Dành cho người đọc chậm. Hoàn toàn là cảm nhận chủ quan của một cá nhân, nên tất nhiên là không đầy đủ, thiếu căn cứ và giàu cảm xúc. Mong anh em FPT next cho nhanh, còn người ngoài không cùng suy nghĩ cũng đừng lấy thế làm điều, FPT “nói chung là” vậy vậy đấy!)
Tôi quen rất nhiều người đã, đang làm ở FPT, đọc mấy cuốn “sử ngành” cho tới cả “bí lục” rồi “đếk biết gì cũng”…mà vẫn chưa trả lời nổi một câu hỏi: vậy tóm lại ta nên hiểu FPT là thế nào? Cuộc đời thay đổi, họ cũng thay đổi nên càng ngày những điều tưởng chừng biết rõ rồi lại thành ra chưa chắc, rồi lại ta cũng thay đổi nốt nên về chủ để này cứ 5 năm viết lại một lần sẽ như mới.
Đầu tiên tôi băn khoăn về FPT bởi mấy chục năm trước đã nghĩ: “FPT toàn người học giỏi, nên họ phải giúp ta trả lời được câu hỏi: học giỏi không có đủ để mà làm ra tiền, mà sống không?”. Câu hỏi không hề vớ vẩn đâu, xưa cũng vậy mà nay cũng thế, rất nhiều phụ huynh băn khoăn rằng bắt con học giỏi, rồi nhỡ chả “thành ông nọ bà kia” được, rồi liệu có ổn được không? Rồi các bạn trẻ cũng tâm tư chứ, nên yên tâm mà học hay lo mà đi làm, đi ăn? Và theo tôi giá trị nhất FPT “để lại cho đời” (nâng cao quan điểm tí, hehe), đó là “học giỏi không lo chết đói!”. Lớp trẻ bây giờ có thể nghĩ đó là chuyện tầm phào, chứ cách đây ba bốn chục năm thì những người sáng lập ra FPT là những người thất thế đấy. Toàn người học giỏi và rất giỏi, “viện sĩ” (viện Cơ là chính) cả đấy, nhưng khi đó họ là những người tương đối yếu thế trong xã hội. Về kinh tế thua xa mấy chú thuỷ thủ Vosco, mấy anh lái xe đường dài, mấy nhà bán phở, thậm chí thua mấy em gái lao động bên Đức, bên Nga…Làm sao so được với các “soái” Ba Lan, “địa chủ” Nga hay Đông Đức cũ? Và mấy chục năm qua FPT đã trả lời rất thuyết phục câu hỏi đó, tức là nếu cứ học cho giỏi rồi đi làm ăn, tuy có thể không bằng Hậu “pháo” chăn vịt hay Trầm Bê không biết chữ mấy, nhưng có thể sống và sống tốt. Không phải bằng vài cá nhân mà hàng chục nghìn người, “lý thuyết số lớn” đấy! Có học có hơn…
Quay lại với FPT những năm đầu đời:
https://www.youtube.com/watch?v=VznrCKvZgBs
Đoàn FPT một lòng ra đi
Dù có gian nguy nhưng lòng không sờn
Ra đi ra đi áo quần không có
Ra đi ra đi sạch bách mới thôi…
Một “lũ” người học giỏi, mà chưa biết làm gì, chưa nghĩ ra làm gì hết, căng lắm chứ! Nhiều nhà “sử học” sơ sài cứ cố gán sự thành công tương đối của FPT với vai trò của ông Đạo, tướng Giáp, nhà nước…Tất nhiên sự giúp đỡ nào, nhất là trong những khi còn chập chững thì đều rất đáng quý rồi, nhưng theo tôi suy luận thì ngoài yếu tố “cô thương” ra có vài yếu tố tưởng như phụ mà lại chính chúng giúp FPT tồn tại. Đầu tiên là đọc mấy chữ cái đầu theo kiểu tiếng Anh, “ta mà nghe sang như tây” thì Ép-Pi-Ti cũng là sớm đấy (sau đó dăm năm thì đầy ra!) – chuyện “food” thì trẻ con cũng biết, khỏi nói đến. Thứ nữa là vì nhiều người giỏi (gần như là toàn người học giỏi) – mà cái giống chịu khó học ấy chúng chịu khổ cũng quen rồi, học nhiều là khổ, khổ lắm chứ sung sướng gì, do đó khổ thêm một đẫn nữa vẫn chịu được!
Thời gian từ đầu đến khoảng 97-98 chưa có nhiều sự kiện nói lên vai trò đầu tầu của anh Trương Gia Bình. FPT khi đó chủ yếu bắt chước người ta, phải cái “bọn chỉ biết học giỏi” coi việc bắt chước không có gì là xấu cả! Học thầy không tầy học bạn…
Bài hát “FPT”:
https://www.youtube.com/watch?v=7bwXG1QJFwE
…Người FPT chúng ta làm ít, ăn nhiều lại hay nói phét
Mỗi khi liên hoan là ta cùng nhau chén và hát vang bài ca
Huân chương ta đúc thật to để cho lũ kia càng nhìn càng khiếp
Mai sau Công ty vẻ vang phải luôn nhớ rằng đây Cô sờ ty…
Cái sự “nói phét” thực ra không phải là đặc sản gì của FPT, mà là đặc tính của thế hệ sinh năm 55-65 ấy, có lẽ nó là hệ quả của việc “đói thông tin triền miên” (Khi nào tôi xin viết riêng về những “Siêu nhân nói phét” của thời đại này sau). Nhưng bởi số lượng biến thành chất lượng, cái gọi là “văn hoá Stico” ra đời rất sớm và nó là một đặc trưng của FPT, mà nhưng tập thể bé, ít quân số hơn khó mà duy trì cho được. Bắt chước một tí, tục một tí, láo nháo một tí (đã từng có lần công an phải giải tán hội diễn ở Láng Hạ rồi vì tội bát nháo mà lại rất thành công này!). Hát nhảm dễ hơn nói, nói dễ hơn làm, vậy cớ gì mà không hát nhảm cho vui đời?
Một cái nhìn cả bề dày lịch sử của FPT ta có thể nhận định: họ chả có chiến lược gì ghê gớm, xuyên suốt cả đâu! Đúng hơn là nếu có mà làm khó quá thì lại thay, hoặc đang chưa có chiến lược gì thì phải hô thật to một chiến lược động trời, rồi dần dần tính tiếp…Ngay cả việc viết phần mềm là thứ việc họ làm có vẻ lâu năm nhất thì cũng nhiều lúc chả phải chiến lược quái gì của họ cả (và kể cả bây giờ có doanh số bán phần mềm 1 tỷ USD nghe tự hào đấy, cũng đâu phải là ngành mũi nhọn của FPT nữa đâu).
“Nỗi lòng dân phần mềm”:
https://www.youtube.com/watch?v=frimSCMgEcg
Mà nay giờ đây, 2025 và sau nữa, với sự xuất hiện và can thiệp của AI thì doanh số từ phần mềm sẽ giảm ½ đấy (có lý thuyết khác của Bill Gates rằng phần mềm “sống mãi trong sự nghiệp của chúng ta”, nhưng tôi chả tin lắm). Cách làm ăn của FPT nếu gọi theo bọn “tây lông” là “lấy gậy mà chọc chọc”, tức là cứ lấy gậy chọc lung tung, xem lỗ nào có nước, lỗ nào có con gì chui ra không, ngon ăn thì chọc tiếp, không thì bỏ…Không phải chỉ Vượng sau này đâu, FPT đã làm và bỏ cũng nhiều rồi, ai nhớ liệt kê ra xem có hơn 20 ngành không?
Các “được” của anh Bình (gớm, khen bác khen cả ngày!) thực ra là cũng chịu nghe! Nhưng một tính cách sau này bác ấy thể hiện ra mà người ngoài không để ý khó thấy đấy, đừng để vẻ ngoài xuề xoà, hơn hở của bác ấy đánh lừa! Bác ấy cũng thuộc diện “nghiến răng chết người” đấy! Tức là tính chiến đấu, sát ván, quyết liệt cũng cao lắm! Mỗi tội hay xui người khác chiến đấu hộ mình thôi…Tuy vậy nếu chỉ được chọn một gương mặt mà tiêu biểu nhiều nhất cho FPT tôi xin chọn Nguyễn Thành Nam tức “Nam già”.
Trong anh ta luôn thấy biểu hiện của FPT, một tập hợp đông đảo của những người giỏi và rất giỏi, hăng hái và cơ bản là không biết phải làm gì. Nhưng khác với FPT, anh được rất nhiều người quý, vì bản thân anh luôn mở lòng, và luôn mừng vui với mọi thành công dù bé dù lớn của người khác. Số anh không thể coi là an nhàn được, cái gì mới, chỗ lạ thì đều “được” anh Bình giao cho đi thử, chính là người cầm cây gậy chọc chọc vào lỗ chứ ai! Như hết FPT, anh Nam chả có chiến lược để đời gì, ngoài cái quan sát thiên hạ đang làm gì còn mình đang ở đâu. Đã từng làm TGĐ 2 năm nhưng ai cũng thấy, “tốt bụng” thế làm TGĐ FPT thế quái nào được. Nhưng nhìn lại hơn 35 năm qua, thì ngoài anh Bình ra chính Thành Nam là dấu ấn khó quên nhất của FPT. Kể cả những việc anh làm không trong thành phần FPT thì cũng rất kiểu FPT, vừa dại vừa khôn, vừa ngộ chữ vừa chả biết gì, vừa “vui là chính” vừa “sai biết ngay”, nhưng cứ lởi xởi rồi cô thương. Mở đại học thì online, chả có cơ sơ trường lớp gì. Đi nuôi bò thì nghe bọn Do Thái Israel mới là chân ái, chuyên gia chúng nó giỏi lắm, thuê nó về làm mãi vẫn lỗ đều, đến khi đuổi chúng nó đi thì lãi ngay…Thấy dân tình hay nói phét về đời lãnh tụ quá thì nghĩ ra môn “Hồ Chí Minh học”, để nghiên cứu còn áp dụng vào giáo dục và…làm ăn! Và làm phim thì chọn đề tài chiến tranh cho nó chả giống ai…Nói chung vẫn là cậu học trò nghịch ngợm cháu ngoan Bác Hồl
Không những đại diện cho FPT rất chuẩn, anh còn đại diện rất nét cho những người đã rời FPT hoặc tuy chả làm việc ngày nào cho FPT nhưng bị ảnh hưởng nhiều của con người FPT – tập hợp này còn đông hơn và có khi còn giỏi hơn, mạnh hơn cả FPT ấy chứ! Ngoài FPT bây giờ đã to lắm rồi còn có một “hệ sinh thái gần với FPT”, các doanh nghiệp có những ông bà chủ đã từng lăn lộn với FPT, nhiều khi họ còn cố gắng gìn giữ truyền thống FPT hơn cả người trong cuộc ấy chứ! Một ví dụ này để mọi người hiểu hơn về anh, về FPT và một thứ có lẽ đã nghe loáng thoáng ở đâu rồi, chả biết có liên quan đến FPT không – “Tẩy Tuỷ Công”. Chính anh sang tận Mỹ, tìm ra một môn phái võ học, (lại “học”, đến khổ!), cần chỗ nào nhất thì luyện đúng chỗ ấy thôi! Cứ cần cái gì khoẻ nhất thì tập cái đó, muốn học toán giỏi thì cần gì học cho lắm văn học dân gian? Anh em đàn ông hay nói phét nhưng cũng hay tự ti nhất về “trym” ư, thì tập “trym”. Anh mời sư phụ về Việt Nam để dạy, tim người thật giỏi dịch giáo trình ấy ra để cho anh em cùng học (à có cả chị em học nữa đấy nhé)! Nôm na là thế này: người ta có hệ thần kinh bình thường và hệ thần kinh thực vật, bây giờ luyện sao cho cái hệ thứ hai kia nó mạnh lên, nó tự chủ, lúc cần nó thay được cả cái thứ nhất. Học hành phải có chỉ số, như là điểm ấy, đánh giá thành tích, đo đếm được, cứ tính bằng kg treo lên, ai nặng hơn mà vẫn hoạt động như thường thì giỏi hơn chứ sao! (Tôi là người ngoại đạo, kể vắn tắt thế thôi, thực ra nó cũng nhiều động tác, kể cả phải tập khí công, nhưng cái này ai chăm tậpn thì chỉ 3-4 tháng có kết quả ngay!). Rất nhiều anh em trong “hệ sinh thái FPT” theo gương Thành Nam tập cái nay, bang phái ngày một đông đảo, anh em gặp nhau không hỏi “mày handicap mấy” mà chỉ “mấy kg rồi”, còn chị em nghe đến thì má đỏ hây hây, mắt lúng liếng. Hội “nguyên lão” của FPT khệnh khạng không học “Tẩy tuỷ công” nên tỉ lệ đa thê cao hơn hẳn, tuy chưa có một nghiên cứu nội bộ nào đánh giá tác động trực tiếp của môn “thể thao” này với hạnh phúc gia đình. Tôi được tặng sách, được mời tham gia khoá học, được mời đi sinh hoạt dã ngoại cùng “môn phái” nhưng vẫn chưa quyết được, nên bỏ chơi FB mà đi học (3 tháng “nên người” ngay) hay không, chứ không đủ thời gian mà kham được cả hai thứ đâu!
Quay lại với FPT, không thể không nói tới “người vắng mặt” Trương Đình Anh (nhiều khi kẻ vắng mặt như Kiên “bạc” hay Đinh Thế Huynh lại được nhắc tới nhiều hơn những người tại vị). Nhiều “sử gia” cứ xoáy mãi vào việc họ hàng giữa anh Bình và Đình Anh, mà không hiểu điều ấy trong trường hợp này chả có chút ý nghĩa nào. Trương Đình Anh rất giỏi, nhưng khi anh làm sếp ở bên FTP Telecom, có được tự do, khi ấy anh thể hiện được tất cả và rất rõ nét. Tuy vậy khi làm TGĐ của cả FPT thì xảy ra mâu thuẫn khá sâu giữa Anh và tầng lớp “bô lão” trong FPT – theo tôi không phải vì Đình Anh quá trẻ so với họ, mà khác khá sâu về văn hoá, cái sự “không được đi tây” nó làm vênh quan hệ đôi bên khá nhiều (sau này Tiến “béo” cũng thể hiện là như vậy!). Chú mày không hoà đồng được với bọn anh, thì phải ra đi thôi! Đáng tiếc là không lặp lại lịch sử, như Steve Jobs với iPhone và Pixar, nhưng diều này về lâu về dài ổn định FPT.
Quan hệ trên dưới của FPT khá nhằng nhịt, tuy không phổ biến cái văn hoá “nịnh” nhưng quả là người trẻ mà tài giỏi rơi vào môi trường ấy cũng không hề dễ mà len được lên cao!
“Nâng bi”:
https://www.youtube.com/watch?v=vLy3O1ZrilU
Cũng xin nhắc tới một nhân vật tưởng rằng “bé tí” trong “triều đại FPT” là “giáo sư Xoay” hay “Dũng đê tiện” – với anh FPT “sang” lên và “sáng” lên được một chút đáng kể đấy! Người Việt có cá tính khá lạ, là định kiến khó mà thay đổi được, tức là phải chê FPT mới là sang, là hiểu biết…Đúng mà, chê dễ, tôi cũng chê suốt, làm khó bỏ mẹ hehe! Và đã thế rồi thì không định lượng tốt được, ví dụ cổ phiếu của FPT lên xuống theo cảm nhận, theo tin đồn, chứ chả phụ thuộc mấy vào công việc. Ví dụ một ngày đẹp trời bác Bình mà lấy em Lý Nhã Kỳ chẳng hạn, thì cổ phiếu thay đổi nhạy cảm hơn nhiều so với việc áp thuế của ông Trump với Việt Nam, tôi thật!
Ngày nay FPT đã là một tập đoàn lớn mạnh, vẫn đang có những mảng đem lại lợi nhuận tốt cho cổ đông như giáo dục và phân phối thuốc (“ăn dỗ trẻ con” và “doạ già ngừoi ốm” hiển nhiên dễ kiếm tiền rồi, hơn là…à mà thôi!), và vẫn đang tìm những chân trời mới của mình. Mong ước thì nhiều, chiến lược để thực hiện thì chẳng bao nhiêu, anh Bình và các bô lão đã xấp xỉ 70 cả rồi, lứa kế cận thì không có đủ hùng tâm như các chú các anh đâu (ít ra bây giờ là như vậy), lấy đâu ra người hiền tài để “sắp xếp lại giang sơn” dù trong tầm cỡ một tập đoàn? Thật ra nếu FPT hỏi tôi, tôi xin tặng một lời khuyên (mà họ chả nghe đâu, mặc dù họ vẫn hát ông ổng): không làm được thì thuê! Tức là để FPT thực sự chuyển mình thì hãy thuê một “siêu sao” về làm TGĐ! Một kẻ quốc tịch nào cũng được, miễn không sợ Trương Gia Bình, chăm chỉ như Bùi Quang Ngọc, ngổ ngáo như Trung Hà, hoà đồng với lớp trẻ như Thành Nam, lý sự như Hoàng Minh Châu, không sợ mạng xã hội như Lê Quang Tiến, tự mình phát ngôn thay cho doanh nghiệp như Elon Musk (à quên, Đỗ Cao Bảo chứ), có những ước mơ chia sẻ được với đời như Trương Đình Anh, khoẻ và to mồm như Hoàng Nam Tiến, đẹp trai như Tống Hưng mà tốt nhất là không có bi để khỏi bị nâng – ý tôi là phụ nữ đấy, xinh thì càng tốt! Chứ tại sao không?
Ghi chú 1: vì có nhiều bạn Phây khôn lỏi, chưa viết gì mới câu like đã share để dành nên tôi bê bài sang đây.
Ghi chú 2: bài viết được hoàn thành với sự giúp đỡ là mấy câu trả lời ngắn gọn của bác Bùi Quang Ngọc, dù ý kiến của bác có chút khác với kẻ gõ phím ít nhiều. Một câu mà anh Ngọc không trả lời: Điểm yếu của anh Bình là gì – có đáp án là “anh Bình không giỏi ăn chơi”.
Bonus: lớp trẻ muốn học theo "Bình chủ tịch" hay FPT thì nhìn kỹ xem chủ tịch đọc gì, cứ thế mà bắt chước thôi! Trong đống sách ấy ít nhất có 3 tập ĐÂ AHT, còn X với Y cụ ấy cất đâu chưa nhìn ra...
-------------------------
Theo: Nam Nguyen
