Có 2 yếu tố nghiêm trọng:
(1) Giá điện tăng cao, tăng chi phí, sẽ áp lực chính ở nhóm thu nhập trung bình. (xem biểu đồ)
Sự trỗi dậy của AI kéo theo nhu cầu điện khổng lồ:
- AI cần hạ tầng siêu tính toán (GPU clusters, siêu máy chủ, làm mát bằng nước) cùng việc huấn luyện AI vốn tiêu tốn điện năng cực lớn.
- Trung tâm dữ liệu AI cũng đấu thầu cạnh tranh điện với hộ gia đình. Và đòi hỏi nguồn điệp tăng cao trong tương lai.
Ở Mỹ, giá điện thành phố đã tăng từ 0.14 USD/kWh năm 2021 lên gần 0.19 USD/kWh năm 2025 (xem biểu đồ).
Đây là mức tăng 35% chỉ trong 4 năm mức độ tăng chưa từng có tiền lệ trong giai đoạn hậu đại dịch.
Chi phí điện là đầu vào của mọi dịch vụ quan trọng đối với người dân thu nhập trung bình: giao thông, thực phẩm, dịch vụ y tế khiến giá cả sinh hoạt leo thang, gây ra lạm phát chi phí đẩy.
(2) AI đang dần thay thế các công việc lặp đi lặp lại trong nhiều ngành, đặc biệt là:
- Ngành dịch vụ khách hàng: Hệ thống chatbot, tổng đài thông minh (AI voice agents) đang thay thế lao động chăm sóc khách hàng tuyến đầu.
- Ngành tài chính, bảo hiểm: AI xử lý hồ sơ, đánh giá tín dụng, xác định rủi ro, loại bỏ nhu cầu nhiều vị trí văn thư, hoặc giám định.
- Ngành sáng tạo nội dung: Copywriter, thiết kế, biên tập video... chịu áp lực lớn từ các công cụ như GPT-4, Midjourney, Sora.
- Ngành lập trình cơ bản: GitHub Copilot và các công cụ lập trình sinh mã đã giảm nhu cầu tuyển dụng lập trình viên junior tại một số công ty khởi nghiệp. Đồng thời khiến thu nhập/giờ làm của giới lập trình giảm.
Tỷ lệ thất nghiệp ở Mỹ đã tăng dần lên >4% vào năm nay.
Số công việc làm mới của Mỹ trong tháng 8 đã xuống mức kỉ lục chỉ 29.000 việc làm mới, trong khi trước đó thì cũng cỡ trung bình 200.000 việc làm là ở các năm trước. (hình)
Tuy AI cũng tạo ra ngành nghề mới (AI ethics, data annotator, prompt engineer), nhưng tốc độ loại bỏ công việc đang vượt xa tốc độ tạo việc đặc biệt với những người không có kỹ năng số cao.
Cách mạng công nghiệp trước đây cũng gây ra khủng hoảng thất nghiệp tạm thời, nhưng về dài hạn tạo ra tầng lớp trung lưu công nghiệp, tầng lớp lao động mới.
Với AI có tốc độ thay thế nhanh hơn tốc độ thích nghi của xã hội, dẫn đến nếu không có đào tạo lại, đầu tư vào con người, AI không tạo ra cơ hội, mà đào sâu hố khoảng cách về kỹ năng và về giàu nghèo.
"Tàn phá" ở đây không chỉ là thất nghiệp, mà là sự bất bình đẳng gia tốc khi những người có quyền truy cập AI trở nên siêu hiệu quả, còn người còn lại bị tụt lại.
Cre: Trương Đắc Nguyên tổng hợp
