Trong khi thế hệ cha mẹ từng coi sổ tiết kiệm là đích đến an toàn thì Gen Z - thế hệ trẻ sinh ra trong thời đại số đang rẽ hướng. Họ không chỉ tiết kiệm để chờ lãi suất ngân hàng, mà chủ động mang tiền đi “làm việc”: chứng khoán, crypto, bất động sản, thậm chí là khởi nghiệp kinh doanh, đầu tư tài chính đa kênh.
Sự thay đổi này không chỉ là xu hướng mà là dấu hiệu rõ ràng cho thấy một tư duy tài chính mới đang hình thành, nhanh, linh hoạt và dấn thân hơn. Tuy nhiên, điều đáng suy nghĩ là: liệu Gen Z có đang đầu tư đúng cách, hay chỉ đang “lướt sóng” theo cảm xúc?
Tư duy tài chính mới: Gen Z muốn tiền đẻ ra tiền
Trong khảo sát gần đây của Decision Lab tại Việt Nam, hơn 40% Gen Z trong độ tuổi 22–28 đã từng thử đầu tư ít nhất một kênh tài chính – từ cổ phiếu đến tiền số. Nhiều người chọn chứng khoán vì dễ tiếp cận qua app, có thể bắt đầu chỉ với vài trăm nghìn đồng. Một số khác đầu tư crypto, hay mua bán hàng online để tạo dòng tiền mới.
Không như thế hệ trước, Gen Z hiểu rằng:
“Chỉ tiết kiệm thôi không thắng nổi lạm phát. Muốn sống dư dả, phải có nguồn thu chủ động.”
Sự thật là họ không sai. Ở mức lãi suất tiền gửi 5–6%/năm trong khi lạm phát trung bình có thể chạm 4–5%, gửi ngân hàng dù an toàn nhưng chưa đủ để tạo ra sự giàu có.
Vấn đề không phải ở kênh đầu tư mà là ở tư duy đầu tư
Tuy nhiên, sự thật phía sau sự bùng nổ đầu tư của Gen Z lại phức tạp hơn. Nhiều người trẻ bước vào thị trường với tư duy “kiếm tiền nhanh”, dựa trên cảm tính thay vì chiến lược.
Giao dịch cổ phiếu theo TikTok.
Mua coin vì thấy “ai đó khoe lãi khủng”.
Đổ tiền vào những mô hình chưa rõ ràng chỉ vì bạn bè rủ rê.
Không ít người từng “cháy tài khoản” chỉ sau vài tuần đầu tư. Trong nhiều group tài chính, xuất hiện không ít bài đăng mang màu sắc tiếc nuối:
“Lỡ dại chơi margin, mất sạch số tiền dành dụm 2 năm qua.”
Kiến thức tài chính, khoảng trống mà Gen Z vẫn chưa lấp đầy
Tư duy “dám đầu tư” là điểm mạnh, nhưng nếu không đi kèm kỹ năng đánh giá rủi ro và quản trị danh mục, nó có thể trở thành con dao hai lưỡi.
Gen Z cần hiểu rõ:
Lợi nhuận cao luôn đi kèm rủi ro cao nếu không chấp nhận lỗ, đừng mơ kiếm lời lớn.
Đầu tư không phải là đánh bạc đó là quá trình ra quyết định dựa trên thông tin, phân tích, và kiểm soát cảm xúc.
Đa dạng hóa tài sản là tối quan trọng, “đặt tất cả trứng vào một giỏ” là bài học thất bại phổ biến.
Bài học quan trọng: Phân biệt đầu tư thật và ảo giác kiếm tiền
Một số bạn trẻ nghĩ rằng chỉ cần vào thị trường là có thể thắng. Nhưng đầu tư thật không phải là việc mua gì đó rồi cầu mong nó tăng giá. Đó là việc bạn:
Biết vì sao chọn kênh đó.
Biết điểm vào, điểm ra.
Biết phân bổ vốn sao cho nếu rủi ro xảy ra, bạn không mất tất cả.
Đầu tư là một chiến lược lâu dài, không phải “mánh khóe lướt sóng”.
Gen Z cần gì để đầu tư bài bản?
Tư duy học hỏi liên tục: Thị trường luôn thay đổi, người trẻ cần học từ thực tế, từ thất bại, từ người đi trước.
Kỹ năng phân tích tài chính cơ bản: Biết đọc báo cáo tài chính, hiểu nguyên lý dòng tiền, chiết khấu, định giá.
Khả năng kiểm soát tâm lý: Không hoảng loạn khi thị trường giảm, không tham lam khi thấy lợi nhuận nhất thời.
Mục tiêu rõ ràng: Đầu tư để làm gì? Nhà - hưu trí - tích sản dài hạn - hay kiếm dòng tiền ngắn?
Gen Z đang đi đúng hướng, nhưng cần đi vững hơn
Việc Gen Z không chọn gửi tiết kiệm và chấp nhận bước vào thế giới đầu tư là điều đáng khích lệ. Nhưng điều quan trọng không kém là xây được nền móng vững chắc cho tư duy đầu tư: biết mình là ai, biết tiền đang ở đâu, và biết khi nào nên hành động hoặc khi nào nên chờ.
Tiền có thể đến nhanh, nhưng giữ được tiền mới là dấu hiệu của một nhà đầu tư thực thụ.
