Trung Quốc đang đứng trước ngã ba đường kinh tế. Trong nhiều thập kỷ, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đã thúc đẩy tăng trưởng thông qua mô hình đầu tư nặng nề, xuất khẩu đã đưa hàng trăm triệu người thoát khỏi đói nghèo và biến quốc gia này thành một cường quốc sản xuất. Tuy nhiên, ẩn sau câu chuyện thành công trong công nghiệp này là một tài sản chưa được sử dụng hết với tỷ lệ đáng kinh ngạc: người tiêu dùng Trung Quốc.
Câu chuyện xoay quanh năng lực tiêu dùng của Trung Quốc đã bi quan một cách áp đảo, với các nhà kinh tế chỉ ra các rào cản về mặt cấu trúc, sở thích tiết kiệm văn hóa và sự trì trệ của chính sách là những trở ngại không thể vượt qua. Tuy nhiên, một phân tích sâu hơn cho thấy thị trường tiêu dùng của Trung Quốc có thể đang chuẩn bị cho một sự chuyển đổi có thể làm thay đổi cơ bản động lực kinh tế toàn cầu.
Nền tảng đã có ở đó
Những người chỉ trích thường bỏ qua quy mô tuyệt đối của cơ sở người tiêu dùng hiện tại của Trung Quốc. Trong khi tiêu dùng hộ gia đình chiếm khoảng 40% GDP—thấp hơn mức trung bình toàn cầu là 60%—thì quy mô tuyệt đối lại cho thấy một câu chuyện khác. Thị trường tiêu dùng của Trung Quốc đứng thứ hai trên toàn cầu, với doanh số bán lẻ lớn gấp mười lần so với xuất khẩu sang Hoa Kỳ. Đây không phải là một thị trường đang chờ được sinh ra; mà là một hệ sinh thái trưởng thành cần được kích hoạt.
Quỹ đạo tăng trưởng thật đáng chú ý. Trước đại dịch, chi tiêu của người tiêu dùng Trung Quốc đã tăng trưởng với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm là 9% theo giá trị thực trong hai thập kỷ. Trong các lĩnh vực từ hàng xa xỉ đến ô tô và công nghệ, Trung Quốc hiện là thị trường lớn nhất thế giới xét về khối lượng và giá trị. Cơ sở hạ tầng cho tiêu dùng—hệ thống thanh toán kỹ thuật số, nền tảng thương mại điện tử và mạng lưới hậu cần—có thể nói là tiên tiến hơn nhiều nền kinh tế phát triển.
Những cơn gió thuận về mặt nhân khẩu học và cấu trúc
Ba lực lượng mạnh mẽ có thể thúc đẩy tăng trưởng tiêu dùng bền vững, ngay cả khi không có sự can thiệp chính sách mạnh mẽ. Đầu tiên, câu chuyện đô thị hóa của Trung Quốc vẫn chưa hoàn thiện. Với chỉ hai phần ba dân số sống ở các thành phố so với hơn 80% ở các quốc gia OECD, việc tiếp tục di cư đến thành thị hứa hẹn mức tăng tiêu dùng đáng kể. Nghiên cứu chỉ ra rằng những người di cư từ nông thôn ra thành thị làm tăng mức tiêu dùng bình quân đầu người lên 30% khi di dời, với mức tăng thêm 30% khi hòa nhập hoàn toàn vào cuộc sống đô thị.
Thứ hai, sự thay đổi nhân khẩu học sẽ tự nhiên làm giảm tỷ lệ tiết kiệm của Trung Quốc. Khi dân số già đi và tỷ lệ người tiết kiệm trong độ tuổi lao động so với người nghỉ hưu giảm, các mô hình tiêu dùng sẽ thay đổi theo hướng hữu cơ. Các nền kinh tế Đông Á trong lịch sử có tỷ lệ tiết kiệm trong độ tuổi lao động cao, giảm dần khi dân số trưởng thành. Quá trình chuyển đổi nhân khẩu học của Trung Quốc có thể đẩy nhanh quá trình này nhanh hơn so với Nhật Bản hoặc Hàn Quốc.
Thứ ba, áp lực địa chính trị đang tạo ra những động lực mới cho tiêu dùng trong nước. Căng thẳng thương mại với Hoa Kỳ và tâm lý bảo hộ ngày càng gia tăng trên toàn cầu khiến việc đa dạng hóa thoát khỏi sự phụ thuộc vào xuất khẩu không chỉ thận trọng về mặt kinh tế mà còn cần thiết về mặt chiến lược.
Chất xúc tác chính sách
Kịch bản hấp dẫn nhất phụ thuộc vào cải cách chính sách. Chiến lược lưu thông kép và sáng kiến thịnh vượng chung của Chủ tịch Tập Cận Bình báo hiệu sự công nhận rằng tiêu dùng phải đóng vai trò lớn hơn trong tương lai kinh tế của Trung Quốc. Hệ thống đăng ký hộ khẩu hukou, hạn chế khả năng tiếp cận các dịch vụ đô thị của người di cư nông thôn, là mục tiêu dễ đạt được để cải cách thúc đẩy tiêu dùng.
Về cơ bản hơn, mạng lưới an sinh xã hội yếu kém của Trung Quốc—được đặc trưng bởi chi tiêu phúc lợi tối thiểu so với GDP và thuế thu nhập chỉ 1%—tạo ra phạm vi can thiệp chính sách rất lớn. Việc tăng cường bảo hiểm xã hội, phạm vi bảo hiểm y tế và trợ cấp thất nghiệp sẽ trực tiếp làm giảm tiết kiệm phòng ngừa và thúc đẩy xu hướng tiêu dùng.
Các biện pháp kích thích gần đây của chính phủ—bao gồm cắt giảm lãi suất thế chấp, trợ cấp đổi xe cũ và hỗ trợ thị trường chứng khoán—đã cho thấy triển vọng ban đầu. Một cuộc khảo sát của Deutsche Bank cho thấy 52% người tiêu dùng Trung Quốc sẵn sàng tăng chi tiêu tùy ý vào đầu năm 2024, mức cao nhất trong một năm.
Yếu tố đổi mới
Sự tinh vi về công nghệ của Trung Quốc cung cấp các cơ chế tăng tốc tiêu dùng độc đáo. Sự tích hợp của thanh toán kỹ thuật số, thương mại xã hội và cá nhân hóa do AI thúc đẩy tạo ra trải nghiệm chi tiêu không có ma sát. Người tiêu dùng trẻ, đặc biệt là Thế hệ Z và thế hệ thiên niên kỷ, thể hiện sở thích tiêu dùng mạnh mẽ, dễ dàng tiếp cận tín dụng tiêu dùng cho mọi thứ, từ du lịch đến mỹ phẩm thông qua các hệ sinh thái nền tảng như Alibaba và Tencent.
Cách tiếp cận tiêu dùng dựa trên công nghệ số này, kết hợp với lợi thế về chi phí sản xuất của Trung Quốc, tạo ra một vòng tuần hoàn lành mạnh, trong đó hàng hóa và dịch vụ vẫn có giá cả tương đối phải chăng, hỗ trợ tăng trưởng chi tiêu bền vững ngay cả trong thời kỳ kinh tế không chắc chắn.
Ý nghĩa toàn cầu
Sự gia tăng bền vững trong tiêu dùng của Trung Quốc sẽ định hình lại dòng chảy thương mại toàn cầu và các mối quan hệ kinh tế. Các quốc gia phụ thuộc nhiều vào nhu cầu của Trung Quốc đối với hàng hóa và hàng hóa trung gian sẽ được hưởng lợi rất nhiều. Các ngành công nghiệp hướng đến người tiêu dùng từ ô tô đến hàng xa xỉ sẽ thấy thị trường lớn nhất của họ mở rộng đáng kể.
Đối với Hoa Kỳ và Châu Âu, mức tiêu thụ tăng của Trung Quốc có thể làm giảm căng thẳng thương mại bằng cách tự nhiên cân bằng lại thặng dư tài khoản vãng lai của Trung Quốc. Tuy nhiên, nó cũng sẽ làm tăng cường cạnh tranh cho các công ty hướng đến người tiêu dùng khi các nhà vô địch trong nước của Trung Quốc tận dụng lợi thế thị trường trong nước của họ.
Dòng thời gian thực tế
Sự chuyển đổi sẽ không diễn ra trong một sớm một chiều. Thái độ văn hóa đối với việc tiết kiệm, tích lũy trong nhiều thập kỷ bất ổn kinh tế, không thay đổi nhanh chóng. Sự suy thoái của thị trường bất động sản đã làm tổn hại đến bảng cân đối kế toán của hộ gia đình và niềm tin của người tiêu dùng vẫn ở mức thấp hơn so với trước năm 2020.
Tuy nhiên, các chỉ số ban đầu cho thấy nền tảng cho sự thay đổi đang được củng cố. Giá bất động sản đang ổn định, tiền gửi hộ gia đình đã đạt mức kỷ lục và chính sách ngày càng nhấn mạnh tầm quan trọng của tiêu dùng. Boston Consulting Group dự đoán dân số trung lưu và thượng lưu của Trung Quốc sẽ vượt quá 500 triệu vào năm 2030—lớn hơn toàn bộ dân số Hoa Kỳ.
Dòng cuối cùng
Câu chuyện tiêu dùng của Trung Quốc không phải là về việc liệu có thay đổi hay không, mà là về tốc độ và quy mô của nó. Các yếu tố cấu trúc cho một mô hình tăng trưởng do người tiêu dùng dẫn dắt tồn tại: quy mô lớn, cơ sở hạ tầng công nghệ, áp lực nhân khẩu học và sự công nhận chính sách về tính cần thiết. Điều cần thiết là ý chí chính trị để thực hiện các cải cách nhằm giảm động lực tiết kiệm và thúc đẩy niềm tin của hộ gia đình.
Đối với các nhà đầu tư và nhà hoạch định chính sách toàn cầu, những hàm ý này rất sâu sắc. Một Trung Quốc chuyển đổi thành công sang tăng trưởng do tiêu dùng dẫn đầu sẽ không chỉ đại diện cho sự tái cân bằng của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, mà còn là sự thay đổi cơ bản trong lực hấp dẫn kinh tế toàn cầu. Sự thức tỉnh của gã khổng lồ đang ngủ có thể gần hơn so với những gì người ta thường nghĩ.
Tác động đến thị trường hàng hoá toàn cầu
1. Kim loại công nghiệp: Tác động hỗn hợp, thiên về trung lập – tiêu cực
Trung Quốc hiện là người mua số 1 toàn cầu với các mặt hàng như: đồng, nhôm, thép, quặng sắt… và phần lớn phục vụ cho đầu tư hạ tầng và bất động sản.
Khi chuyển sang mô hình tiêu dùng, đầu tư công và xây dựng giảm dần, nhu cầu đối với kim loại công nghiệp sẽ tăng chậm lại hoặc thậm chí giảm trong trung hạn.
Tiêu cực: Quặng sắt, thép xây dựng, xi măng.
Trung lập/khá hơn: Đồng và nhôm – vì vẫn được sử dụng nhiều trong ô tô điện, đồ điện tử, năng lượng tái tạo – những lĩnh vực tiêu dùng trung lưu.
2. Nông sản: Tích cực trong dài hạn
Khi tầng lớp trung lưu mở rộng và chi tiêu tăng:
Tiêu thụ thực phẩm chế biến, thịt, sữa, đồ ăn cao cấp sẽ tăng → Dẫn đến tăng nhập khẩu ngô, đậu tương, lúa mì phục vụ cho chăn nuôi và công nghiệp thực phẩm.
Xu hướng tiêu dùng hiện đại (đồ ăn nhanh, chuỗi siêu thị, thực phẩm tiện lợi) cũng đẩy mạnh nhu cầu nhập khẩu nguyên liệu ổn định và chất lượng cao từ các quốc gia xuất khẩu lớn (Mỹ, Brazil, Úc…).
3. Năng lượng: Có thể tăng nhưng cấu trúc tiêu dùng sẽ thay đổi
Tiêu dùng cá nhân tăng → Nhu cầu đi lại, vận chuyển hàng hóa tăng → Tăng nhu cầu xăng, dầu, điện.
Nhưng mặt khác, Trung Quốc lại đẩy mạnh năng lượng tái tạo, xe điện, nên cầu cho nhiên liệu hóa thạch có thể chững lại trong dài hạn.
Tích cực ngắn hạn với dầu, trung lập hoặc giảm dần về dài hạn nếu quá trình điện hóa tiến triển nhanh.
4. Hàng hóa mềm (soft commodities): Dệt may, đường, cà phê, bông, cao su…
Nhu cầu đối với hàng tiêu dùng nhanh, thời trang, nội thất sẽ tăng theo tầng lớp trung lưu.
Trung Quốc có thể tăng nhập khẩu hoặc tăng dự trữ các mặt hàng như: đường, bông, gỗ, giấy, da thuộc, đồ uống…
Đây là nhóm hưởng lợi ổn định và ít biến động hơn so với kim loại.
----------------------------------------------------------------------------------------------
Trong chu kỳ kinh tế, dòng tiền đầu tư được luân chuyển giữa các loại tài sản đầu tư khác nhau để tối đa hóa lợi nhuận. Hiện nay Sở giao dịch hàng hóa VN mới được cấp phép liên thông trên thị trường hàng hóa quốc tế và đầu tư trực tiếp trên các sàn hàng hóa thế giới, với các sản phẩm thiết yếu như là: Đồng, Bạc, Cà phê, Đường, Nông sản ...
Nhà đầu tư có thể tham gia giao dịch trực tiếp trên thị trường hàng hoá của Bô Công Thương. Với nhiều ưu điểm như: Mua bán 2 chiều, T0, miễn lãi margin ... Liên hệ với tôi để hợp tác và nhận các tư vấn tốt nhất về thị trường hàng hoá
Hỗ trợ - Tư vấn chuyên sâu về TT hàng hoá : 033 796 8866
