Từ đầu nhiệm kỳ, Tổng thống Donald Trump đã thể hiện rõ khuynh hướng điều hành hành pháp mạnh mẽ và trực tiếp, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại và thuế quan. Mặc dù làm việc với một Quốc hội do Đảng Cộng hòa – chính đảng của ông – kiểm soát, ông Trump vẫn chọn cách tự mình áp dụng thuế nhập khẩu mà không thông qua cơ quan lập pháp. Quyết định này đặt ra câu hỏi lớn về giới hạn quyền lực của tổng thống Mỹ, cũng như vai trò và thẩm quyền hiến định của Quốc hội trong các chính sách có ảnh hưởng rộng khắp đến nền kinh tế quốc gia.

Lý do ông Trump đưa ra khi hành động đơn phương trong việc áp thuế chủ yếu xoay quanh hiệu quả điều hành. Theo ông, việc phải thông qua Quốc hội để áp dụng thuế quan sẽ làm chậm tiến độ đối phó với các quốc gia mà ông cho là có hành vi thương mại không công bằng với Mỹ. Ông thậm chí tuyên bố rằng nếu yêu cầu được Quốc hội phê chuẩn thuế quan trở thành quy định bắt buộc, thì “chức danh tổng thống sẽ không bao giờ còn như xưa”. Đây là phát biểu phản ánh quan điểm về một nền hành pháp cần quyền linh hoạt và độc lập để xử lý các tình huống quốc tế phức tạp.

Tuy nhiên, hành động này không chỉ vấp phải phản ứng từ Đảng Dân chủ đối lập, mà còn gây chia rẽ ngay trong nội bộ Đảng Cộng hòa. Nhiều chính trị gia bảo thủ – vốn ủng hộ tự do thương mại – phản đối mạnh mẽ các biện pháp thuế quan mà ông Trump áp đặt vì cho rằng chúng gây hại đến doanh nghiệp trong nước, làm tăng giá hàng tiêu dùng và tạo nguy cơ dẫn tới chiến tranh thương mại. Trước áp lực này, việc tự mình hành động cũng có thể được hiểu là cách ông Trump “né” Quốc hội, nơi các tranh cãi nội bộ có thể khiến chính sách bị trì hoãn hoặc bác bỏ.

Về mặt pháp lý, vấn đề càng trở nên phức tạp khi hệ thống tư pháp vào cuộc. Ngày 28/5, Tòa Thương mại Quốc tế Mỹ (ITC) tuyên bố tạm thời ngăn chặn chính sách thuế của ông Trump, lập luận rằng tổng thống đã vượt quá thẩm quyền được giao. Tuy nhiên, chỉ một ngày sau đó, Tòa Phúc thẩm Liên bang Mỹ lại cho phép tiếp tục áp dụng thuế trong thời gian đơn kháng cáo được xem xét. Những quyết định trái chiều này cho thấy hệ thống pháp lý hiện chưa thống nhất trong việc xác định ranh giới giữa quyền lập pháp của Quốc hội và quyền điều hành của tổng thống.

Một yếu tố then chốt trong tranh luận pháp lý lần này là "Học thuyết về các vấn đề lớn" (Major Questions Doctrine – MQD). Đây là nguyên tắc được Tòa án Tối cao Mỹ sử dụng vào năm 2024 để giới hạn thẩm quyền của các cơ quan hành pháp trong những vấn đề lớn mà Quốc hội chưa trực tiếp ủy quyền. Vấn đề đặt ra là: liệu học thuyết này có thể áp dụng để giới hạn quyền của tổng thống – người đứng đầu nhánh hành pháp – hay không? Theo giáo sư luật Jack Goldsmith (Đại học Harvard), đây là vùng xám pháp lý, bởi các phán quyết MQD trước đây đều liên quan đến các cơ quan liên bang chứ không trực tiếp đối với tổng thống.

Phe Dân chủ trong Quốc hội coi vụ việc như bằng chứng rõ ràng cho thấy ông Trump đang lạm dụng quyền lực. Họ lập luận rằng nước Mỹ, ngay từ khi lập quốc, đã thiết lập cơ chế kiểm soát và cân bằng quyền lực để tránh tình trạng “một vị vua” cai trị. Theo Hiến pháp Mỹ, quyền quyết định các vấn đề thương mại và thuế quan được trao cho Quốc hội – một thiết chế dân cử đại diện cho người dân. Hạ nghị sĩ Suzan DelBene nhấn mạnh: “Đó là lý do trong Hiến pháp, các vị cha già lập quốc trao cho Quốc hội quyền lực trong lĩnh vực thương mại và thuế quan”. Một số nhà lập pháp Dân chủ thậm chí đã đề xuất các dự luật để giới hạn quyền của tổng thống trong việc tự ý áp thuế, nhằm khôi phục vai trò giám sát của Quốc hội.

Tác động của vụ việc này không chỉ dừng ở phạm vi tranh cãi chính trị hay pháp lý. Với doanh nghiệp, sự bất ổn trong chính sách thuế quan gây khó khăn trong việc hoạch định tài chính, quản lý chuỗi cung ứng và định giá sản phẩm. Những quyết định đột ngột về thuế nhập khẩu cũng có thể gây ảnh hưởng dây chuyền đến giá cả thị trường, việc làm và mối quan hệ thương mại song phương. Nếu vụ việc được đưa lên Tòa án Tối cao và tòa án ra phán quyết mở rộng quyền của tổng thống, đây sẽ là tiền lệ nguy hiểm, làm thay đổi đáng kể cấu trúc phân quyền của nước Mỹ.

Tóm lại, việc ông Trump tự ý áp thuế mà không thông qua Quốc hội là sự kết hợp của chiến thuật chính trị, quan điểm điều hành cứng rắn và khoảng trống pháp lý trong hệ thống hiến pháp Mỹ. Diễn biến tiếp theo của vụ việc – đặc biệt nếu lên tới Tòa án Tối cao – sẽ không chỉ ảnh hưởng đến chính sách thương mại hiện tại mà còn xác lập các nguyên tắc dài hạn về phân quyền giữa hành pháp và lập pháp, đồng thời định hình vai trò thực tế của tổng thống Mỹ trong kỷ nguyên mới.

...............................

Liên hệ tư vấn: 0327555026

Room hàng hoá thực chiến: https://zalo.me/g/ivfppc331