhiều mặt. Ngay cả tài sản của mình, họ cũng không thể bán vì đã dùng nó để thế chấp ngân hàng cho các khoản vay của cả HAGL và HNG.
HAGL Agrico giai đoạn trước khi THACO tham gia đầu tư
HAGL Agrico (HNG) được thành lập từ năm 2010 và chỉ tập trung trồng các loại cây công nghiệp là cây cao su, cây cọ dầu với tổng diện tích 84.000ha, trong đó 8.900ha tại Việt Nam, 27.376ha tại Lào và 47.724ha tại Campuchia. Kết quả hoạt động năm 2017 theo BCTC: tổng nợ của HNG là 22.129 tỷ đồng, vốn điều lệ của công ty là 7.671 tỷ đồng.
Tại năm 2018, mặc dù trước đó HNG đã được nhà nước tái cơ cấu các khoản nợ và lãi nhưng công ty đã bị mất thanh khoản nghiêm trọng, không còn khả năng trả nợ gốc và lãi vay đến hạn.
Thực trạng vùng trồng lúc đó trông khá thê thảm: 100% vườn cọ dầu bỏ hoang phế, hơn 50% vườn cây cao su bị còi cọc, hư hại; các vườn cây ăn trái đang ở giai đoạn trồng thử nghiệm bị sâu bệnh, xuống cấp, thu hoạch với năng suất kém do không có kinh phí để chăm sóc. Chỉ duy nhất loại cây chuối là còn phát triển tốt với diện tích đã trồng 4.658 ha.
Lúc đó, có dự án đầu tư sân bay Nọng Khang tại Lào với tổng mức đầu tư 75 triệu USD (tương đương 1.500 tỷ đồng) theo hình thức, HAGL Agrico cho chính phủ Lào vay và khấu trừ dần vào nghĩa vụ thuế; thuê đất tại Lào đã chi 1.357 tỷ đồng song bị ngưng trệ do thiếu vốn.
Hoạt động của HNG từ năm 2018 đến năm 2019
Trong tình hình khó khăn về tài chính, để có nguồn vốn duy trì chăm sóc vườn cây, đầu tư trồng mới và thanh toán các khoản vay đến hạn, HNG đã mời gọi THACO tham gia đầu tư với định hướng là HAGL và THACO tập trung cho HNG phát triển trồng cây ăn trái – cụ thể là tập trung vào cây chuối.
THACO đã sở hữu 35% cổ phần của HNG, tương đương 3.890 tỷ đồng và tiến hành thực hiện tái cơ cấu tài chính với các giải pháp như sau.
Đầu tiên, THACO thông qua công ty Đại Quang Minh mua lại và trả 1 số nợ thay cho HAGL Myamar trị giá 6.000 tỷ đồng, qua đó HAGL đã có tiền để cho HNG vay 2.187 tỷ đồng và THACO cũng cho HNG vay 1.703 tỷ đồng.
Thứ hai, THACO đã mua 3 công ty của HNG là Công ty Cao su Đông Dương và Công ty Đông Pênh đều tại Campuchia, công ty Cao su Trung Nguyên tại Gia Lai, với tổng diện tích đất 22.462ha, tổng giá chuyển nhượng là 7.623 tỷ đồng để giảm nợ tới hạn và tham gia khai thác quỹ đất đang để hoang hóa.
Trong đó, 2 công ty tại Campuchia có tổng diện tích là 18.697ha, 1 công ty tại Gia Lai có diện tích là 3.765ha. Tuy nhiên, cả ba chỉ có 2.287ha chuối và 333 ha thanh long cho thu hoạch, hầu hết vườn cây ăn trái còn lại trong tình trạng thiếu phân bón, sâu bệnh và chưa đầy đủ hạ tầng; 14.171ha cao su đã dừng chăm sóc và không khai thác.
Theo BCTC, đến ngày 31/12/2018, nợ của HAGL Agrico giảm từ 2.274 tỷ xuống còn 19.855 tỷ đồng, trên vốn điều lệ tăng từ 1.197 tỷ thành 8.868 tỷ đồng, lỗ 660 tỷ đồng.
Như vậy qua năm 2019 tổng diện tích đất của HNG giảm 22.462ha còn lại là 56.493ha (trong đó 3.439ha tại Việt Nam, 27.376ha tại Lào, 25.678ha tại Campuchia) và trồng mới thêm được 3.031ha chuối đưa tổng diện tích chuối là 7.930ha, 3.267ha xoài, 2.110ha mít và 4.997ha cây ăn trái khác; diện tích cao su 31.085ha, diện tích cọ dầu 9.110ha.
Tổng doanh thu năm 2019 là 1.811 tỷ đồng, lỗ 2.444 tỷ đồng, nợ giảm 8.587 tỷ và tổng nợ còn lại là 13.542 tỷ đồng; vốn điều lệ tăng 3.394 tỷ lên là 11.085 tỷ đồng.
Kết quả hoạt động công ty HNG năm 2020
Trong năm 2020, THACO tiếp tục hỗ trợ cho HNG vay (không có tài sản đảm bảo, lãi suất bằng các ngân hàng thương mại) tổng số tiền 6.274 tỷ đồng để tiếp tục đầu tư trồng mới, mà tập trung là chuối, với diện tích chuối 1.854ha, các loại cây ăn trái khác (xoài, dứa) 1.312ha.
Tuy nhiên, các nông trường chưa có quy hoạch tổng thể, chưa đầu tư hạ tầng kỹ thuật đồng bộ dẫn đến tình trạng thiếu nước tưới và điện vào mùa nắng, ngập úng trong mùa mưa, hệ thống giao thông chưa đáp ứng sản xuất và logistics. Năng suất, sản lượng và chất lượng chuối cùng các loại trái cây khác còn thấp do thiếu phân bón, thiếu nhân công và kỹ thuật, nhiều vườn cây bị dịch bệnh. Còn diện tích khai thác và sản lượng mủ cao su đạt thấp do các vườn cây không được chăm sóc trong thời gian dài.
Đến giữa năm 2020, HNG đã bị thiếu hụt dòng tiền để thanh toán các khoản nợ đến hạn, thiếu tiền mua vật tư chăm sóc và đầu tư cho các hạ tầng kỹ thuật quan trọng là nước và điện. Tại Campuchia nhiều vườn cây bị xuống cấp nghiêm trọng.
Trước thực trạng đó, Ban lãnh đạo HNG và HAGL đã nhiều lần họp với THACO để tìm giải pháp giải quyết các khó khăn với phương án đề ra là: THAGRICO mua tiếp 4 công ty sở hữu các phần đất tại Koun Mun - Campuchia và tại Đắk Lắk, Gia Lai với diện tích đất 20.744ha và giá tiền là 9.095 tỷ.
Như thế, HNG và HNG còn nợ lại THACO số tiền hơn 2.600 tỷ đồng (không trả lãi và hoàn trả từng phần trong 3 năm) và sở hữu phần đất còn lại với tổng diện tích 35.749ha (trong đó tại Bắc Campuchia 8.373ha và tại Lào là 27.376ha).
Phương án này sẽ giúp chia sẻ hoạt động sản xuất nông nghiệp giữa THAGRICO và HNG về diện tích cũng như địa bàn, đồng thời giải quyết được khó khăn rất lớn và cấp bách: cứu lấy vườn chuối đã trồng đang xuống cấp nghiêm trọng do thiếu vốn đầu tư, vật tư và chăm sóc.
Chuối chính là loại trái cây đã mang về doanh thu 1.076 tỷ đồng cho HNG, mang lại lợi nhuận 931 tỷ đồng và bù với khoản lỗ trong sản xuất kinh doanh ước khoảng 910 tỷ đồng, khiến HNG có lãi, nhằm tránh bị hủy niêm yết và giảm nợ cho doanh nghiệp trong năm 2020.
Tuy nhiên, HNG và HAGL không thỏa thuận được với ngân hàng về thanh toán nợ để lấy giấy tờ đất của 4 công ty đã đề cập ở trên – vì chúng đang là tài sản thế chấp nợ của HAGL và HNG. Vậy nên, bất đắc dĩ, THACO phải tiếp quản luôn HNG từ HAGL, thông qua việc tăng vốn cho HNG để cấn trừ nợ và doanh nghiệp có vốn để tiếp tục đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh trong giai đoạn 2021-2023.
Kết quả sản xuất kinh doanh của HNG năm 2020 như sau: sản lượng thu hoạch chuối với 195.694 tấn; các loại cây ăn trái khác là 3.988 tấn và mủ cao su là 7.913 tấn.
Doanh thu đạt 2.375 tỷ đồng, lỗ hoạt động sản xuất kinh doanh 910 tỷ đồng. Nhưng do công ty HNG thực hiện chuyển nhượng trước 1 công ty là An Đông Mia Việt Nam (sở hữu công ty Lumphat tại Campuchia) trong 4 công ty đã thỏa thuận bán cho THAGRICO như đã nói trên, để có lợi nhuận sau thuế trong năm 2020 là 21 tỷ đồng.
Đến 31/12/2020, nợ của HAGL Agrico tăng lên 2.448 tỷ, tổng nợ là 15.990 tỷ đồng, lỗ lũy kế 2.306 tỷ đồng, vốn điều lệ công ty là 11.085 tỷ đồng.
