Ngân hàng TMCP Quốc tế Việt Nam (VIB) là ngân hàng tư nhân có quy mô trung bình tại Việt Nam. Đến cuối quý 3/2023, thị phần tín dụng và huy động của VIB lần lượt chiếm 1,9% và 1,7% toàn hệ thống.

Tập khách hàng tăng trưởng nhanh, đến quý 3/2023, VIB có 4,5 triệu khách hàng, tăng 13% so với đầu năm nhờ phát triển kênh ngân hàng số và thúc đẩy các chiến dịch truyền thông. VIB đặt mục tiêu số lượng khách hàng tăng lên 10 triệu khách hàng đến năm 2026.

Các chiến dịch truyền thông gần đây của VIB nhắm đến đối tượng khách hàng Millennials và Gen-Z. VIB là nhà tài trợ duy nhất của chương trình Ca Sĩ Mặt Nạ (The Masked Singer) và Hành Trinh Kỳ Thủ (Let's Feast Vietnam). Các chương trình này được phát sóng trên các kênh HTV2, Vie Channel, Youtube và Netflix với tổng số lượt xem trên 2 tỷ lượt.

VIB cũng khá tích cực trong việc quảng bá hình ảnh trên kênh vật lý. Chúng ta có thể dễ dàng bắt gặp thương hiệu VIB xuất hiện tại các đường phố lớn, sân bay, trung tâm thương mại và các điểm kinh doanh của VIB.
Đến cuối quý 3/2023, VIB có dư nợ vay gần 1 tỷ USD trên tổng hạn mức 2 tỷ USD được cấp bởi các tổ chức tài chính quốc tế như IFC và ADB. Mục đích của khoản cấp vốn này là hỗ trợ VIB đẩy mạnh cho vay cá nhân mua và xây, sửa nhà.

Việc huy động nguồn vốn dài hạn nước ngoài là một chiến lược hợp lý giúp VIB tài trợ cho các khoản cho vay mua nhà, mua ô tô có tính chất dài hạn, trong khi các khoản tiền gửi khách hàng chủ yếu là tiền gửi ngắn hạn, thường chỉ tối đa là 12 tháng và giúp cải thiện chỉ số thanh khoản của ngân hàng.

Vị thế thanh khoản của VIB nhìn chung khá ổn. Đến cuối quý 3/2023, tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn của VIB là 27,9%, tương đối sát so với quy định mức trần 30% của Ngân hàng Nhà nước. Tỷ lệ cho vay trên huy động (LDR) đạt 71,9% và tỷ lệ nguồn vốn ổn định rằng (Net stable funding ratio-NFSR) đạt 110,8%.
Một lợi ích gián tiếp khác từ việc không phải quá tập trung vào nguồn tiền gửi của khách hàng là VIB không phải huy động với mức lãi suất cao như các ngân hàng tư nhân có quy mô nhỏ khác, từ đó giúp chi phí vốn của VIB được giảm hơn nữa.

Đến cuối quý 3/2023, tỷ trọng tiền gửi khách hàng chỉ chiếm 55,5% tổng nguồn vốn của VIB (các ngân hàng khác gần 70%). Khi nào hệ thống liên ngân hàng vẫn dồi dào thanh khoản và lãi suất liên ngân hàng vẫn ở mức thấp thì cơ cấu vốn này vẫn giúp VIB tối ưu được chi phi vốn của mình.

Với tập khách hàng tiền gửi chủ yếu đến từ cá nhân (chiếm 72% cơ cấu tiền gửi của VIB) – thường có lãi suất cao hơn khách hàng doanh nghiệp, việc đa dạng hoá nguồn vốn giúp cho chi phí vốn của VIB ở mức khá thấp so với các đối thủ khác. Điều này, cộng với việc định hưởng cho vay phân khúc có lợi suất cao là cơ sở giúp cho VIB đạt được khả năng sinh lời (NIM và ROE) vượt trội hơn các ngân hàng khác.

Chiến lược tập trung cho vay bán lẻ giúp ngân hàng có hiệu quả sinh lời dẫn đầu hệ thống

Kể từ năm 2017, tương tự như xu hưởng ngành, VIB đã chủ động đẩy mạnh cho vay phân khúc cho vay khách hàng cá nhân. Đến cuối năm 2022, tỷ trọng dư nợ cho vay cá nhân của VIB chiếm gần 90%, tăng mạnh so với giai đoạn 2015 – 2016 chỉ khoảng 47%.

Phân khúc cho vay mua nhà có vai trò quan trọng, đóng góp khoảng một nửa danh mục cho vay cá nhân. VIB chỉ tập trung cho vay mua nhà ở đã hình thành và ít liên kết với các dự án đang phát triển với giá trị trung bình mỗi khoản vay mua nhà vào khoảng 1-2 tỷ đồng. 99,5% các khoản cho vay mua nhà của VIB đã có sổ đỏ (giấy chứng nhận quyền sử dụng đất) hoặc sổ hồng (giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất). Điều này giúp VIB có thể dễ dàng thanh lý hoặc thu hồi tài sản đảm bảo và giảm tỷ lệ tổn thất tín dụng.

Đối với mảng cho vay mua ô tô chiếm tỷ trọng 13,6%, VIB có thị phần 15% (sau VPB: 16% trong quý 3/2023). Ngoài ra, mảng cho vay thẻ tín dụng có rủi ro lớn nhất cũng chiếm tỷ trọng khá đáng kể là 8,4%. Chiến lược đẩy mạnh phân khúc cho vay bản lẻ giúp cải thiện mạnh lợi suất tài sản và khả năng sinh lời của VIB – với NIM và ROE thuộc nhóm cao nhất hệ thống.

Đến cuối quý 3/2023, tỷ trọng cho vay cá nhân của VIB chiếm 85,1% danh mục cho vay, giảm nhẹ so với đầu năm do thị trường bất động sản và nền kinh tế nói chung bị chững lại khiến nhu cầu vay mua nhà và ô tô của nhóm khách hàng cá nhân suy giảm. Mặt bằng lãi suất cho vay ở mức rất cao vào thời điểm nửa đầu năm 2023 và nguồn cung nhà ở mới sụt giảm cũng ảnh hưởng đến nhu cầu vay mua nhà. Tính đến cuối quý 3/2023, dư nợ cho vay mua nhà của VIB gần như đi ngang so với đầu năm.

Trong 9 tháng năm 2023, nguồn cung nhà ở sụt giảm mạnh do tác động từ cuộc khủng hoảng thị trường bất động sản vẫn chưa hoàn toàn chấm dứt. Mặc dù VIB chỉ tập trung cho vay mua nhà ở đã hình thành (thứ cấp), nguồn cung nhà ở mới giảm mạnh cũng tác động tiêu cực đến nhu cầu vay mua nhà. Theo CBRE, nguồn cung căn hộ mới ở hai thành phố lớn có sự sụt giảm trong 3 quý đầu năm 2023, đặc biệt là ở Tp.HCM– khu vực kinh doanh trọng điểm của VIB.

Nguồn cung bất động sản mới sụt giảm sẽ càng làm gia tăng áp lực cạnh tranh từ các ngân hàng khác trong phân khúc cho vay mua nhà. Trong bối cảnh nhu cầu tin dụng yếu, lãi suất cho vay của VIB sẽ chịu áp lực giảm để phù hợp hơn với năng lực tài chính của khách hàng cũng như để cạnh tranh với các ngân hàng khác. Điều này sẽ ảnh hưởng đến NIM cũng như lợi nhuận của VIB trong thời gian tới.

Thu nhập từ bancassurance là một trong những điểm sáng trong các năm trước

Thu nhập ngoài lãi chiếm bình quân khoảng 20% tổng thu nhập của VIB, tương đương với trung bình ngành. Trong đó, đóng góp chủ yếu là hoạt động dịch vụ, thường chiếm trên 90% tổng thu ngoài lãi của VIB.

Trong quý 3/2023, tỷ giá USD/VND biến động mạnh đem lại lợi nhuận đột biến từ mảng kinh doanh ngoại hối. Ngoài ra, lãi suất trái phiếu chính phủ giảm mạnh cũng tạo điều kiện cho VIB ghi nhận lợi nhuận từ mua bán chứng khoản.

Trong cơ cấu thu dịch vụ của VIB, thu hoa hồng từ phân phối bảo hiểm (banca) với Prudential chiếm tỷ trọng lớn nhất trong những năm trước. Tuy nhiên, kể từ đầu năm 2023, mảng kinh doanh này gặp nhiều khó khăn sau một số thông tin tiêu cực liên quan đến hoạt động bản chéo sản phẩm hoa hồng sai quy định của một số công ty trên thị trường. Ngoài ra, nhu cầu tín dụng suy yếu cũng khiến việc bản chéo các sản phẩm bảo hiểm cũng trở nên khó khăn hơn đối với ngân hàng.

Trong dài hạn, chúng tôi kỳ vọng mảng banca của VIB sẽ tăng trưởng 15%/năm nhờ các vấn đề trên thị trường bảo hiểm được giải quyết và nhờ tỷ lệ thâm nhập của Việt Nam vẫn còn thấp. Chính phủ đặt mục tiêu 15% dân số có bảo hiểm nhân thọ vào năm 2025, so với năm 2021 chỉ đạt 11%. Tỷ lệ thâm nhập của Việt Nam vẫn thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực như Philippines(-38%), Malaysia (-50%), Singapore (-80%), và Mỹ (-90%).

Trong tháng 6/2023, VIB và Prudential đã gia hạn thoả thuận phân phối bảo hiểm độc quyền đến năm 2036. Chúng tôi ước tính VIB đã ghi nhận một phần phi trả trước từ thoả thuận này, qua đó giúp thu thuần từ dịch vụ của VIB vẫn duy trì đà tăng trưởng tốt trong 9 tháng năm 2023.

Nợ xấu gia tăng nhanh gây áp lực lên chi phí dự phòng

Mặc dù tập trung cho vay phân khúc bán lẻ - vốn là phân khúc có rủi ro tập trung rất thấp, tỷ lệ nợ quá hạn của VIB hiện lại đang khá cao so với các ngân hàng trong hệ thống. Vì vậy, chúng tôi đánh giá VIB có khẩu vị rủi ro tín dụng ở mức khá cao.

Việc mở rộng quy mô tín dụng nhanh chóng trong quá khứ giúp VIB chiếm được thị phần cho vay bán lẻ trong bối cảnh thị trường bất động sản tăng trưởng nhanh trong giai đoạn 2015 - 2022 và phù hợp với quy mô nhỏ vào thời điểm đó của VIB. Tuy nhiên mặt khác, điều này cũng gây áp lực lên chất lượng tài sản của VIB trong giai đoạn chu kỳ nền kinh tế đảo chiều.

Tính đến cuối quý 3/2023, tỷ lệ nợ quá hạn (nợ nhóm 2 và nợ xấu) của VIB ở mức 10,13%, thuộc nhóm cao nhất trong số các ngân hàng niêm yết. Dư nợ tái cơ cấu theo Thông tư 14/2021 và Thông tư 02/2023 của VIBkhông đáng kể, chiếm 0,3% dư nợ cho vay.

Dư nợ cho vay doanh nghiệp phát triển bất động sản chỉ chiếm 2% và dư nợ trái phiếu doanh nghiệp chỉ chiếm 0,3% tổng dư nợ tín dụng của VIB. Tuy nhiên, thị trường bất động sản chưa hoàn toàn hồi phục sau khủng hoảng và nền kinh tế gặp khó khăn trong năm 2023 khiến thu nhập của nhóm khách hàng cá nhân bị ảnh hưởng tiêu cực và làm suy giảm khả năng trả nợ của nhóm đối tượng khách hàng này của VIB.

Để đối phó với nợ xấu gia tăng nhanh, VIB đã thắt chặt chính sách cho vay theo hướng giảm rủi ro tín dụng so với giai đoạn trước, ban lãnh đạo cho biết ngân hàng sẽ tập trung hơn vào cho vay mua nhà ở khu vực nội thành– nơi tài sản thế chấp là nhà ở có tính thanh khoản cao hơn, đồng thời giảm tỷ lệ cho vay trên giá trị tài sản đảm bảo (LTV) từ 5-10% đối với khu vực ngoại thành.

Chúng tôi kỳ vọng thị trường bất động sản và nền kinh tế sẽ khởi sắc hơn trong năm 2024, theo đó, tỷ lệ nợ chuyển quá hạn của VIB sẽ ở mức xấp xỉ 0% trong năm 2024 – tương tự như các giai đoạn phục hồi trước đây, trước khi tăng lên 2,0% kể từ năm 2025 trở đi.

Ban lãnh đạo cho biết ngân hàng sẽ xử lý nợ xấu bằng nguồn dự phòng để giảm tỷ lệ nợ xấu. Trong khi đó, bộ đệm dự phòng của VIB đang khá mỏng với tỷ lệ bao phủ nợ xấu chỉ ở mức 41,4%.

Theo Công ty chứng khoán ACBS, chi phí dự phòng của VIB sẽ phải ở mức cao trong thời gian tới. "Chúng tôi ước tính chi phí tín dụng của VIB trong 2023 - 2025 sẽ ở quanh mức 2,0%, cao hơn so với mức 0,6% của năm 2022", ACBS nhìn nhận.

Lãi dự thu của VIB cũng có dấu hiệu tăng trở lại sau thời gian dài duy trì xu hướng giảm kể từ năm 2016. Số ngày thu lãi của VIB đã tăng từ 30 ngày lên 39 ngày trong 9 tháng năm 2023, đây chưa phải là con số quả cao nhưng cũng cho thấy rủi ro nợ xấu tiềm ẩn đang tăng lên.

Nhìn chung, kết quả kinh doanh trong 9 tháng năm 2023 của VIB vẫn tương đối tích cực so với các ngân hàng khác trong bối cảnh khó khăn chung toàn ngành. Tuy nhiên, chất lượng tài sản vẫn là vấn đề lớn của ngân hàng khi tỷ lệ nợ quá hạn đã tăng lên mức 10,13%.

Ban lãnh đạo dự kiến sẽ sử dụng hết hạn mức tăng trưởng tín dụng 14,25% mà Ngân hàng Nhà nước cấp và phân bổ hạn mức tín dụng còn lại tập trung cho khách hàng doanh nghiệp trong lĩnh vực chứng khoán và bảo hiểm. Tuy nhiên, chúng tôi cho rằng điều này sẽ gây áp lực lên NIM do việc cho vay các doanh nghiệp có độ tín nhiệm cao thường sẽ đi kèm với lãi suất cho vay thấp.

Ban lãnh đạo cũng cho biết chi phí dự phòng năm 2023 dự kiến sẽ cao gấp 4 lần so với năm ngoái và kỳ vọng lợi nhuận trước thuế năm 2023 sẽ ở mức trên 11.000 tỷ đồng, tăng nhẹ 3-5% so với năm trước. ACBS cho biết: "Chúng tôi kỳ vọng VIB có thể thực hiện được con số trên với mức lợi nhuận trước thuế 11.100 tỷ đồng, tăng 4,9% so với năm trước. Cho năm 2024, chúng tôi dự bảo lợi nhuận trước thuế đạt 11.719 tỷ đồng, tăng 5,6% so với năm 2023, chủ yếu do NIM giảm trở về mức bình thường như năm 2022.

VIB vừa phát hành 7,6 triệu cổ phiếu phân phối cho người lao động (ESOP) từ nguồn lợi nhuận của ngân hàng, tương đương tỷ lệ pha loãng là 0,3%. Chúng tôi cho rằng VIB sẽ tiếp tục duy trì chính sách này trong tương lai để giữ chân người lao động và tỷ lệ pha loãng mỗi năm binh quân sẽ duy trì ở mức này".