Bùng nổ - Sụp đổ
Trong các lý thuyết về đầu tư mình tìm hiểu từ trước đến nay, mình cảm thấy bị thuyết phục nhất với lý thuyết phản hồi của George Soros.
George Soros sinh năm 1930 và là nhà đầu cơ nổi tiếng người Mỹ gốc Hungary. Ông trở nên giàu có sau thương vụ bán khống đồng bảng Anh năm 1992 và kiếm được hơn 1 tỷ USD chỉ trong một ngày. George Soros được đặt biệt danh "kền kền" do chuyên kiếm lời từ các doanh nghiệp, thậm chí là các nền kinh tế, đang lao đao.
Mô hình của Soros áp dụng cho cổ phiếu rất đẹp và đơn giản, đủ để giải thích sự vận động của giá cổ phiếu trong mối quan hệ với biến động của lợi nhuận.
Nguyên lý cơ bản của mô hình bùng nổ - sụp đổ đó là biến động của giá cổ phiếu và biến động lợi nhuận của doanh nghiệp có "mối quan hệ" với nhau. Sự thay đổi của lợi nhuận sẽ dẫn đến sự thay đổi giá cổ phiếu (đó là điều nhiều nhà đầu tư có kinh nghiệm trên thị trường nhận ra) và sự thay đổi của giá cổ phiếu sẽ dẫn đến sự thay đổi của lợi nhuận (điều rất ít nhà đầu tư đồng tình với Soros).
Trong giai đoạn boom (bùng nổ), khi lợi nhuận tăng trưởng, giá cổ phiếu tăng theo. Giai đoạn bùng nổ có thể kéo dài ngắn hay dài từ vài quý cho đến vài năm tùy thuộc vào khả năng tăng trưởng của công ty. Cổ phiếu của công ty chu kỳ sẽ tăng trưởng trong một vài quý rồi sụp đổ, Hoa Sen group (HSG) là một ví dụ điển hình, các công ty tăng trưởng sẽ tăng trưởng trong nhiều năm liên tục, Vinamilk, PNJ, Thế giới di động... là các công ty tăng trưởng trong một thời gian dài.
Trong giai đoạn bust (sụp đổ), khi lợi nhuận sụt giảm, giá cổ phiếu giảm theo. Tăng trưởng âm của Coteccons là lý do khiến cho giá cổ phiếu CTD sụt giảm gần 50% kể từ đỉnh.
Tập hợp hai giai đoạn bùng nổ - sụp đổ (boom - bust) tạo ra chu kỳ của giá cổ phiếu.
Giai đoạn boom của giá cổ phiếu có thể bao gồm trong đó các giai đoạn điều chỉnh nhỏ khi giá cổ phiếu tăng quá đà so với tăng trưởng lợi nhuận của doanh nghiệp trong từng quý.
Mô hình boom - bust là một mô hình rất đẹp, có thể áp dụng cho cả hai nhóm cổ phiếu tăng trưởng và chu kỳ. Sự khác biệt của cổ phiếu tăng trưởng và chu kỳ đó là thời gian kéo dài của sự tăng trưởng. Các cổ phiếu tăng trưởng có thời gian tăng trưởng kéo dài nhiều năm liên tục, trong khi đó thời kỳ tăng trưởng lợi nhuận của các cổ phiếu chu kỳ ngắn hơn rất nhiều.
Các phương pháp phân tích biến động giá cổ phiếu khác, sử dụng các mô hình hoặc tập trung quá nhiều vào yếu tố cơ bản của doanh nghiệp để dự phóng tương lai (phân tích báo cáo tài chính), hoặc tập trung quá nhiều vào biến động giá cổ phiếu (phân tích kỹ thuật) để dự đoán tương lai trong ngắn hạn của giá cổ phiếu mà bỏ qua tác động của yếu tố cơ bản, yếu tố dẫn dắt lợi nhuận doanh nghiệp trong dài hạn.
Mô hình Soros trở nên đẹp khi kết hợp vào trong nó cả yếu tố cơ bản của doanh nghiệp (sự thay đổi của lợi nhuận) lẫn yếu tố kỹ thuật (sự thay đổi giá cổ phiếu).
Mô hình của Soros trở nên đẹp và mang tính ứng dụng cao vì không cần phải cố gắng dự đoán tương lai xa của doanh nghiệp (điều không khả thi) bằng cách dự phóng kết quả kinh doanh sử dụng các giả định không tưởng. Mô hình của Soros chỉ cố gắng tập trung ở hiện tại và đưa ra các giả thuyết về tương lai trong một thời gian ngắn hạn (1-2 quý), dựa trên giả thuyết đó để theo dõi diễn biến của kết quả kinh doanh từng quý và quan sát tác động của sự thay đổi trong kết quả kinh doanh đến giá cổ phiếu.
Khi lợi nhuận tăng trưởng, PE thấp, nhiều nhà đầu tư chưa nhận ra sự tăng trưởng của lợi nhuận trong tương lai, giá cổ phiếu sẽ tăng nhanh một cách thanh thoát, chỉ cần một lực cầu nhẹ cũng đủ đẩy giá tăng lên.
Giai đoạn này phù hợp với triết lý đầu tư giá trị, mua cổ phiếu tốt với mức giá thấp hơn giá trị doanh nghiệp.
Trong quá trình dạy các học viên lớp Chánh kiến trong đầu tư, Linh nhận thấy một điều mô hình của phương pháp đầu tư giá trị và mô hình boom bust của Soros khá tương đồng. Cả hai đều tìm cách mua cổ phiếu khi giá giảm mạnh, thị trường chưa nhận ra đó là công ty tăng trưởng tốt trong tương lai và tìm cách bán ra khi đám đông nhà đầu tư lao vào mua cổ phiếu khi kỳ vọng vào lợi nhuận tăng trưởng cao trong tương lai.
Năm 2016, cổ phiếu MWG có PE 10 lần tăng rất thanh thoát khi nhà đầu tư bắt đầu nhận ra giá trị của một doanh nghiệp đầu ngành, giá tăng 100% trong một thời gian ngắn. PE được đẩy từ 10 lên 15 lần.
MWG tiếp tục tăng trưởng trong năm 2017, PE đỉnh cao của MWG lên tới 21 lần.
Mô hình boom bust của Soros giải thích được vì sao PE của MWG leo từ 10 lên 20 rồi sau đó sụt giảm.
Trước khi hiểu ra mô hình boom bust, Linh không giải thích được vì sao có thời điểm thị trường lại trả PE của MWG khi thì lên tới 22 lần, khi thì xuống còn 8 lần, tại sao khi thị trường lạc quan, khi thị trường bi quan. Tại sao các analyst lại định giá cao cho MWG bằng cách đưa mảng Bách Hoá Xanh trong tương lai về hiện tại trong khi tương lai chưa xảy ra?
Soros đặt tựa đề cuốn sách kinh điển của ông là Giả kim thuật tài chính có hàm ý sâu xa. Ông cho rằng giá cổ phiếu là một thuật giả kim (biến kim loại thành vàng) và người sử dụng các mô hình định giá cổ phiếu là nhà giả kim.
Bằng cách dự phóng những điều chưa diễn ra trong tương lai, giá cổ phiếu có thể được trả giá một cách hợp lý bằng cách xây dựng các mô hình dự phóng lợi nhuận của doanh nghiệp trong tương lai, rồi dựa mô hình chiết khấu dòng tiền trong tương lai để định giá doanh nghiệp. Tương lai chưa diễn ra nên lợi nhuận của công ty tạo ra trong tương lai có thể được các nhà giả kim thuật tài chính "hô biến" bằng các bảng tính excel để hợp lý hóa mức PE cao.
Giá cổ phiếu: Thật hay ảo?
Lý thuyết thị trường hiệu quả (EHM) cho rằng nhà đầu tư có thể dự đoán được tương lai của doanh nghiệp và phản ánh tương lai vào giá cổ phiếu, do đó giá cổ phiếu luôn đúng.
Thuật ngữ thị trường hiệu quả hàm ý thị trường luôn hiệu quả trong việc xác định giá trị doanh nghiệp và giá cổ phiếu luôn đúng. Bởi vì giá cổ phiếu luôn đúng nên cách tốt nhất mà một nhà đầu tư có thể làm đó là mua toàn bộ thị trường thông qua ETF.
Vấn đề của các phương pháp định giá doanh nghiệp đó là các phương pháp đó luôn tìm cách để dự đoán tương lai của doanh nghiệp (bản chất của giá cổ phiếu là trả giá cho tương lai, ví dụ P/E của Vinamilk là 25 nghĩa là nhà đầu tư kỳ vọng rằng lợi nhuận của VNM trong 25 năm tới sẽ tiếp tục duy trì ở mức hiện tại để thu hồi vốn). Tương lai thì chưa diễn ra cho nên giá cổ phiếu tăng hay giảm phụ thuộc vào những gì sẽ diễn ra trong tương lai. Giá cổ phiếu của một doanh nghiệp, ví dụ như Apple trong một câu chuyện không tưởng có thể sụt giảm về dưới giá trị sổ sách khi người tiêu dùng không sản phẩm Iphone mà chuyển sang dùng một sản phẩm khác để thay thế cho Iphone. Toàn bộ mô hình định giá sẽ sụp đổ.
