Một trong những điểm tranh cãi về đường sắt cao tốc là ĐSCT 300kmh công nghệ cao hơn, tốt hơn ĐSCT 200-300 kmh. Vì vậy, Việt Nam nên sử dụng công nghệ cao hơn (loại 300kmh) để tránh lạc hậu.
Vậy chúng ta thử xem xét người Đức - một quốc gia phát triển hàng đầu thế giới - đã và sẽ đầu tư ĐSCT loại gì.
Chắc chắn nhiều người sẽ ngạc nhiên khi nhìn vào bản đồ mạng lưới ĐSCT của nước này. Hệ thống ĐSCT của Đức bắt đầu hình thành vào năm 1991 và đã hình thành mạng lưới kết nối hoàn chỉnh giữa các thành phố lớn (xen bản đồ). Hệ thống này có : đường màu đỏ là các dòng tốc độ cao 300 kmh, màu cam là dòng tốc độ cao cho 250 đến 280 kmh, màu xanh lam cho các dòng nâng cấp, 200 đến 230 kmh và màu xám cho các đường khác, tối đa 160 kmh.
Điều đáng ngạc nhiên là Đức chỉ có 3 tuyến (màu đỏ) với tổng chiều dài khoảng 470 km có tốc độ 300kmh (trong số này có đoạn chạy 200km). Và sau thời gian vận hàng 3 tuyến ĐSCT 300kmh thì người Đức lại quay lại ưu tiên ĐSCT 250kmh.
Trong tương lai, Đức cũng chỉ có dự định xây thêm 2 tuyến nữa có tốc độ 300kmh nhưng chưa có kế hoạch cụ thể. 3 tuyến mới khác được đề xuất chỉ ở tốc độ 250kmh. Các tuyến cũ hơn cũng sẽ được nâng cấp lên loại 250kmh.
Đức cũng đã thử nghiệm thành công hệ thống Transrapid với tốc độ 550 kmh vào năm 2004 nhưng đã chấm dứt vào năm 2012 và công nghệ này được Siemen bán cho Trung Quốc.
Câu hỏi là tại sao một nước có công nghệ giao thông hàng đầu thế giới và cũng giàu có bậc nhất thế giới lại từ bỏ Transrapid (tốc độ 550 kmh), không phát triển rầm rộ ĐSCT 300kmh mà lại ưu tiên cho loại 250kmh?
Câu trả lời cho câu hỏi trên có ý nghĩa rất lớn cho lựa chọn của Việt Nam.
Đầu tiên là lý do kinh tế. Vì ĐSCT chủ yếu kết nối các thành phố với khoảng cách 200 đến 500km nên việc tăng thêm 50kmh hay hơn nữa không có nhiều ý nghĩa đối với người đi ĐSCT. Để dễ hiểu, đi từ Hà Nội đến Nghệ An bằng ĐSCT 300kmh mất 60 phút thì đi bằng ĐSCT 250km mất 72 phút. Nhưng với hệ thống ĐSCT 300kmh làm tăng chi phí đầu tư lên nhiều (20-30%) ĐẶC BIỆT là CHI PHÍ VẬN HÀNH cao hơn nhiều so với ĐSCT 200-250kmh. Chí phí gia tăng lớn hơn nhiều so với lợi ích thu được.
Một lý do khác người Đức cũng xét đến (vì họ đã phải trả giá cho tai nạn ĐSCT tốc độ cao) là sự an toàn. Ngay cả khi thiết kế thay thế hệ thống cũ bằng ĐSCT tốc độ 250kmh, họ cũng chỉ chủ định khai thác ở tốc độ 200kmh mà thôi.
Vì những lý do này, người Đức - vốn rất khoa học trong đưa ra các quyết định quản lý - đã lựa chọn công nghệ ĐSCT tốc độ 250kmh chứ không phải 300 kmh.
Tôi tin, bài học đầu tư mạng lưới ĐSCT của Đức và châu Âu là bài học rất đáng tham khảo cho Việt Nam.
---------------------
Nguồn: Ngô Quý Nhâm
