Đọc drama qua lại đêm qua giữa Tổng thống Donald Trump và tỷ phú Elon Musk, không khỏi nghĩ đến câu này: "Đúng như người ta nói: "Thỏ khôn hết thì chó giỏi bị nấu, chim cao hết thì cung tốt bị cất, nước địch bị phá thì mưu thần hết đời". Thiên hạ đã bình định rồi, ta bị nấu là đáng lắm."
Bạn nhớ ai là người nói câu nổi tiếng đó không? Là danh tướng thời Hán Sở tranh hùng Hàn Tín. Từng nắm cả thiên binh vạn mã, được người đời mệnh danh là "Binh tiên". Không có Hàn Tín, Lưu Bang khó lòng diệt Sở. Không có những chiến tích của ông, nhà Hán chưa chắc đã thành hình.
Nhưng sau khi đại cục hoàn thành, người anh hùng từng được phong làm “Tề Vương” rồi “Sở Vương” lại trở thành cái gai trong mắt Đế vương. Không phải vì phản bội, mà vì quá giỏi, quá độc lập, quá khó đoán.
Và vì một nguyên tắc in sâu vào văn hóa phương Đông: "Nhất sơn bất dung nhị hổ" (Một ngọn núi không thể chứa hai con hổ). Bởi bản chất của quyền lực là độc tôn, người đứng đầu không chấp nhận sự hiện diện của một kẻ ngang tầm, dù là đồng minh hay bạn cũ.
Câu chuyện giữa Donald Trump và Elon Musk cũng một lần nữa chứng minh cho câu ngạn ngữ ấy, khi hai cái tôi quá lớn khó có thể dung hoà. Có không phải câu chuyện về Bill thì cũng là một vấn đề khác, nên ngay từ đầu Musk đã xác định chỉ ở Doge có 130 ngày chứ không phải xuyên suốt 4 năm nhiệm kỳ.
Ở nhiệm thứ hai, có thể ví Trump như Lưu Bang: biết nhìn người, biết chiêu mộ nhân tài. Sau những bài học ở cuối nhiệm kỳ đầu khi bị hầu hết đồng minh ngoảnh mặt còn truyền thông cô lập, ông tuyển lứa hai toàn những người không chỉ có năng lực, mà còn chung chí hướng và đề cao sự trung thành với cá nhân ông.
Giai đoạn tranh cử khi bị vây bởi toà án, giới truyền thông và tầng lớp elite, ông không ngần ngại “phong vương” cho những kẻ nổi loạn: Elon Musk hay Tucker Carlson. Họ là những "chiến tướng" truyền thông, những "Hàn Tín" của thế giới số.
Riêng Musk là con bài quan trọng nhất nhờ kiểm soát mặt trận mạng xã hội, các thuật toán và dòng tiền công nghệ. Năm xưa Hàn Tín từng bỏ Sở theo Hán thì Musk cũng rời bỏ Đảng Dân chủ để đứng ra ủng hộ phe Cộng hoà.
Tôi tin rằng sự xuất hiện của Musk trong các buổi tranh cử bắt đầu từ tháng 8/2024 đã khiến cán cân nghiêng hẳn về Trump, trong bối cảnh phe Dem phải thay ngựa giữa dòng và đưa ra một ứng cử viên ít charisma, thiếu hấp dẫn và sử dụng các đòn truyền thông cũ kỹ. Nhưng khi đại cục đã được hình thành tháng 11/2024, lại mở ra một câu chuyện muôn đời kể trên.
Trump cần sự trung thành tuyệt đối, còn Musk lại theo đuổi sự tự do tuyệt đối. Trump muốn lãnh đạo một phong trào, còn Musk lại thích định hình tương lai bằng tư duy riêng. Những mâu thuẫn đó sớm muộn cũng dẫn đến đoạn tuyệt.
Trump chưa đến mức xử trí như Lưu Bang diệt trừ Hàn Tín, nhưng cách ông công khai chỉ trích Musk cho thấy ông giờ Elon là một thế lực phải kiềm chế, không còn là đồng minh.
Nói chung muốn sống được gần Vua - thứ mà dân gian vẫn hay đùa là "như chơi với hổ - phải như Trương Lương.
"Mưu thánh" luôn thể hiện là người thấu hiểu thời thế và biết lui đúng lúc. Có lẽ ông hiểu rõ thân phận của mình: một người vì vận nước mà ra giúp thiên hạ thì cũng nên chọn lúc rút lui khi đại cục đã an bài. Chính nhận thức đó khiến ông không bị cuốn vào vòng xoáy danh lợi thường tình.
Bởi hơn ai hết, ông hiểu “điểu tận cung tàn”, và chẳng gì đáng giá hơn sự ung dung tự tại của bậc trí sĩ, hơn là sống mãi trong cảnh đề phòng, nghi kỵ.
Sau khi Lưu Bang lên ngôi hoàng đế, bèn hỏi Trương Lương: "Bàn mưu kế ở trong màn trướng, quyết định sự thắng lợi ở ngoài ngàn dặm, đó là công của Tử Phòng! Cho ngươi tự chọn lấy ba vạn hộ ở đất Tề."
Ông đáp: "Xưa kia thần khởi nghĩa ở Hạ Bì, tới đất Lưu thì gặp bệ hạ. Đó là trời đem thần giao cho bệ hạ! Bệ hạ dùng mưu kế của thần, may mà có lúc trúng, thần xin được phong ở Lưu là đủ rồi, không dám nhận ba vạn hộ".
Nhưng ta không thể bắt một người cá tính như Musk làm Trương Lương...
(ST)
