Hôm nay thấy vụ mì Hảo Hảo bị Cơ quan An toàn thực phẩm Ireland (FSAI) thu hồi do có chứa Ethylene Oxide (EO) rất được quan tâm, đặc biệt là trong lúc rất nhiều người đang phải ở nhà và có thể ăn mì trường kỳ thì vấn đề này càng nên phải làm rõ.

Trong lúc chờ Bộ Công thương và Acecook Việt Nam xác minh và điều tra thì mình có tìm hiểu qua chút xem tin này có thực sự đáng ngại không.

EO là một chất không màu và dễ bay hơi, dễ gây cháy nổ, được dùng làm tiền chất tổng hợp nhựa PET, PEG (như thành phần trong vaccine Pfizer/BioNTech), chất tẩy rửa… và dùng trực tiếp để xịt khử khuẩn, hun trùng, trừ sâu. EO cũng là sản phẩm chuyển hóa từ ethylene sinh ra từ hoa quả chín và cũng là thành phần xuất hiện trong thuốc lá. Nếu gán ngay EO là thuốc trừ sâu thì báo chí đã hơi giật tít quá đà, vì có nơi sử dụng nhưng Việt Nam đang không dùng EO trong thuốc bảo vệ thực vật [1]. EO được dùng làm nguyên liệu tổng hợp hóa học và làm thuốc xịt khử trùng nhiều hơn.

Trước đây EO chỉ nằm trong nhóm có khả năng gây ung thư do có khả năng ankin hóa cấu trúc DNA, nhưng sau đó khi có đủ bằng chứng mới chính thức vào danh sách các chất gây ung thư vào năm 2000. Không phải chỉ có mì Hảo Hảo mà nhiều sản phẩm khác trên thị trường Châu Âu đã bị “dính phốt” với thành phần EO từ sau khi Bỉ lên tiếng báo động từ 9/2020. Giới hạn được đặt ra cho EO là dưới mức 0,02 mg/kg với các sản phẩm sản xuất từ trước 14/6/2021 mới là đạt tiêu chuẩn [2]. Các sản phẩm được phát hiện ra chủ yếu là các nông sản như vừng, gia vị, rau củ khô từ Ấn Độ, vừng và hạt hướng dương từ các nước khác [2]. Đặc biệt trong đó có một sản phẩm là Locust bean gum (keo galactomannan được chiết xuất từ hạt của cây đậu carob) được dùng làm chất ổn định nhũ tương trong thực phẩm (mã E410) được xác định là một chất ổn định bị tạp nhiễm bởi EO trong quá trình canh tác, kéo theo các sản phẩm dùng E410 bị nhiễm EO cũng bị thu hồi, mặc dù đây là chất ổn định thực phẩm được phép sử dụng [3]. Giới hạn tồn dư EO trong thực phẩm mà Ireland đang dùng là cao hơn so với mức chung ở Châu Âu (0,1 mg/kg) nên nếu mì Hảo Hảo gặp vấn đề ở Ireland thì rất có thể sẽ gặp vấn đề ở các nước Châu Âu khác. 

Trong thành phần của mì Hảo Hảo tất nhiên chúng ta sẽ không tìm thấy EO, cũng không có E410, nhưng với khả năng xuất hiện EO trong các nguyên liệu có nguồn gốc thực vật nên có khả năng đây là tồn dư trong nguyên liệu bột mỳ được nhập khẩu [1].

Có đáng lo ngại không nếu có EO tồn dư trong mì Hảo Hảo? Có nhưng chưa phải vấn đề nghiêm trọng. EO đã được chứng minh là có khả năng gây ung thư máu, ung thư phổi, ung thư dạ dày… nhưng con đường chủ yếu được xác định là qua đường thở (qua tài liệu của WHO và EPA – Tổ chức bảo vệ môi trường Mỹ) [4][5]. Do chủ yếu tồn tại ở dạng khí ở nhiệt độ thường nên EO có nguy cơ cao với người tiếp xúc với không khí có EO thường xuyên như lao động trong dây chuyền sản xuất hóa học có dùng EO, nhân viên các công ty khử khuẩn hay dây chuyền sản xuất thiết bị y tế sử dụng EO hay nhân viên y tế ở các cơ sở y tế thường xuyên có khử khuẩn bằng EO. Ngoài nhóm bị ảnh hưởng do đặc điểm nghề nghiệp thì người hút thuốc lá thường xuyên cũng có nguy cơ ung thư phổi cao do EO từ nguyên liệu lá cây thuốc lá còn trong điếu thuốc. Việc tiếp xúc thời gian ngắn với EO không có nguy cơ bị ảnh hưởng cao và con đường gây ung thư của EO qua đường tiêu hóa cũng chưa có nhiều bằng chứng rõ ràng. Chính vì vậy, ngay cả FSAI cũng nói rõ “ethylene oxide không gây nguy hiểm cấp tính cho sức khỏe” mà lo ngại chính là vấn đề “có thể gây hại cho sức khỏe nếu thường xuyên sử dụng trong thời gian dài” cũng như lo ngại về việc EO giải phóng ra môi trường không khí (có thời gian bán hủy trong không khí là 69-149 ngày và trong nước là 12-14 ngày [5]).
Các báo cáo độc tính của EO trên mô hình chuột chủ yếu dùng những nồng độ cao như 90 mg/m3 trở lên [4], còn trong mức giới hạn an toàn ở Mỹ đang dùng thì là 0,03 mg/m3 nhưng cũng không phải là nồng độ trực tiếp gây ra ung thư mà cần phải có thời gian hít phải loại khí này đủ lâu [5].

Vì thế nên mình thấy để đỡ lo ngại thì nếu phải ăn mì Hảo Hảo, các bạn cứ để ngâm nước nóng mở nắp tối thiểu 5 phút chứ không đậy nắp hoàn toàn, hoặc nấu mì trên bếp mở nắp là được, vì EO rất dễ bay hơi sẽ bị hòa loãng trong không khí, không đủ khả năng gây tác hại (giả sử trong tình huống trong mì nội địa cũng có EO). Tuy nhiên cũng từ cảnh báo này mà chúng ta cần phải xem xét lại các điều kiện an toàn lao động với người lao động làm việc ở môi trường có EO xuất hiện liên tục như mình nói ở trên, ngoài ra đây cũng là cảnh tỉnh cho việc hút thuốc lá. Mình hy vọng là Bộ Công thương và Acecook Việt Nam sẽ điều tra được nguyên nhân và có điều chỉnh hợp lý để khắc phục sự cố này. Đây không phải sự cố có nguy cơ rõ ràng đến sức khỏe người tiêu dùng nên vấn đề chỉ là việc chuẩn hóa lại dây chuyền sản xuất để đảm bảo các tiêu chuẩn xuất khẩu.

Mì ăn liền Nongshim của Hàn Quốc cũng gặp vấn đề tương tự và kết quả phân tích của Hàn Quốc cho thấy trong mỳ này không có EO mà có 1 sản phẩm chuyển hóa của EO là 2-chloroethanol là một chất không gây ung thư. Tuy nhiên theo quy định của Châu Âu thì lượng EO được tính bằng tổng của cả 2 chất này. Rất có thể 2 nhãn mì của Việt Nam (Hảo Hảo và Thiên Hương) cũng bị phải vấn đề như vậy. Link: https://global.foodmate.net/.../showt-8563-Korean-instant...


Tài liệu tham khảo:
[1] https://kinhtedothi.vn/ethylene-oxide-o-mi-tom-hao-hao... 
[2] https://www.foodsafetynews.com/.../ethylene-oxide.../
[3] https://www.fsai.ie/faq/ethylene_oxide.html 
[4] https://www.who.int/ipcs/publications/cicad/en/cicad54.pdf
[5] https://www.epa.gov/.../2016-09/documents/ethylene-oxide.pdf" (hết trích).