Khi bàn về con đường tích lũy tài sản, nhiều người thường viện dẫn hình mẫu Mỹ với các startup, cổ phiếu công nghệ, và câu chuyện làm giàu thần kỳ. Nhưng liệu có đúng là người giàu ở Mỹ chỉ đầu tư vào chứng khoán hay khởi nghiệp?
Khảo sát năm 2023 của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ cho thấy bức tranh rất cụ thể và khá khác với những gì nhiều người hình dung.
Nhóm 1% - những cá nhân siêu giàu với tài sản ròng trung bình hơn 33 triệu USD phân bổ tài sản như thế nào?
►Khoảng 23-36% nằm ở bất động sản (real estate).
►Hơn 28% là cổ phần trong doanh nghiệp họ sở hữu.
►Và 31% là cổ phiếu niêm yết trên thị trường tài chính.
Tức là bất động sản vẫn chiếm tỷ trọng đáng kể, không hề “lép vế” như một số quan điểm cảm tính thường cho rằng chỉ có "chứng khoán và công nghệ" mới là con đường chính đáng để giàu.
Nhóm kế tiếp từ 2% đến 25% giàu nhất: trung bình sở hữu trên 2 triệu USD giá trị ròng, thì phân bổ tài sản thậm chí còn nghiêng hẳn về nhà đất:
59–72% là bất động sản
& chỉ 19–31% là cổ phiếu
Càng xuống những nhóm có ít tài sản hơn, tỷ lệ nợ lại cao, dẫn đến tổng giá trị ròng đôi khi còn thấp hơn cả giá trị bất động sản họ sở hữu. Điều đó cũng phản ánh một đặc điểm cố hữu: nhiều người không giàu... vì nợ vẫn là gánh nặng.
Vậy từ dữ liệu đó, ta có thể rút ra điều gì?
Thứ nhất, bất động sản không phải “thứ lỗi thời” mà nhiều người giàu vẫn xem là trụ cột trong chiến lược tài sản của họ.
Thứ hai, mô hình “làm giàu từ nhà đất” không chỉ tồn tại ở các nước đang phát triển. Ngay tại Mỹ, một nền kinh tế vốn được ngưỡng mộ bởi thị trường vốn sâu rộng thì đất đai, nhà cửa vẫn là “chỗ để tiền” an toàn và hiệu quả với nhiều người có tiền.
Ở châu Âu, bức tranh còn rõ hơn: văn hóa sở hữu bất động sản qua nhiều thế hệ và thị trường đầu tư mạo hiểm (venture capital) không phát triển như Mỹ khiến việc làm giàu từ startup trở thành chuyện hiếm.
Singapore, dù là trung tâm startup nổi bật ở Đông Nam Á, nhưng bất động sản tại đây vẫn giúp tăng trưởng giá trị ròng của người dân gần 18% mỗi năm (số liệu từ Knight Frank). Đòn bẩy tài chính được sử dụng khéo léo là một phần quan trọng trong chiến lược đó.
Vậy tại sao bất động sản vẫn là kênh tạo ra sự giàu có?
+ Vì dòng tiền đầu tư vẫn đổ vào mạnh, từ ngân hàng lẫn cá nhân.
+ Vì nhà đất là tài sản hữu hình, khó “bốc hơi” như những ý tưởng kinh doanh thiếu thực lực.
+ Vì không phải ai cũng có năng lực vận hành một doanh nghiệp hay chọn đúng cổ phiếu.
+ Vì nguồn cung nhà hợp túi tiền khan hiếm kéo dài.
Và vì thị trường tài chính ở nhiều nước thiếu các "hiện tượng đặc biệt" như Mỹ - nơi quỹ hưu trí nắm hơn 35% cổ phần doanh nghiệp. Ở Anh chỉ là 16%, còn châu Âu thì thấp hơn thế nữa.
Ngay cả các chính trị gia cũng không dễ dàng xoay chuyển thực tế đó. Bộ trưởng Tài chính Anh gần đây đề xuất thay đổi tỷ lệ đầu tư quỹ hưu trí vào cổ phiếu, nhưng vừa nêu ý tưởng đã gặp phản ứng gay gắt.
Hoa Kỳ là ngoại lệ, không phải chuẩn mực. Chính nhờ cơ chế thị trường linh hoạt và nguồn vốn khởi nghiệp dồi dào mà nền kinh tế của họ vẫn có sức sống mạnh, ngay cả khi gặp sóng gió chính trị hay xã hội.
Và nếu ai vẫn nghĩ bất động sản không quan trọng ở Mỹ, thì hãy tưởng tượng một cú giảm giá 10% toàn thị trường, hệ quả sẽ không dừng ở con số, mà có thể dẫn tới khủng hoảng kiểu 2008-2009.
Giấc mơ về nhà ở vừa túi tiền cho đại đa số là điều nhiều chính phủ mong muốn. Nhưng để làm được, cần hiểu bản chất kinh tế của cả thị trường nội địa lẫn quốc tế, chứ không thể chỉ dựa vào trực giác hay khẩu hiệu.
Mỗi người có quyền mơ, nhưng điều đáng ngại là khi giấc mơ qua đi, vẫn nhầm lẫn nó là hiện thực.
