“Có lẽ Việt Nam sẽ trở thành quốc gia có nhiều CEO (giám đốc) nhất thế giới”, “sắp tới ra đường sẽ gặp toàn CEO”, đấy là hai câu nói tôi nghe được trong những ngày gần đây sau khi lãnh đạo đất nước ra chủ trương khuyến khích việc chuyển từ hộ kinh doanh sang doanh nghiệp, với mục tiêu đến năm 2030 có thêm 1 triệu doanh nghiệp.
Trước khi bàn về chủ đề chính, tôi xin khẳng định rằng: câu nói “Việt Nam sẽ trở thành quốc gia có nhiều CEO nhất thế giới”, là nhận định vừa sai, vừa thiếu thực tiễn, còn câu nói “ra đường gặp toàn CEO” nó thể hiện một tư duy cũ và lạc hậu về doanh nghiệp và kinh doanh.
Tại sao lại sai và thiếu thực tiễn? Bởi vì, nếu ngay ngày mai chúng ta chuyển hết 5 triệu hộ kinh doanh thành 5 triệu doanh nghiệp, nâng tổng số doanh nghiệp Việt Nam lên 6 triệu mà không cần đợi đến năm 2030 hay năm 2045 thì số CEO của Viêt Nam cũng chỉ bằng 10% số CEO của Indonesia và của Ấn Độ, chỉ bằng 80% của Hàn Quốc. Theo số liệu của ngân hàng phát chiển Châu Á ADB thì tính đến hết năm 2022, Indonesia có 65,47 triệu, Ấn Độ có 63,4 triệu và Hàn Quốc có 7,54 triệu doanh nghiệp (nên nhớ rằng dân số của Hàn Quốc chỉ bằng 1/2 dân số Việt Nam).
Có một thực tế là, trong 6 nước lớn nhất Asean và 3 nước Đông Bắc Á, Việt Nam chúng ta đang là quốc gia có tỷ lệ số doanh nghiệp trên tổng dân số thấp nhất, chỉ chưa đến 1% (gần 1 triệu doanh nghiệp trên 101 triệu dân), trong khi đó của Philippines là 1,1%, Nhật Bản là 2,98%, Malaysia là 3,52%, Singapore là 4,83%, Thái Lan là 4,86%, Đài Loan là 7,14%, Hàn Quốc là 14,23% và Indonesia là 23,18%.
Về tư duy, lâu nay chúng ta quen lối nghĩ “doanh nghiệp là phải lớn”, “CEO là oách” mà không đi từ bản chất, từ định nghĩa của doanh nghiệp “là tổ chức tham gia vào các hoạt động sản xuất, thương mại và nghề nghiệp có thu tiền”.
Với định nghĩa ấy hộ kinh doanh chính là doanh nghiệp, bởi hộ kinh doanh cũng sản xuất, thương mại và nghề nghiệp như doanh nghiệp và hầu hết các quốc gia đều không tồn tại loại hình “hộ kinh doanh” với họ đã kinh doanh thì là doanh nghiệp tất, nếu bé thì là doanh nghiệp nhỏ hoăc siêu nhỏ. Chính vì không coi hộ kinh doanh là doanh nghiệp nên số doanh nghiệp của Việt Nam mới ít hơn rất nhiều các quốc gia khác.
Khi chúng ta nói số doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam chiếm 98% tổng số doanh nghiệp thì hầu hết đều nghĩ rằng con số 98% là rất lớn. Thế nhưng chúng ta đâu biết rằng hầu hết các nước số doanh nghiệp vừa và nhỏ lên đến 99,5%, thậm chí 99,9%. Nếu chúng ta tính cả 5 triệu hộ kinh doanh là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ thì khi ấy tỷ lệ doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam mới đạt con số 99,5% giống như các nước khác.
Chúng ta đang muốn đất nước vươn mình, đuổi kịp và vượt một vài ông hàng xóm, lẽ nào tỷ trọng doanh nghiệp trên dân số của chúng ta không những thua kém Hàn Quốc, Singapore, Malaysia, Thái Lan mà còn thua kém cả Indonesia, Philippines, Ấn Độ. Ai cũng biết doanh nghiệp là trung tâm của các hoạt thộng kinh tế, chúng ta thua họ về doanh nghiệp (thua cả số lượng, chất lượng lẫn sự bình đẳng trong kinh doanh) thì còn mong gì đuổi kịp, mong gì vượt?
Thế cho nên, tôi cho rằng việc bỏ hình thức hộ kinh doanh, chuyển hết thành doanh nghiệp là điều không thể khác.
