Kinh tế Mỹ vẫn gấp gần 1,6 lần Trung Quốc: Giấc mộng Trung Hoa tạm thời trở nên mỗi lúc một xa vời - và hiện thực là nền kinh tế Trung Quốc đã tụt lại, trong khi dù ì ạch, Mỹ vẫn tiến lên. Quy mô hiện tại 2025 quy mô nền kinh tế Mỹ gấp khoảng 1,6 lần kinh tế Trung Quốc.
Vậy mà trong quá khứ có lúc kinh tế TQ đã gần đuổi kịp Mỹ và người ta dự báo sẽ vượt Mỹ vào 2030. Giờ với hiện thực này thì không thể.
Chuyện gì đã xảy ra?
Đây là những gì người ta đã phân tích mà ae ta có thể ghi lại để suy ngẫm: Trong hơn hai thập kỷ qua, mối quan hệ kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc là cuộc đua ngoạn mục nhất của thế kỷ 21. Đã có thời điểm, nhiều chuyên gia tin rằng Trung Quốc chỉ còn cách Mỹ vài năm ngắn ngủi để trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, đến nay cục diện đã đảo chiều rõ rệt: Trung Quốc đang tụt lại, trong khi Mỹ tỉnh ngủ > quay lại củng cố vị thế của mình bằng một cách thận trọng nhưng chắc chắn.
Từ sau khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008, Trung Quốc trở thành “đầu tàu tăng trưởng” của thế giới. Gói kích thích khổng lồ 4.000 tỷ nhân dân tệ - phải nói rất bạo tay - được tung ra đã mở ra thời kỳ vàng với mấy chìa khoá: đầu tư hạ tầng cực lớn, đô thị hóa rầm rộ và bùng nổ bất động sản. Nhờ đó, tốc độ tăng trưởng GDP đạt 8 đến 10% mỗi năm, trong khi Mỹ chỉ duy trì ở mức 2 đến 3%. Sản xuất công nghiệp, xuất khẩu hàng hóa giá rẻ và dòng vốn nước ngoài đổ vào khiến Trung Quốc có thời điểm đóng góp tới 16% GDP toàn cầu. Nhiều tổ chức quốc tế như IMF hay Goldman Sachs khi đó dự báo Trung Quốc sẽ vượt Mỹ vào khoảng năm 2030, thậm chí sớm hơn nếu đà này được giữ vững.
Nhưng kể từ năm 2019, mô hình tăng trưởng ấy bắt đầu chững lại và bộc lộ nhiều giới hạn. Cơn sốt bất động sản, vốn là trụ cột tăng trưởng, đã tạo ra khối nợ khổng lồ trong toàn hệ thống. Các đô thị ma xuất hiện nhan nhản khắp nước (cái này nghe quen ghê^^). Những tập đoàn địa ốc như Evergrande, Country Garden hay Vanke... lâm vào khủng hoảng thanh khoản, khiến chuỗi tài chính của chính quyền địa phương cũng bị kéo theo. Khi nền kinh tế không còn dựa được vào vay nợ và đầu tư hạ tầng, Trung Quốc đối mặt với tình trạng suy giảm tốc độ tăng trưởng, niềm tin đầu tư và nhu cầu tiêu dùng cùng lúc. Phầnnnày ace ta đã đọc trên mạng nhiều và khủng hoảng ấy mãi chưa giải quyết xong.
Một yếu tố khác khiến Trung Quốc mất dần lợi thế là cấu trúc dân số. Lần đầu tiên kể từ thập niên 1960, dân số nước này bắt đầu giảm, trong khi tỷ lệ người già tăng nhanh. Lao động giá rẻ – nền tảng từng giúp Trung Quốc trở thành công xưởng của thế giới – nay không còn. Chi phí nhân công tăng khiến nhiều tập đoàn quốc tế chuyển dây chuyền sang các nước Đông Nam Á, Ấn Độ hoặc Mexico. Thương chiến Mỹ - Trung tập 1 và nhất là tập 2 lúc này đã đẩy quá trình chuyển này tăng tốc rất nhanh. Quá trình “chuyển chuỗi cung ứng” này không chỉ làm giảm năng lực sản xuất của Trung Quốc, mà còn khiến việc thu hút đầu tư mới ngày càng khó khăn. Công suất thừa đang là thứ người ta thấy rõ ở TQ.
Trái lại, Mỹ trong cùng giai đoạn lại âm thầm phục hồi theo hướng khác. Sau giai đoạn “mất lửa” sau năm 2008, chính quyền Donald Trump và Joe Biden dù mắng mỏ nhau trước công chúng rất ghê - song đều cùng chia sẻ một mục tiêu: đưa công nghiệp chiến lược trở lại nước Mỹ. Ba đạo luật lớn gồm CHIPS Act, Inflation Reduction Act và Infrastructure Bill đã bơm hàng nghìn tỷ USD vào lĩnh vực sản xuất chip bán dẫn, xe điện, năng lượng sạch và hạ tầng kỹ thuật. Kết quả là nền công nghiệp Mỹ đang tái sinh trong kỷ nguyên công nghệ cao. Chưa kể chính sách tái tạo nền sản xuất có trọng điểm, thuế quan và thúc đẩy nhanh AI của Mỹ hiện nay.
Bên cạnh đó, sự trỗi dậy của các tập đoàn công nghệ khổng lồ như Apple, Microsoft, Nvidia hay Tesla đã kéo năng suất lao động và giá trị vốn hóa của Mỹ lên mức chưa từng có. Trong khi Trung Quốc bị cấm tiếp cận nhiều công nghệ bán dẫn và trí tuệ nhân tạo do lệnh kiểm soát của Washington, các doanh nghiệp Mỹ lại hưởng lợi từ chính sách bảo hộ trong nước và nguồn vốn đầu tư toàn cầu quay trở lại.
Hệ quả là khoảng cách kinh tế giữa hai nước thay vì thu hẹp, nay lại nới rộng ra. Năm 2025, GDP của Mỹ là hơn 30 nghìn tỷ USD trong khi Trung Quốc đạt tối đa 19 nghìn tỷ USD. Trung Quốc vẫn tăng trưởng, nhưng chậm hơn nhiều so với trước; trong khi Mỹ tăng nhanh hơn nhờ đổi mới công nghệ và năng lượng.
Nhìn tổng thể, Trung Quốc không sụp đổ nhưng đã bước vào giai đoạn “trưởng thành” hơn của một nền kinh tế công nghiệp hóa – nghĩa là khó có thể quay lại tốc độ tăng trưởng hai con số. Các vấn đề về nợ, dân số, năng suất lao động và niềm tin tiêu dùng.. như những quả tạ - đang kéo nền kinh tế này về trạng thái trầm lắng. Ngược lại, Mỹ không phải vươn lên nhờ tốc độ, mà nhờ chất lượng: nền tảng khoa học, vốn toàn cầu, hệ sinh thái đổi mới và vai trò trung tâm tài chính – công nghệ vẫn giúp Mỹ giữ vị trí thống trị.
Cách đây mười năm, thế giới lo rằng “kỷ nguyên Trung Quốc” sẽ thay thế “thế kỷ Mỹ”. Nhưng đến nay, những gì đang diễn ra cho thấy câu chuyện đó đã đổi hướng: Trung Quốc chững lại trước khi chạm đích, còn Mỹ, bằng cách tái định hình chiến lược công nghiệp và tận dụng lợi thế công nghệ, đang củng cố vị trí dẫn đầu của mình một lần nữa.
Xem tiến trình tụt dốc này của TQ hẳn cho VN nhiều bài học hay cho thời kỳ sắp tới 
---------------------
Cre: Nguyen Ba Ngoc
