Tháng 3/2025, theo đơn kiện của Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh, Bộ Công Thương đã áp thuế chống bán phá giá tạm thời lên HRC Trung Quốc, mức thuế dao động từ 19,38% đến 27,83%. Kết quả ban đầu khá rõ: nhập khẩu thép giảm.
Nhưng rồi, có một "đường vòng" bắt đầu xuất hiện.
Cụ thể: thép HRC khổ lớn (rộng từ 1,88m trở lên) - loại không nằm trong phạm vi bị áp thuế bỗng nhập khẩu tăng vọt.
Tháng 4/2025, Việt Nam nhập tới 214.000 tấn thép HRC khổ lớn, tăng 81% so với cả quý I cộng lại. Và nếu so với cùng kỳ 2024, mức tăng nhập khẩu khổ lớn... gấp 25 lần (!)
Nghe như kiểu “né thuế qua kẽ hở kỹ thuật”, phải không?
Bộ Công Thương không đứng ngoài.
Tại họp báo ngày 19/6, ông Chu Thắng Trung (Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ Thương mại) xác nhận có hiện tượng bất thường này. Cơ quan chức năng đã làm việc với Hải quan để tăng cường kiểm tra, đồng thời cảnh báo không loại trừ khả năng mở rộng điều tra nếu có đầy đủ bằng chứng.
Nhưng cũng phải nói công bằng, việc điều tra thêm không thể làm vội. Vì:
- Khổ lớn này vốn chưa sản xuất trong nước;
- Một số ngành như đóng tàu, cơ khí vẫn phải dùng thép loại này;
Và... phải có doanh nghiệp nội địa chính thức kiến nghị + nộp hồ sơ chứng minh lẩn tránh, thì mới mở điều tra mới được.
Đây hẳn là một cuộc “so găng chính sách” âm thầm nhưng rất căng, giữa bảo vệ ngành thép nội địa và không gây gián đoạn cho chuỗi cung ứng toàn ngành.
Các doanh nghiệp nội địa như Hòa Phát, Formosa có lý do khi lo ngại về “lỗ hổng” thuế. Nhưng nếu áp dụng các biện pháp vội vàng mà chưa đánh giá đầy đủ cung-cầu thì dễ tác động ngược đến các ngành hạ nguồn.
Một mặt, phải siết chặt để không bị lẩn tránh thuế. Nhưng mặt khác, cần cẩn trọng với những gì chưa thể tự sản xuất trong nước, đặc biệt là thép HRC khổ lớn.
