Gần đây tôi nghe một thông tin khá "lạ tai" nhưng đáng suy nghĩ: Đầu tư vào công nghệ mà nếu lỗ thì... Nhà nước bù 100% trong 3 năm đầu? Chuyện nghe tưởng đùa nhưng lại là một đề xuất chính thức đang được Bộ Tài chính đưa ra bàn thảo cùng các ông lớn công nghệ.
Cuộc họp do Bộ Tài chính tổ chức ngày 21/6/2025, nơi quy tụ các “ông lớn” như Vingroup, FPT, Viettel, CMC, VNPT... với chủ đề nghe qua tưởng khô khan: Dự thảo Nghị định PPP trong khoa học - công nghệ - chuyển đổi số. Nhưng thật ra, đây là một bước đi rất đáng chú ý.
👉 Điểm gây chú ý nhất với tôi?
Trong 3 năm đầu nếu dự án bị hụt doanh thu so với phương án tài chính ban đầu thì... Nhà nước sẽ bù 100% phần chênh lệch. Nói trắng ra là: nếu bạn đầu tư nghiêm túc mà "fail nhẹ" thì được Nhà nước... “đỡ” toàn bộ rủi ro tài chính. Và nếu lỡ "fail nặng", doanh thu giảm hơn 50%, có quyền rút khỏi cuộc chơi và vẫn được thanh toán hết phần đã bỏ ra.
Tôi thấy cơ chế này khá đột phá, ít nhất là về mặt tư duy chia sẻ rủi ro giữa công và tư. Đặc biệt trong lĩnh vực khó lường như R&D hay chuyển đổi số - nơi bạn có thể đầu tư cả trăm tỷ mà chưa chắc nhìn thấy đồng lời trong ngắn hạn.
Tôi đánh giá cao 3 điểm sau từ Dự thảo:
1. Mở rộng định nghĩa PPP, không còn bị bó trong khung cứng của Luật hiện hành.
2. Thêm các hình thức lựa chọn nhà đầu tư linh hoạt: không chỉ đấu thầu rộng rãi mà còn có thể chỉ định, đàm phán cạnh tranh...
3. Đặt vấn đề minh bạch hóa việc định giá tài sản khoa học - công nghệ. Đây là bài toán đau đầu lâu nay, vì tài sản vô hình như sáng chế, mã nguồn, dữ liệu... cực kỳ khó định giá đúng.
Tại hội nghị, Viettel, VNPT, FPT, CMC, Vingroup… đã cơ bản đồng thuận với mục tiêu của Nghị định. Các ý kiến cũng nhấn mạnh rằng cần tháo gỡ vướng mắc pháp lý, đặc biệt là liên quan đến quản lý tài sản công. Nhưng cũng không ít đại biểu cảnh báo: làm không khéo thì dễ thành “lỗ hổng chính sách”. Cơ chế tốt mà vận hành thiếu minh bạch thì lại quay về vòng luẩn quẩn đó là nhà đầu tư không tin tưởng, Nhà nước ngại rủi ro, cuối cùng chẳng ai muốn bước vào.
Tôi cho rằng nếu cơ chế này được hoàn thiện và triển khai nghiêm túc, đây sẽ là cú hích lớn cho việc thu hút vốn tư nhân vào nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, vốn là lĩnh vực ít ai dám đổ tiền vì độ rủi ro quá cao.
Nhưng, tôi cũng thận trọng. Bởi, đi cùng các ưu đãi "hào phóng" như bù doanh thu, thanh toán khi rút lui... là nguy cơ bị lạm dụng nếu không có cơ chế giám sát minh bạch. Không ít người đã quá quen với câu chuyện dự án lỗ nhưng chủ đầu tư “lời” nhờ vào sự hỗ trợ kiểu “bao trọn gói”.
Tóm lại, tôi thấy hướng đi này là tín hiệu tích cực, dám đối mặt với những điểm nghẽn lâu nay. Nhưng niềm tin thị trường không thể chỉ xây bằng chính sách, mà bằng cách nó được thực thi thật sự, công bằng và minh bạch.
Bạn nghĩ sao về việc Nhà nước bù lỗ 100% cho dự án đổi mới sáng tạo 3 năm đầu, mô hình PPP trong công nghệ, hay rủi ro khi định giá tài sản vô hình như sáng chế và dữ liệu?
