Nợ tồn đọng “khổng lồ” làm đau bản đồ tài khóa địa phương
Trung Quốc đang đối mặt với lượng hóa đơn tồn đọng nợ tư nhân do các địa phương chưa thanh toán – ước tính lên đến hơn 1 nghìn tỷ USD. Những khoản nợ này là chi phí xây dựng, dịch vụ, đồ vật… mà chính quyền tỉnh/thành phố vẫn chưa trả cho các công ty và nhà thầu trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm.
Để giải quyết tình trạng này, chính quyền trung ương đang xem xét yêu cầu các ngân hàng quốc doanh và các ngân hàng chính sách như China Development Bank cấp các khoản vay cho chính quyền địa phương để những nơi này trả các khoản nợ quá hạn.
Tại sao nợ tồn đọng lại là vấn đề then chốt?
Khi địa phương không trả được các hóa đơn, doanh nghiệp tư nhân—nhất là doanh nghiệp nhỏ—bị ảnh hưởng trực tiếp: chi phí hoạt động "đội lên", dòng tiền bị nghẽn, hoặc phải vay ngân hàng với lãi suất cao.
Sự tồn đọng nợ cũng ảnh hưởng đến niềm tin thị trường: nếu chính quyền nhiều nơi cùng “nợ đọng” thì rủi ro lan truyền — ngân hàng, ngành xây dựng, sản xuất vật liệu… đều có thể bị “vỡ trận chi phí”.
Thêm nữa, năm nay Trung Quốc đang chống chọi với nhiều áp lực khác: tăng trưởng chững, thị trường bất động sản suy thoái, doanh thu bất thường từ việc bán đất/tài sản công đang giảm mạnh — nguồn thu địa phương bị thu hẹp.
Giải pháp được cân nhắc
Chính quyền trung ương hiện đang tìm cách kích hoạt các công cụ tài chính để “giải cứu” cho địa phương:
Thông qua các ngân hàng quốc doanh và ngân hàng chính sách cấp các khoản vay đặc biệt cho chính quyền địa phương để trả các khoản nợ quá hạn.
Có thể giao nhiệm vụ cho China Development Bank, vốn có vai trò lớn trong hỗ trợ phát triển và hạ tầng địa phương, để làm trung tâm cho chương trình này.
Đây cũng là cách Trung Quốc giảm áp lực nợ “ẩn” (hidden debt), khi các khoản nợ không rõ ràng hoặc nằm ngoài báo cáo công khai gây lo ngại với cả trong và ngoài nước.
Tác động tới kinh tế, thị trường hàng hóa và người dân
Doanh nghiệp nhỏ sẽ được giải cứu khỏi tình trạng chôn vốn, chậm thanh toán; ngành vật liệu xây dựng, thép, xi măng… có thể phục hồi nhẹ nếu tiền trả hàng chảy về.
Thị trường tài chính có thể nhạy hơn: khả năng ngân hàng quốc doanh phải gánh thêm rủi ro nếu các khoản vay cho địa phương bị trả chậm hoặc không hiệu quả.
Thị trường hàng hóa nguyên liệu có thể được kích hoạt: nếu các địa phương bắt đầu trả nợ, họ có thể đặt mua nguyên vật liệu thô, máy móc—tăng cầu nội địa với thép, xi măng, vật liệu xây dựng.
Với tốc độ này, người dân có thể cảm nhận được hiệu ứng sputtering: nếu chính quyền địa phương cắt giảm chi tiêu để trả nợ, dịch vụ công, xây dựng đường sá, nước sạch… có thể bị trì hoãn hoặc chất lượng suy giảm.
Rủi ro trong việc thực thi
Việc cấp vay lớn cho địa phương có thể khiến nợ công trung ương tăng cao, nếu các địa phương không trả được đúng hạn.
Cần có cơ chế kiểm soát, minh bạch — nếu không, nợ “ẩn” vẫn được chuyển thành nợ hữu hình, làm rủi ro hệ thống tài chính rõ hơn.
Ngân hàng quốc doanh và ngân hàng chính sách có thể chịu áp lực nếu lợi suất thấp hoặc nếu khoản vay được sử dụng không hiệu quả.
Kết luận
Trung Quốc đang đứng trước ngã rẽ tài chính lớn: nếu không hành động, tình trạng nợ hóa đơn tồn đọng có thể kéo tụt niềm tin doanh nghiệp, làm đình trệ chuỗi cung ứng nội địa và gây ảnh hưởng cơ bản tới nền kinh tế. Kế hoạch cấp vay nhằm thanh toán những hóa đơn này là bước đi cần thiết để giảm thiểu rủi ro — nhưng nếu chỉ “dọn tiền” mà không cải tổ cách thức quản lý tài chính địa phương, Trung Quốc có thể lại dồn nợ vào tương lai.
