Thập niên 60, Hàn Quốc là 1 trong những nước nghèo đói nhất châu Á. Năm 1968, người Hàn quyết định mang sách giáo khoa môn tự nhiên của người Nhật về dịch sang tiếng Hàn, ngoại trừ các môn xã hội như giáo dục công dân, địa lý, lịch sử và văn học.... Lúc đó cũng có nhiều người chỉ trích vì tính sĩ diện của người Hàn Quốc rất cao, lẽ nào lại không tự soạn được một bộ sách giáo khoa. Nhưng họ vẫn quyết tâm thực hiện, vì để có chương trình giáo dục đó, người Nhật đã mất cả trăm năm cải biên từ cách đào tạo của giáo dục phương Tây phù hợp với đặc trưng châu Á, bắt đầu từ thời Minh Trị Thiên Hoàng. Để rút ngắn khoảng cách, chẳng có cách nào ngoài việc lấy kinh nghiệm của người đã thành công, thời gian thay vì mày mò tìm hiểu, mình dùng để lo việc khác, hay hơn. Vì Hàn Quốc muốn trở thành một "bản sao có cải tiến" của Nhật, 1 mô hình nền kinh tế dựa trên lòng tự hào dân tộc, tính kỷ luật và đạo đức của toàn thể xã hội.
Đúng 20 năm, đến 1988, Hàn Quốc đăng cai Olympic Seoul, cả thế giới không ai tin vào mắt mình khi thấy kỳ tích bên bờ sông Hàn (có âm là sông Hán). Ô-tô, xe máy, dệt nhuộm, hoá chất, đóng tàu, điện tử, thực phẩm, nông nghiệp, dịch vụ…bên Nhật có cái gì thì bên này có cái đó, dù dân số chỉ bằng 1/3. Không ai biết trong 20 năm đó, cả dân tộc Hàn Quốc đã nắm chặt tay với quyết tâm thoát nghèo như thế nào. Trên tivi chỉ có 2 chương trình là “dạy làm người” và “dạy làm ăn“, từ cái văn minh nhỏ xíu như nụ cười của một nhân viên bán hàng, đến cách quản lý chi phí của một quán cà phê, đến cách tạo dựng một nhà máy. Từ một dân tộc “xin việc”, tức các doanh nghiệp nước ngoài đến đặt nhà máy và thuê lao động Hàn, Hàn Quốc bắt đầu khan hiếm lao động và trở thành dân tộc đi “cho việc”, tức xây dựng các nhà máy ở nước ngoài và hàng triệu người Trung Quốc, Thái Lan, Philippines đứng xếp hàng xin các ông chủ Hàn Quốc cho họ việc làm. Hàn Quốc đã thành công trong việc tiếp nối Nhật Bản thành dân tộc đi cho việc người khác.
Năm 1988, pháo hoa thắp sáng 2 bờ sông Hàn, người Hàn Quốc ôm nhau và cười trong nước mắt, Hàn Quốc đã bước chân vào nhóm 24 quốc gia thịnh vượng nhất loài người. Nhưng thách thức mới lại xuất hiện, vì bây giờ không phải là Nhật Bản nữa, mà là Hồng Công và Singapore, 2 cực hút nam châm của cả châu Á về tài chính, thương mại và giải trí. Phim Hồng Công tràn ngập thị trường và không có đối thủ. Người Hàn tuyển chọn ngay sinh viên ưu tú nhất, cử sang Holywood, điên cuồng học hành, từ đạo diễn, diễn viên, phục trang đạo cụ …4 năm sau tốt nghiệp, năm 1992, những bộ phim Hàn Quốc đầu tiên ra đời như Cảm xúc, mối tình đầu, hoa cúc..với một thế hệ diễn viên đẹp từng milimet và hợp nhãn người châu Á. Ngành làm phim phối hợp với ngành hàng tiêu dùng xâm nhập vào các thị trường. Đại sứ quán Hàn Quốc tại các nước có nhiệm vụ dịch thuật ra tiếng địa phương và tặng không cho các đài truyền hình, tạo ra làn sóng Hallyu nổi tiếng. Người Nhật quay ngược lại hâm mộ tài tử Hàn Quốc một cách điên cuồng, người Trung Quốc điên đảo, thậm chí phim cổ trang Trung Quốc tụi trẻ chê không xem, chỉ xem phim Hàn, các nước Đông Nam Á thì chỉ biết ụ pa ơi, ụ pa. Thời đại điện ảnh Hồng Công kết thúc.
Năm 1988, ngoài số người đi Holywood để xây dựng công nghiệp điện ảnh, người giàu có được khuyến khích gửi con em đi Milan và Paris để du học về thời trang, mỹ phẩm, thiết kế. Các học sinh thông minh nhất được khuyến khích học các ngành kỹ thuật và công nghệ để xây dựng nền công nghiệp mạnh, vì chỉ có công nghiệp mới giúp một quốc gia tự chủ kinh tế và cả quốc phòng. Mô hình của Israel và Đức là rất rõ. Các ĐH tư thục thành lập phải có khoa công nghệ ứng dụng thì mới được cấp phép. Các tập đoàn như xe Kia, Samsung, Hyundai còn thuê cả ê-kip thiết kế của các hãng xe Đức như Mercedes, BMW làm việc cho họ, với tham vọng xuất khẩu xe sang Mỹ và châu Âu. Muốn bán cho Tây thì bao bì nhãn mác phải có óc thẩm mỹ của Tây, chứ kiểu” tròn tròn xinh xinh” của dân châu Á, tụi Tây không thích. Có những năm, những mẫu xe của Hyundai bán chạy nhất ở Bắc Mỹ và châu Âu. Người Mỹ bắt đầu nhìn người Hàn với ánh mắt khác, ngưỡng mộ và ngạc nhiên, thích thú.
Ngoài ra, những sinh viên giỏi toán được giới thiệu các cơ hội để tự nộp đơn xin học bổng theo ngành tài chính ở các đại học lớn trên thế giới. Họ học ngày học đêm với tham vọng biến Seoul thành trung tâm tài chính như London, New York. Các bạn du học sinh sẽ biết SV Hàn Quốc học chăm chỉ như thế nào. Ngày tốt nghiệp cũng là ngày kéo vali ra sân bay về đất mẹ, họ có đầu óc lớn nên đều về nước để khởi nghiệp làm ăn, vừa khẳng định bản thân, vừa giúp người dân có việc làm. Giới trung lưu góp tiền vào nhau tạo thành các quỹ đầu tư, đi tìm kiếm các nhà máy mới khởi nghiệp be bé ở khắp cả nước để rót tiền vào, tham gia vào quản trị. Không chỉ trích, đổ lỗi, mỗi cá nhân chỉ góp sức góp trí để xây dựng các doanh nghiệp lớn mạnh hơn, với triết lý “giúp cho một người Hàn giàu có là cả dân tộc Hàn thêm giàu có“. Hệ thống bán lẻ Lotte, K-Mart.... có nghĩa vụ mang hàng hoá Hàn đi khắp nơi, Samsung bắt đầu cho học bổng thạc sĩ miễn phí với mọi sinh viên châu Á với điều kiện tốt nghiệp xong phải mấy năm phục vụ cho họ. Họ gom trí tuệ của cả châu Á để chinh phục thị trường điện thoại thông minh và máy tính bảng, cạnh tranh đối đầu với Apple, đối đầu với cả một tập thể trí tuệ thung lũng Silicone, như Airbus của châu Âu cạnh tranh với Boeing vậy.
Người Hàn, dù dân thường hay sếp lớn, tất tần tật mọi thứ họ dùng phải Made in Korea, dù lúc sản phẩm kém cỏi còn xấu xí và đầy lỗi của thập niên bảy mươi hay hiện đại như bây giờ. Mỗi cá nhân chịu thiệt thòi một chút thì đã sao. Nếu người tiêu dùng không ủng hộ sản phẩm nhem nhuốc của thời khởi nghiệp, thì doanh nghiệp còn tồn tại đâu mà có sản phẩm tinh xảo sau này?
Còn nhớ lần đi Hàn đầu tiên, mùa thu năm 2005, bà chị ở VN ghi tên mấy nhãn hiệu mỹ phẩm nhờ mình mua giùm. Ở cửa hàng, cô bán hàng mặc bộ váy veston đen, chạy như bay lấy hết cái này đến cái khác cho mình xem mấy tiếng đồng hồ, đều là mỹ phẩm của Hàn cả. Do tiếng Anh không tốt nên cô cứ giải thích kèm theo tiếng Hàn đến lúc giọng khàn đặc. Đến lúc mình lấy tay chỉ hộp phấn Lancôme, thì cô thất vọng rõ trên mặt và rơm rớm nước mắt. Chợt nhớ đã từng đọc ở đâu đó, mỗi nhân viên bán hàng ở Hàn Quốc được mặc định là một "chiến sĩ" của đất nước trên mặt trận kinh tế. Một người không thành công trong việc truyền tình yêu đất nước đến với khách hàng là kém cỏi. Mỗi người trong xã hội được ngầm phân công cụ thể, ai đi học thì phải học chăm chỉ, ai sản xuất thì sản xuất cho tốt, ai bán hàng thì phải bán cho được hàng, ai tiêu dùng thì phải mua đồ Hàn Quốc. Nghĩa vụ của một công dân đối với nền kinh tế đất nước chỉ có vậy thôi, âm thầm làm và làm, cứ triển khai làm thì sẽ hết thời gian rảnh rỗi để nhìn ngó, phán xét, bình luận người khác.
Giọt nước mắt nóng bỏng của lòng tự hào dân tộc ấy khiến mình khựng lại. Vì kính phục, mình bèn mua mấy hộp mỹ phẩm của Hàn Quốc sản xuất do cô giới thiệu, dù chẳng biết có tốt không. Lúc bước ra khỏi cửa hàng, ngoái lại mình vẫn thấy cô cúi gập đầu cung kính.
Ngoài phố, gió bắt đầu lạnh, những hàng cây ngân hạnh bắt đầu trổ vàng. Từng tốp học sinh to cao khoẻ khoắn đang chạy tập thể dục rầm rập trên vỉa hè, với những chiếc áo khoác có thêu cờ quốc gia.
Và mình biết, trên lưng của mỗi công dân, luôn là tổ quốc.
