Cuối năm 1979, gia đình ông David Dương di cư sang Mỹ và chọn California làm nơi sinh sống. Khi vừa đặt chân đến Mỹ, tài sản của gia đình ông gần như cạn kiệt nên buộc vào sự trợ giúp từ các tổ chức phi lợi nhuận.
Theo lời kể của ông David Dương, lúc ấy đại gia đình 16 người nhưng chỉ có 2 phòng nhỏ để ở, tại Mỹ họ gọi những phòng như vậy là studio, tất cả đều có phòng ngủ, bếp và phòng tắm trong một không gian. Một tháng sau đó mọi thứ được ổn định hơn, bố ông David đã dẫn mọi người trong nhà đi dạo ngắm cảnh khu trung tâm.
Khi đó cái mà bố ông thấy là giữa những tòa nhà chọc trời là những bịch rác với đủ loại nào là lon nhôm, chai lọ, giấy,... được người dân mang ra khỏi nhà. Ý tưởng kinh doanh đã nảy ra trong đầu bố ông ngay lập tức.
Một câu hỏi được đặt ra là rác hiện diện trên khắp con đường ở Mỹ nhưng không ai nhặt, vậy liệu có người mua không? Vì vậy, đầu tiên là cần tìm người mua rồi mới tiến hành lượm rác.
Ngày hôm sau, từng thành viên trong gia đình lên xe buýt với nhiệm vụ đi từ đầu đến cuối tuyến đường rồi ngược lại, nhìn hai bên đường xem chỗ nào có nhiều sắt vụn, giấy vụn… nơi đó sẽ là nơi thu mua. Đó là những ngày đầu khởi nghiệp của ông David Dương cùng gia đình mình.
Ngay sau đó, gia đình ông đã tích cóp được 700 USD và quyết định mua trả góp một chiếc xe tải cũ với giá hơn 2.000 USD để đi nhặt phế liệu quanh thành phố, phân loại và đem đi bán.
Ban ngày, ông sẽ cùng em mình đi học, đến chiều về ăn cơm, làm bài tập xong rồi leo lên xe tải theo bố và mọi người đến các khu chung cư, đến mỗi con đường bố ông sẽ cho một người xuống khui túi rác, nhặt giấy, lon nhôm, chai lọ... Thu gom xong, bố ông lại đến từng nơi đón người, thu gom những gì đã nhặt được về.
Cứ như vậy, 6-7 giờ tối là gia đình ông sẽ bắt đầu đi, nếu khoảng 10 giờ tối xe đầy thì về, nhưng hôm nào nhặt ít thì phải đi nhiều nơi hơn, có khi đến 12 giờ đêm, 1 giờ sáng mới về. Sau một thời gian, có chút vốn, nhà ông đầu tư thêm xe ô tô để mở rộng phạm vi thu gom rác, công việc cứ thế tăng lên. Từ một chiếc xe tải ban đầu, gia đình ông David Dương dành dụm mua thêm chiếc xe thứ hai, thứ ba, thứ tư… và dần dần có 6 chiếc xe tải trong nhà để đi gom rác. Một lúc 6 chiếc đi gom mà hôm sau không đủ người bán, gia đình ông quyết định làm một cái kho.
Năm 1983, khi có kho hàng, ông David đã nghĩ đến cách bán trực tiếp, vì bán qua công ty trung gian không kiếm nhiều lời, hàng này sẽ được xuất cảng, không dùng ở Mỹ. Nên lúc này bố ông quyết định sang Đài Loan tìm bạn cũ và thiết lập quan hệ làm ăn. Sau đó, gia đình ông gom góp mua một máy đóng kiện hàng với giá 180.000 USD, xuất thẳng sang Đài Loan.
Gia đình ông cũng đang nghĩ đến việc mở rộng quy mô và giúp đỡ người Việt Nam, họ có tiền và họ có nguồn hàng để xuất khẩu. Ông đã tìm những người Việt mới sang Mỹ làm thêm buổi tối, cho họ vay 3.000-5.000 USD để mua xe, rồi hướng dẫn họ đi lượm ve chai bán lại cho nhà ông. Số lượng hàng xuất cảng cũng tăng lên. Nhà ông đã giúp hơn 100 xe của người Việt thu gom ve chai.
Năm 1987, gia đình ông mở xưởng thu mua phế liệu ở thành phố San Jose. Sau một thời gian xưởng phát triển, một số công ty đã bắt đầu quan sát đến, bao gồm cả Norcal Waste Systems – công ty xử lý rác thải lớn nhất tại Hoa Kỳ vào thời điểm đó. Họ đưa ra lời đề nghị mua lại công ty với giá vài triệu USD.
Khởi nghiệp chỉ với 700 USD, giờ bán đi được vài triệu USD, sau bao nhiêu năm làm nghề sắt vụn mỏi mòn, mấy người chú của ông đã đồng ý bán để lấy tiền mua xe, mua nhà.
Giao dịch đã diễn ra, xưởng của ông được Norcal Waste Systems mua lại, Norcal Waste Systems đồng ý trả trước một phần, 2 triệu còn lại công ty này xin trả góp. Nhưng Norcal Waste Systems đưa ra điều kiện đó là ông David cùng em trai và chú của ông phải ở lại làm việc với vai trò Tổng quản lý trong 5 năm nếu muốn lấy đủ số tiền mà công ty này xin nợ.
Tuy nhiên, sau khi làm việc được 6 tháng, họ bắt đầu không trả góp như thỏa thuận ban đầu và làm đủ mọi cách để đuổi cả ba người họ ra khỏi công ty. Ví dụ như, ông được chuyển công việc từ tổng quản lý sang mảng sản xuất phân hữu cơ, cứ 10 phút bắt ông phải viết báo cáo công việc, bắt cả 3 người dọn dẹp nhà kho nơi có người vô gia cư ở…
Khi làm việc ở đây, ông vẫn thưa kiện để đòi bồi thường số tiền công ty này không chịu trả từ việc mua nhà máy của gia đình ông và sử dụng số tiền lương nhận được để thuê luật sư.
Vào năm 1990, nhiều thành phố, bao gồm cả Oakland - nơi đại gia đình ông đang sống, đã ban hành luật thu gom, tái chế và trộn chất thải riêng biệt của họ. Họ tiến hành cuộc đấu thầu. Và ông David nghĩ đây là cơ hội để ông rời khỏi đây và làm công ty riêng. Nhưng việc từ chức sẽ là cái cớ để Norcal Waste Systems không thanh toán số tiền nợ.
Ông David khá may mắn, thời gian đó thị trưởng Oakland có một trợ lý từng tham chiến ở Việt Nam, rất yêu người Việt Nam nên đã giúp đỡ ông David có dịp gặp thị trưởng, thị trưởng nói với ông: “Anh gọi luật sư hòa giải. Lấy được bao nhiêu thì lấy, sau đó rời đi. Nó giàu, anh cứ theo kiện, đến một lúc nào đó anh lấy được tiền của họ, số tiền đó cũng sẽ trừ vào tiền của luật sư."
Điều đó hợp lý, vì vậy ông đã nhờ luật sư của mình thương lượng với Norcal Waste Systems, và họ đưa ra con số 10 cent/1 USD nợ. Tuy nhiên, họ không trả hoàn toàn bằng tiền mặt mà trả lại thiết bị cũ (máy đóng kiện, ô tô cũ, thùng rác cũ) và cả một nhà máy ở San Jose.
Khi ông vừa tiếp nhận nhà máy đã có tai họa ập đến, nhà kho bị bốc cháy khi ông chưa kịp mua bảo hiểm. Một phần ba hàng tồn kho mà ông nhận lại đã hoàn toàn bị thiêu rụi, cả gia đình ông đều mang tâm trạng tồi tệ. Nhưng may mắn tiếp tục mỉm cười với ông khi ông gặp người đàn ông trước đây là nhân viên ngân hàng đã cho ông David vay tiền để thuê nhà máy.
Một lần nữa ông lại tạo nên một nhà máy mới dưới sự giúp đỡ của người đàn ông trên. Sau khi xây dựng lại nhà máy, ông thành lập công ty tên là Cogido Paper Corp (Cogido là tên nhà máy của bố mẹ ông ở Việt Nam). Ông thuê mấy người Mỹ chuyên viết thầu để lập dự án. Và họ nói: “Nhật và Mỹ đang đấu đá nhau về kinh tế, về thương trường, xuất nhập khẩu mà dùng từ Cogido nghe giống Nhật Bản thì chúng ta sẽ bị thiệt”. (Năm 1991, Hoa Kỳ và Nhật Bản cạnh tranh nhau về xuất nhập khẩu hàng hóa - PV). Vì vậy, ông quyết định đổi tên công ty thành California Waste Solutions.
Thị trưởng Oakland đã giúp công ty ông không bị thua trong buổi đấu thầu bằng cách đề ra chính sách, chia thành phố thành 4 khu, và một công ty chỉ được thắng tối đa 2 khu.
Khi gửi bản hồ sơ đấu thầu, công ty của ông đã báo giá 3,1 USD/tháng. Trong khi đó, công ty Waste Management chỉ tốn 75 cent/tháng, quá rẻ và họ đã thắng thầu thu gom rác của một nửa thành phố. Theo luật đưa ra một công ty chỉ được một nửa thành phố, vậy nên một nửa còn lại công ty của ông và một công ty nhỏ khác đã chia làm đôi sau khi trúng thầu.
Vài tháng sau, công ty nhỏ hơn chiếm ¼ khu vực kia không bán được nên công ty ông đã mua lại thị phần của họ. Từ đó, công ty ông cũng chiếm một nửa thị trấn, và phát triển đến ngày nay.
Vào thời điểm đó, Norcal Waste Systems biết được không thể thắng thầu nên một lần nữa nhắm đến công ty của ông David với những điều kiện hấp dẫn, cũng như xin lỗi và bù đắp cho lỗi lầm trong quá khứ mà công ty này đã mang lại cho gia đình ông. Ông David cảm thấy hợp lý nên đã chấp nhận.
Tuy nhiên, khi thắng thầu, Norcal Waste Systems tiếp tục sử dụng đủ mọi thủ đoạn để loại bỏ hoạt động kinh doanh của công ty ông. Chưa hết thời hạn 7 năm công ty này lại ngừng hợp tác và yêu cầu thành phố thực hiện đấu thầu lại một lần nữa. Điều này buộc công ty ông phải đấu thầu trực tiếp để cạnh tranh với họ.
Từ sự đảm bảo của thị trưởng thành phố Oakland về uy tín của California Waste Solutions, cũng như sự ủng hộ của bà con Việt kiều tại đây, công ty ông đã thắng Norcal Waste Systems trong đấu thầu thu gom rác tại thành phố San Jose .
Tại Mỹ, rác được chia thành nhiều loại như rác hữu cơ, rác có thể tái chế, v.v. 80% vẫn áp dụng biện pháp chôn lấp. Sau khi tái chế, làm phân bón, phần còn lại được chôn lấp, không đốt. Mỹ vẫn còn một số nhà máy đốt rác tiêu thụ rất ít.
Sắp tới, công ty ông sẽ xây dựng một nhà máy mới dựa trên công nghệ mới hơn, chủ yếu sử dụng robot. Robot được lập trình để lọc thay vì sử dụng con người như hiện nay. Robot có thể thay thế 70/100 người làm.
Hiện tại, tại 2 thành phố San Jose và Oakland, công ty ông có khoảng 470 nhân viên, 270 xe thu gom. Công ty thu gom rác sẽ đi hàng tuần chứ không phải hàng ngày. Về quy mô hợp đồng, Thành phố San Jose là 1.2 tỷ USD và thành phố Oakland là hơn 1 tỷ USD.
Ông David đang cho xây dựng một nhà máy phân loại, và tái chế rác thải tại thành phố cảng Oakland trị giá hơn 200 triệu USD. Giấy phế liệu sẽ được tái chế thành bột giấy, dễ dàng xuất đi khắp nơi mà không lo ảnh hưởng đến môi trường và có giá thành cao gấp 2-3 lần. Sau đó, rác thải nhựa cũng được đưa đến nhà máy mới này để xử lý, tái chế thành những hạt nhựa và xuất ra thành phẩm.
Nhà máy này sẽ sử dụng công nghệ AI (trí tuệ nhân tạo), công suất 600 tấn/ngày, đặt tại thành phố cảng Oakland. Nó không phải là một nhà máy tái chế kim loại phế liệu thông thường, mà còn sản xuất hạt nhựa và bột giấy. Trong đó, đối với túi ni lông và các loại nhựa tái chế không sản xuất được hạt nhựa, nhà máy sẽ sản xuất xăng, dầu. Nếu thành công trong vòng 2 năm tới, công ty ông sẽ tiếp tục xây dựng những nhà máy giấy như thế này tại San Jose và nhiều nơi khác. Công ty ông có sự hỗ trợ tuyệt vời từ Bang California.
Mối quan hệ của ông được mở rộng với các cấp chính quyền tiểu bang và liên bang, tuy không liên quan đến công việc của ông nhưng liên quan đến Việt Nam, liên quan đến cộng đồng người Việt, cho nên ông quyết định thiết lập mối quan hệ này để giúp cộng đồng người Việt tại đây và giúp đất nước Việt Nam.
Sắp tới, Hiệp hội Doanh nhân Việt - Mỹ (VABA) đang chuẩn bị xây dựng một số nhà kho, đặc biệt là ở khu vực Bắc California. Với việc đặt 2 kho lớn, công ty ông David sẽ lọc và chọn ra những mặt hàng Việt Nam tiêu thụ được tại đây. Công ty California Waste Solutions của ông sẽ là đại diện của nhiều công ty và người mua với nhiều điều kiện khác nhau.
Lãnh đạo TP.HCM cũng mời ông đầu tư vào khu liên hợp môi trường này, thực tế sẽ đặt tại Long An, chính xác hơn là tại huyện Thủ Thừa, nơi đã được chính phủ quy hoạch thành khu xử lý rác cho một vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Đây sẽ là nơi quản lý rác cho TP.HCM và toàn vùng với diện tích tới 1.760 ha. Khi vận hành bãi chôn lấp hợp vệ sinh của Khu liên hợp xử lý chất thải Đa Phước, khu vực này sẽ không mang tên “Khu xử lý rác Thủ Thừa - Long An” mà là “Khu công nghệ môi trường xanh”.
Theo báo Pháp Luật, ông David Dương từng chia sẻ rằng ông sẽ trực tiếp đưa tỷ phú Mỹ Douglas M. Leone về Việt Nam sau Tết Nguyên đán 2023, bên cạnh đó ông David Dương sẽ giúp tỷ phú này tìm kiếm cơ hội đầu tư vào những dự án của VWS và các dự án khác tại Việt Nam. Được biết, tỷ phú này đang nắm trong tay quỹ đầu tư khoảng 80 tỷ USD.
Theo thống kê của Ban quản ly Khu liên hợp xử lý chất thải (MBS) TP.HCM, mỗi ngày bãi rác Đa Phước tiếp nhận và xử lý khoảng 7.000 tấn rác, chiếm hơn 70% lượng rác của toàn thành phố.
Tuy nhiên, Công ty TNHH Xử lý chất thải Việt Nam - VWS - do ông David Dương làm Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc đang “kêu cứu” vì Sở Tài nguyên và Môi trường nợ gần 4.000 tỷ đồng tiền xử lý rác thải chưa trả. Điều này khiến công ty "cạn kiệt nguồn vốn".
VWS đã có văn bản gửi UBND TP.HCM, Sở Tài nguyên Môi trường và Cục Thuế TP.HCM trình bày về việc chậm thanh toán số tiền theo hợp đồng đã ký kết.
Được biết bãi rác Đa Phước do ông David làm chủ và được đưa vào hoạt động từ năm 2007 với công suất xử lý 10.000 tấn/ngày. Bãi rác này sử dụng công nghệ chôn lấp và có thể hoạt động hết công suất vào năm 2024.
Theo VWS, đơn vị này khi đầu tư vào Việt Nam chỉ có một khách hàng duy nhất là UBND TP.HCM mà đại diện là Sở Tài nguyên và Môi trường. Vì vậy, công ty chỉ có một nguồn thu duy nhất từ việc tiếp nhận và xử lý chất thải rắn cho thành phố. Việc Bộ Tài nguyên và Môi trường chậm nộp khoản nợ đọng lớn như vậy đã khiến VWS gặp rất nhiều khó khăn về tài chính.
Tính đến ngày 28/02/2023, số nợ phát sinh theo hợp đồng của VWS với Sở Tài nguyên và Môi trường, UBND TP.HCM là hơn 3.935 tỷ đồng (bao gồm cả nợ phát sinh). Với khoản nợ "khủng" này, VWS đã không thể thực hiện nghĩa vụ nộp thuế với nhà nước.
VWS cho rằng việc Sở Tài nguyên và Môi trường chậm thanh toán trong nhiều năm khiến đơn vị này không thể thực hiện nghĩa vụ nộp thuế và giải quyết tranh chấp với đối tác dịch vụ. Điều này cũng đồng nghĩa với việc VWS phải chịu thêm các khoản phạt do vi phạm thanh toán do không thực hiện nghĩa vụ đối với các đối tác và nhà cung cấp dịch vụ.
Ngoài ra, hoạt động của nhà máy xử lý rác thải cũng bị gián đoạn khi các nguồn nguyên liệu, vật tư và dịch vụ cần thiết không đảm bảo. Công ty cũng không thể tiếp tục trả lương và phúc lợi cho nhân viên, dẫn đến nguy cơ nhân viên và công nhân nhà máy không thể tiếp tục làm việc.
Kể từ ngày 5/4, VWS không thể tiếp tục chi trả lương và các khoản phúc lợi định kỳ cho các chuyên gia nước ngoài và người lao động Việt Nam trong biên chế của VWS. Việc chậm trả lương dẫn đến tình trạng nhà máy phải ngừng hoạt động, ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn, an ninh trật tự và vệ sinh môi trường trên địa bàn TP.HCM. Vì vậy, để giảm áp lực cho doanh nghiệp và tránh những rủi ro nêu trên, VWS kiến nghị Sở Tài nguyên và Môi trường, UBND TP.HCM có chỉ đạo đôn đốc việc thanh toán nợ từ tháng 11/2018 đến ngày 28/2/2023 là hơn 1.178 tỷ đồng.
Đại diện VWS cho biết, tại Thông báo số 228/TB-VP ngày 28/3/2022, Văn phòng UBND TP.HCM ghi nhận ý kiến chỉ đạo của Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP.HCM về việc chấp thuận thanh toán cho VWS cho đến khi hoàn tất quá trình thương lượng và giải quyết với công ty.
Mới đây, UBND TP.HCM cũng đã khẳng định lại nội dung này tại công văn 1097/UBND-ĐT ngày 27/3/2023. Tuy nhiên, VWS vẫn chưa nhận được phản hồi từ Bộ Tài nguyên và Môi trường.
Sáng 15-4, ông Nguyễn Toàn Thắng, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường (TN-MT) TP.HCM, cho biết đơn vị này đã thanh toán đầy đủ số tiền theo hợp đồng cho Công ty TNHH Xử lý chất thải Việt Nam và không còn vấn đề gì với VWS.
Chiều 15/4, đại diện văn phòng Sở TN-MT TP.HCM cũng cho biết vấn đề thanh toán chi phí xử lý rác thải sinh hoạt cho công ty VWS đã được Sở TN-MT giải quyết trả cho công ty cùng ngày 10/4 theo quy định.
Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, ngày 8/4, công nhân Công ty VWS nghỉ việc 2 giờ. Tuy nhiên, sau khi cam kết trả đủ lương, tất cả đã trở lại làm việc bình thường.
Trước thông tin này, đại diện VWS cho biết, tính đến đầu giờ chiều 15/4, đơn vị này vẫn chưa nhận được số tiền trên, hoặc có thể số tiền này chưa được nhận vì còn qua nhiều thủ tục. Hiện công ty tiếp tục chờ Bộ Tài nguyên và Môi trường thanh toán.
