Có một buổi chiều mùa thu ở New York, tại một quán cà phê nhỏ nhìn ra phố Wall, tôi nghe được cuộc trò chuyện thú vị giữa hai thế hệ nhà đầu tư. Một bên là chàng trai trẻ đầy năng lượng, tay không rời chiếc điện thoại với bảng giá đỏ xanh nhấp nháy liên tục. Bên kia là một ông lão tóc bạc, ăn mặc giản dị, ngồi chậm rãi nhâm nhi tách trà đen.
Chàng trai sốt ruột hỏi: " Cháu đã đọc hàng chục cuốn sách, học hàng loạt khoá đầu tư, phân tích kỹ thuật cũng biết, báo cáo tài chính cũng rành. Nhưng vẫn lỗ, vẫn không thắng được thị trường. Ông có bí quyết gì không? "
Ông lão mỉm cười, không trả lời ngay, chỉ chậm rãi nói: " Thành công trong đầu tư không đến từ việc giỏi nhất, mà đến từ việc kiên nhẫn nhất ".
Câu nói ấy, tưởng chừng đơn giản, nhưng lại là chân lý mà cả đời nhiều người không lĩnh hội được.
Người giỏi chưa chắc đã thắng
Trong thế giới tài chính, những thiên tài như Isaac Newton cũng từng thất bại nặng nề. Newton đã đầu tư vào South Sea Bubble và mất gần hết tài sản chỉ vì cuốn theo cơn sốt thị trường. Ông từng thốt lên: “Tôi có thể tính được quỹ đạo của các vì sao, nhưng không thể tính được sự điên rồ của con người.”
Giỏi toán, giỏi phân tích, giỏi dự báo, tất cả đều có giá trị. Nhưng trong đầu tư, sự giỏi giang không bảo đảm chiến thắng. Thị trường vốn là một sinh vật cảm xúc, biến động bởi lòng tham và nỗi sợ nhiều hơn là bởi công thức.
Người kiên nhẫn mới là người giàu
Hãy nhìn vào Warren Buffett. Ông không bao giờ cố gắng trở thành người “giỏi nhất” trong việc dự báo thị trường ngày mai sẽ ra sao. Ông chỉ chọn những doanh nghiệp vững chắc, rồi… kiên nhẫn chờ đợi. Buffett từng nói: “Thị trường là cỗ máy chuyển tiền từ túi những người thiếu kiên nhẫn sang túi những người kiên nhẫn.”
Sức mạnh của kiên nhẫn nằm ở chỗ nó cho phép lãi kép phát huy tác dụng. Chỉ cần một khoản lợi nhuận 10-15%/năm, nếu đủ kiên nhẫn để giữ trong 20-30 năm, con số sẽ trở nên khổng lồ. Vậy mà phần lớn nhà đầu tư lại không chờ nổi vài tháng, vài tuần, thậm chí vài ngày.
Vì sao người ta thiếu kiên nhẫn?
Bản năng con người thích phần thưởng nhanh. Khi nhìn bảng giá lên xuống từng phút, não bộ tiết dopamine như khi chơi trò may rủi. Nhưng thị trường không phải sòng bạc. Ai bị cuốn theo cảm xúc sẽ trả giá.
Thêm nữa, xã hội hiện đại tôn vinh tốc độ: làm giàu nhanh, startup kỳ lân, coin x10 chỉ sau một đêm. Trong bối cảnh ấy, “kiên nhẫn” bỗng trở thành một từ… lỗi thời. Nhưng chính cái lỗi thời ấy lại là thứ tạo ra sự khác biệt bền vững.
Câu chuyện hai hạt giống
Tôi nhớ một ẩn dụ rất hay: Hai người cùng gieo hạt giống. Một người đào xới hạt mỗi ngày, sốt ruột vì chưa thấy cây mọc, cuối cùng hạt thối rữa. Người kia kiên nhẫn tưới nước, chăm sóc, chờ đợi, đến một ngày cây nảy mầm, rồi lớn thành bóng mát.
Đầu tư cũng vậy. Kiên nhẫn chính là môi trường để giá trị nảy nở.
Nhìn sang Việt Nam, bao nhiêu nhà đầu tư bất động sản, chứng khoán, hay startup đã “chết” không phải vì chọn sai lĩnh vực, mà vì không đủ kiên nhẫn. Thị trường vừa khó khăn, họ đã bán tháo. Công ty mới chưa sinh lời, họ đã bỏ cuộc.
Trong khi đó, những người kiên nhẫn, gom đất lúc thị trường nguội lạnh, giữ cổ phiếu doanh nghiệp tốt suốt 5-10 năm, hay theo đuổi một ý tưởng startup đến cùng lại chính là những người gặt quả ngọt.
Kiên nhẫn không đồng nghĩa với thụ động
Nhiều người nhầm rằng kiên nhẫn tức là ngồi yên. Thực ra không phải. Kiên nhẫn là biết chờ đúng thời điểm, biết kỷ luật với chiến lược của mình, và không bị cuốn theo cảm xúc ngắn hạn.
Trong cờ vua, kỳ thủ giỏi không phải người đánh nhanh nhất, mà là người biết kiên nhẫn chờ đợi sai lầm của đối thủ. Trong đầu tư cũng vậy. Thị trường luôn có lúc điên cuồng, và khi đó, sự kiên nhẫn sẽ biến thành lợi thế.
Khi rời quán cà phê hôm ấy, tôi thấy chàng trai trẻ vẫn còn nhiều băn khoăn. Nhưng ánh mắt cậu đã khác: bớt hoang mang, thêm chút suy tư. Có lẽ, hạt giống “kiên nhẫn” đã được gieo vào trong cậu.
Nhà đầu tư thành công nhất không phải người thông minh nhất, giỏi giang nhất hay nhanh nhạy nhất. Mà là người biết kiên nhẫn đi qua những biến động, kiên nhẫn giữ vững niềm tin, kiên nhẫn để giá trị có thời gian phát huy.
Và đôi khi, kiên nhẫn chính là kỹ năng khó học nhất trong thời đại ồn ào này. Nhưng nếu làm được, đó lại là lợi thế vĩnh cửu.
