1. Cứ sáng mở máy tính, anh M giật thót vì "đơn xin nghỉ việc" của nhân viên có năng lực. Hỏi lý do thì mỗi đứa nói 1 kiểu. Một lần, có 1 bạn trẻ nọ, giỏi và cương trực nói "tại chị Q vợ của anh đấy, anh đẩy chị kéo thì sao lớn được". Anh M bẻ lại "em không nghe người ta nói thuận vợ thuận chồng tát biển Đông cũng cạn à" thì cậu trai nói "dạ là tát biển thì cạn, nhưng xây non cao thì không", nói xong cậu cúi chào và ra đi. Chị Q ngồi phòng kế toán bên cạnh, vểnh tai nghe, định lao sang chửi "thằng mất dạy" thì "nó đã đi mất", chị chỉ biết chì chiết ông chồng 1 lúc cho đã cơn. Từ đó, chị nói không nhận mấy đứa giỏi vào làm nữa.
Đó là câu chuyện của mô hình doanh nghiệp hộ gia đình ở châu Á. Ban đầu, hai vợ chồng gầy dựng cơ nghiệp, chồng chạy vòng ngoài - vợ chạy vòng trong; chồng lo sản xuất kinh doanh đối ngoại còn tay hòm chìa khoá kế toán thì do chị vợ nắm giữ. Hai người làm việc một thời gian thì việc nhiều, phải tuyển người vào phụ. Từ từ sẽ có đơn hàng to, họ sẽ mở nhà máy, mở các phòng ban này nọ. Máy móc xịn, văn phòng hiện đại, nhưng không có nhân lực giỏi. Người giỏi họ rất ngại vào làm ở doanh nghiệp kiểu gia đình thậm chí được offer thu nhập cao. Họ ngại sự không minh bạch và hành xử cảm tính. Anh chồng THƯỜNG sẽ có tư duy thoáng, muốn mở rộng và đánh bắt xa bờ, muốn cổ phần và đưa doanh nghiệp lên tầm cao mới....nhưng chị vợ, bản năng của phụ nữ thì THƯỜNG thích an toàn, sợ rủi ro, muốn cơ nghiệp này chỉ là của 2 vợ chồng, sau đó giao lại cho con chứ không muốn người ngoài tham gia (thường ở đây là đại đa số, vẫn có vài trường hợp khác). Và cứ thế mâu thuẫn lên cao, anh chồng (nếu đầu óc lớn) thấy bà vợ là cái ngáng đường cho doanh nghiệp mình lên mức tỷ đô và đa quốc gia để có cơ hội kinh bang tế thế thoả chí tang bồng, còn bà vợ thì chỉ muốn dừng cuộc chơi để bảo toàn số điểm, lo sợ ông chồng lấy cớ mở rộng kinh doanh là muốn hất mình ra. Mặc cảm già xấu, ổng sẽ bỏ mình mà lấy con khác, chia gia tài cho gái, xung quanh đầy trường hợp người vợ hy sinh rồi mất tất cả vì chồng nổi hứng phong tình. Thôi thì mình chọn cách sống không tin ai, kể cả vợ chồng cha mẹ anh em con cái. Phòng thủ khôn giữ cho mình, chị vợ nghĩ thế.
2. Bản chất cơ bản của ý nghĩ này là do họ không tin nhau, sống vậy thôi chứ trong lòng luôn bất an. Trong 1 quan hệ bất kỳ, có sự ghen là do không tin người kia. Hồ sơ xin việc mà thấy "giới tính nữ, trẻ đẹp giỏi" là chị Q loại ngay, sợ lửa gần rơm, phải diệt từ mầm mống. Nếu anh chồng đầu óc thường thường bậc trung, mô hình này Ok, chồng cày vợ cấy ngày qua ngày cũng kiếm được chút đỉnh. Còn nếu anh chồng có tham vọng lớn, đầu óc lớn, sẽ thấy tù túng, trầm cảm vì cái áo quá chật. Hai vợ chồng làm chung, chỉ có 2 cổ đông, người chọn mạo hiểm để lãi lớn, người chọn an toàn để kiếm lãi nhỏ, 50-50 nên không ai quyết được. Rồi sẽ có 2 phiên toà, 1 phiên toà dân sự ly hôn và 1 phiên toà kinh tế chia tài sản, sau là 2 doanh nghiệp cùng ngành cạnh tranh nhau. Trong lịch sử kinh doanh châu Á mấy trăm năm qua, trường hợp này ở Hongkong, Đài Loan, Thái Lan, Malaysia,...nhiều vô kể, người ta đưa vô thành những case study cho sinh viên kinh tế học.
3. Hồi còn trẻ, tui có 3 tháng làm ở nhà máy ván ép của 2 vợ chồng nọ. Anh chị nắm hết mọi thứ, nhân viên cứ ngồi chờ anh tới chỉ đạo sản xuất, chị tới duyệt để mua nguyên vật liệu, không có anh chị thì nhân viên không biết làm gì. Anh chị vất vả lắm, sáng sớm cỡ 5h đã dậy để đến nhà máy, ở lại tới khuya lắc mới về. Thấy tui khá tiếng Anh và có kinh nghiệm xuất khẩu nên anh rủ vô làm, anh muốn ra biển lớn, nhưng chị sợ rủi ro, chỉ muốn làm quy mô kinh tế hộ gia đình, sợ lớn thuyền lớn sóng, nếu thua lỗ sẽ mất tất cả. Có lần tui hẹn được 1 đoàn đối tác nước ngoài, mời sang thăm xưởng, anh xác nhận gặp trao đổi. Xong, bữa đó khách tới đông đủ, tui gọi thì ảnh nói "em xin lỗi đối tác, anh quên mất, bữa nay phía nhà vợ có đám giỗ, chị bắt ở nhà phụ, không cho anh lên nhà máy, sáng giờ mắc lột hành lột tỏi, quên cả gọi em. Nói anh em trong xưởng làm nửa buổi rồi nghỉ sớm, mai anh lên thì tăng ca". Tui lúng túng giải thích với mấy ông Tây lý do sếp không tới, mà chữ "đám giỗ" trong tiếng Anh không biết nói sao hết,...
