Ngày 18/05/2022, khán phòng chính tại Tầng 3, khách sạn Sheraton hơn 500 ghế không còn chỗ trống. Toàn trai xinh, gái đẹp, sáng láng, xúng xa xúng xính như đi diễn thời trang hơn là đi nói chuyện làm ăn. Sự kiện lễ ra mắt Hội đồng đầu tư chương trình Sharktank mùa 5 đã diễn ra thành công tốt đẹp. Cảm ơn Ban tổ chức đã cho mình cơ hội tham dự sự kiện này. Và mình cũng chia sẻ góc nhìn của một người đã có một sự gắn bó nhất định (tự phong) với cái tên Sharktank Vietnam từ năm 2018.
ĐẦU TIÊN, MẤT GÌ?
1. MẤT THÔNG TIN BÍ MẬT TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH: khi đã lên sóng Shanktank, Bạn phải trình bày hết ý tưởng, mô hình kinh doanh, công nghệ chủ đạo, điểm độc đáo, con số tài chính (sales, margin, profit, vốn..), đối thủ cạnh tranh, nghĩa là Bạn phải "phơi mình" trước hàng triệu khán giả truyền hình bao gồm Khách hàng, Đối thủ, Nhân viên, Đối tác. Nghĩa là, có những điều, những góc khuất ít người biết thì đâu đó những người nói trên sẽ biết bạn có nói thật hay không, và nguy cơ bị đối thủ chơi xấu, khách hàng ngừng hợp đồng vì "ngó thấy ghét", nhân viên có thể rời đi vì "Sếp nói xạo", đối tác thì có thể thu hồi tiền/công nợ vì "được góp vốn là có tiền rồi, giả tiền đi"..
2. MẤT SỰ RIÊNG TƯ CHO BẢN THÂN VÀ GIA ĐÌNH: khi đã lên sóng Sharktank, gọi vốn thành công ngọt ngào thì không nói, thất bại thì: Con đi học về, khóc vì bị Bạn nói "Bố mày lên Sharktank thất bại", Vợ thì ca thán "đồng nghiệp em bảo thế này, thế kia, xấu hổ chết đi được", Facebook thì bị nhiều người lạ hoắc đào bới coi có vết gì không, Bạn bè trong Friend list thì nhắn tin các thể loại cảm xúc. Đó sẽ là một CƠN BÃO THÔNG TIN thực sự chứ không phải là chuyện NÓI CHƠI CHO VUI. Các tờ báo, nhất là báo LÁ CẢI sẽ tận dụng Bạn để tự viết bài, tự review về Bạn mà không hề có sự cho phép của Bạn. Và kể cả khi Bạn gọi vốn thành công, Bạn cũng sẽ phải giữ gìn hình ảnh rất cẩn thận bởi một tờ giấy đã trắng, dính một chấm đen cũng bị soi tận cùng xương tủy. Người Win sẽ chịu nhiều áp lực hơn người Fail (tờ giấy đen, nay có một chấm trắng vẫn là tờ giấy đen). Kể từ đây, đi đâu, Bạn cũng sẽ bị nhận ra, bị "hỏi han",.. Shark Liên cũng từng kể chuyện khi Fan hâm mộ xin chụp hình, cô ấy cũng không quen, mãi sau này mới thích nghi.
3. MẤT THỜI GIAN: thứ Start up founder nào cũng cần là THỜI GIAN, họ làm ngày làm đêm là vì nguồn lực yếu, tiền cạn nhanh, đối thủ mạnh hơn dễ dàng copy nếu thấy ngon, nên tham gia các kiểu event như Sharktank là phải cân đối nguồn lực phân bổ cho một hoạt động rất tốn thời gian: nào là nộp hồ sơ, audition, rồi trình bày cho hội đồng cố vấn, rồi chuẩn bị trình bày cho các Shark theo cách ấn tượng nhất, rồi thì follow up sau khi lên sóng truyền hình, vân vân và mây mây.. Thời gian đầu tư cho chương trình Sharktank là không hề nhỏ, ít nhất cũng phải 10 ngày làm việc Bạn nhé.
4. MẤT LÒNG CÔNG CHÚNG: dù Bạn nói hay, nói dở thì luôn có hai nhóm công chúng: i) ủng hộ Bạn và ii) ghét Bạn. Khi đã lên sóng Sharktank, bạn hãy làm quen với cả hai kiểu nói vào mặt: i) khen nức nở ii) chửi thậm tệ. Mình từng nhận những câu kiểu như "Điên à" "Khùng"... từ những người chưa hề biết mình, chưa tìm hiểu về mình. Đọc hơn 1,000 comments trên Youtube về clip của mình các Bạn sẽ hiểu điều này. Mình từng không dám đọc những comment tiêu cực kiểu đấy cho tới khi mình lấy lại được sự tự tin để đối diện với nó. Cả một hành trình đau thương đấy Bạn à, yếu bóng vía là có thể "đi luôn" rồi.
5. MẤT KHÁCH HÀNG: một số khách hàng có thể Quay lưng sau khi nghe câu chuyện của Bạn. Trải nghiệm của mình: một khách hàng lớn đã dừng việc thương thảo, dù trước đó rất thích và gần chốt hợp đồng, vì thấy mình lên kể chuyện DN mình đang lỗ. Họ sợ - và điều đó là hợp lý - vì giao cho ông làm hệ thống cả tỷ đồng mà nữa đường ông phá sản thì làm thế nào? Làm Start up nó khổ lắm, và chỉ có người Chủ đã từng đi qua thời gian khó sẽ cảm thông, còn các anh chị làm ở trò Manager của các công ty truyền thống, quen với sự an toàn thì sẽ rất ngại làm việc với các Start up. Lên Sharktank đồng nghĩa với việc Bạn thừa nhận mình là Start up, là đứng chung với nhiều Bạn đang còn ở mức ý tưởng, đang làm sản phẩm lẫn mới ra thị trường. Cho nên, nếu giải pháp/sản phẩm bạn làm hướng tới B2C thì phù hợp nhưng nếu là B2B thì phải xem kỹ mức độ ảnh hưởng.
6. MẤT NHÀ ĐẦU TƯ TIỀM NĂNG: làm Start up, việc gọi vốn để tăng trưởng là cần thiết. Bạn sẽ tham gia rất nhiều sự kiện về ý tưởng kinh doanh (như Start up Wheel, Techfest, vân vân..), sẽ gặp nhiều nhà đầu tư cùng lúc (họ cũng phải gặp rất nhiều Start up để chọn). Vì hành trình này nó dài và không có ai dám chốt nhanh, nên khi Bạn lên ti vi, nhà đầu tư bạn đang làm việc có thể đổi ý tùy thuộc vào cách bạn thể hiện: nếu Thắng/Winner thì biết là Bạn sẽ "chảnh hàng, có mối rồi" --> bỏ, nếu Thua thì bạn là người thu/Loser --> uy tín kém --> bỏ. Thế nên, người có tiền nói kiểu gì cũng đúng, ha!
7. MẤT NIỀM TIN: Đối với trường hợp Thất bại, có hai kiểu để đánh giá. 1 là Ý tưởng của Bạn hay, xuất sắc, đi trước thời đại nên ít người hiểu hoặc chia sẻ niềm tin này. 2 là Ý tưởng của Bạn có nhiều điểm khiếm khuyết thật, phải chỉnh sửa hoạc là phải bỏ luôn. Câu hỏi là: 1) Bạn có đủ mạnh mẽ, kiên định với niềm tin của mình 2) Bạn có đủ tỉnh táo để nhận ra điểm mạnh và ĐIỂM YẾU trong Start up mình đang làm, dám chấp nhận thất bại và Start cái mới? Trong cả hai trường hợp, NIỀM TIN của Bạn là thứ bị THỬ THÁCH nhiều nhất. Có ai bỏ ra vài tỷ cộng với thời gian, công sức, tâm huyết rồi dám dũng cảm thừa nhận "em sai rồi, em làm lại" không? Làm Start up nó đòi hỏi người sáng lập Cảm xúc cao, Năng lượng mạnh mẽ là để bù đắp cho một doanh nghiệp trong trạng thái phôi thai, nhưng nếu lỡ để tụt Mood, thì rất khó kéo lên và hệ lụy lâu dài cho cả doanh nghiệp Start up. Một Bạn Founder chia sẻ với mình: Anh ạ, em đếch dám yêu ai vì em phải tập trung cho "đứa con" Start up của mình!
Tiếp theo phần MẤT GÌ, mình nói về chuyện ĐƯỢC GÌ, vốn dễ nói hơn rất nhiều.
1. ĐƯỢC KỂ CHUYỆN VỀ DOANH NGHIỆP MÌNH TRÊN SÓNG VTV3 KHUNG GIỜ VÀNG - MIỄN PHÍ. Bạn cứ quy đổi giá trị của các show truyền hình để thấy giá trị của TVHUB/BTC Sharktank đem lại cho các Start up là rất lớn vì có ông nào làm Start up mà giàu mạnh kiểu như các công ty đã thành danh đâu. Nên đây là cơ hội để với ngân sách cực kỳ ít ỏi, Bạn có thể truyền cảm hứng cho hàng triệu khán giả truyền hình để họ có thể cảm được và chấp nhận mua sản phẩm/giải pháp của công ty Bạn.
2. ĐƯỢC BÙNG NỔ DOANH THU. Nếu Sản phẩm/Dịch vụ của Bạn đã sẵn sàng, chuẩn bị con số hợp lý để gọi vốn thành công (tầm 2 tỷ đổ lại là ổn, kèm mức cổ phần trong khoảng 10-20%), tạo thiện cảm tốt với các Shark và công chúng (lịch sự, lễ phép, có quyết tâm, có tí nước mắt, sản phẩm có nét mới, gương mặt sáng sủa..) thì bạn Founder biết tận dụng thì sẽ cộng hưởng rất lớn về doanh số sau khi lên Sharktank. Thực tế đã chứng minh các mùa qua là những Start up lên sóng đều nhận được kết quả tích cực về bán hàng.
3. ĐƯỢC CỘNG ĐỒNG CHẤT LƯỢNG. Mình từng có bài viết "Chỉ có Founder mới hiểu được Founder", cộng đồng đã dấn thân vào con đường Start up dành cho nhau một sự tôn trọng, quý mến tự nhiên. Bởi chỉ có người đi qua hành trình này mới quý đứa giống mình. Mình có may mắn là có được những người bạn cùng đi thi Sharktank dù chưa biết nhau trước đó. Và network này thật sự chất lượng, gặp nhau rất dễ ráp kèo làm ăn một cách hợp lý, mà chơi bời với nhau cũng rất vui. Mình không có tiền đi học MBA, nhưng chất lượng của network này không khác gì những người học MBA cùng đẳng cấp. Đoạn này phải cảm ơn các cô gái vàng trong làng TVHub đã kết nối, gắn kết các "đồng bọn Startup", chia sẻ kinh nghiệm, cơ hội và giao lưu cùng nhau.
4. ĐƯỢC HỌC HỎI. Thứ nhất, học hỏi từ ý kiến góp ý của các Shark. Nói thật, thuốc đắng khó nuốt, mình cũng từng dị ứng với những lời góp ý của các Shank, nhưng ngẫm đi nghĩ lại, họ cũng có thiện tâm muốn chia sẻ, thì mới dành thời gian nghe và cho mình ý kiến. Có thể cách mình thể hiện không phản ánh hết suy nghĩ, và những góp ý đấy là đúng trên cơ sở thông tin mình cung cấp, nhưng cơ sở lập luận của người làm ăn từng trải không sai đâu, quan trọng là có can đảm uống thuốc đắng để điều chỉnh bản thân hay không. Thứ hai, là học hỏi tiếp theo là từ ý kiến những người thân có đủ trình độ, tầm nhìn, góp ý thêm cho mình từ câu chuyện mình kể trên Sharktank. Sau khi clip được phát, mình được rất nhiều cái hẹn cafe để chia sẻ. Lúc đó, cái tôi quá lớn của mình đã cản đường mình tiếp thu, chỉ muốn nghe những điều mình muốn nghe thôi, sau này tự nghiệm lại mới thấy mình dở. Thứ ba, là học từ bạn bè đi thi khác. Rõ ràng họ làm tốt hơn mình nhiều và mình cần phải tĩnh tâm để học hỏi từ các bạn ấy.
5. ĐƯỢC BIẾT ĐẾN NHIỀU HƠN (THƯƠNG HIỆU CÁ NHÂN). Sau Sharktank, một thực tế là bạn sẽ được nhiều người nhận ra. Mình đi Grab, đi cắt tóc, đi bộ ngoài công viên.. đều có người nhận ra, dù rằng sau sự kiện cũng 3-4 năm rồi. Đó sẽ là điều may mắn đối với những người kiểu no-name như mình. Nếu biết tận dụng điều này, coi như Bạn cũng có một lượng người quen đông đảo có sẵn rồi ha.
6. ĐƯỢC CƠ HỘI NÂNG CẤP BẢN THÂN. Nói thật, nếu không có clip Sharktank năm đó, không bị "vùi dập" và đã có lúc muốn tự tử, ly hôn, mình cũng khó có ngày hôm nay. Mình vẫn thích câu "Bất hạnh là một món quà", vì nếu Bạn may mắn vượt qua nghịch cảnh, Bân sẽ là "from Zero to Hero". Mình không dám nói mình có phải là Hero hay không, nhưng mình biết, còn sống được đến lúc này để viết ra những dòng này, mình đã phải "lột xác" 2-3 lần rồi. Không biết các Bạn đã từng trải qua cảm giác "Cua lột xác" hay "Đại bàng tái sinh" chưa? Không phải lúc nào cuộc đời Bạn cũng có may mắn được thảy vào gian khó để chuyển hóa đâu nha.
7. ĐƯỢC TỰ TIN. Trước khi lên Shanktank, mình có 10 năm liên tục đi làm vai trò Trợ lý Giám đốc, Tổng giám đốc, kiểu "dưới một người, trên xx người". Mình chỉ có được TÂM THẾ của một NGƯỜI CHỦ DOANH NGHIỆP khoảng 3 tháng trước khi đi thi. Đó là lúc mình móc tiền ra góp cho công ty, bay ra xử lý hết mọi vấn đề lớn nhỏ và trong khả năng của mình, là bảo vệ công ty như bảo vệ chính mình, là viết nhật ký Smartlog mỗi ngày như một cách thể hiện tình yêu, lý tưởng mà mình chọn lựa. Sống ở tâm thế đó nó phê lắm, khác hẳn tâm thế của một người đi làm thuê. Mình đã "nhập vai" vào vai trò của người Founder của Smartlog để đối đáp trong chương trình. Cái khí thế đó cho mình được cái khí chất ngày nay, tự tin thể hiện mình, mặc kệ đời.. :-)). Đôi khi, tự tin có phần thái quá, nhưng không thể không tự tin.
8. ĐƯỢC NHIỀU NHÀ ĐẦU TƯ QUAN TÂM. Kể cả khi Bạn không Chốt deal trên chương trình Sharktank, thì Bạn cũng đã có một thứ material quan trọng, công khai để gửi cho những ai quan tâm đầu tư, đỡ phải kể lại một câu chuyện nhiều lần. Khi Bạn lên Sharktank, Bạn cũng đã gửi đi một thông điệp: tôi có một kế hoạch hay và tôi cần gọi vốn để thực thi. Và Vũ Trụ sẽ trả lời tín hiệu này của Bạn bằng cách kết nối Bạn với nhiều Nhà đầu tư hoặc nhiều cuộc thi Start up khác (vd: SK Fellowship, K-Startup Grand Challenges, Thailand Startup Nation, Hanoi Innovation, Qualcomm Innovation,..).
Tóm lại, hôm qua MẤT CÓ 7 (THẤT) thì hôm nay ĐƯỢC PHẢI 8 (PHÁT). Mình mong các Bạn nhìn thấu giá trị của chương trình Sharktank để CÓ SỰ CHUẨN BỊ TỐT NHẤT, phục vụ cho sự TĂNG TRƯỞNG của doanh nghiệp Bạn vào ĐÚNG THỜI ĐIỂM. Khi Bạn sẵn sàng, Doanh nghiệp bạn Sẵn sàng, chương trình Sharktank sẽ là chất xúc tác để Bạn Go-to-Market một cách rực rỡ!
Trân trọng và Yêu thương,
Nguồn: Facebook Khiem Tran Ktbs/Cộng đồng Shark tank Việt Nam
