Anh Hoàng Việt Trí đã có hơn 18 năm kinh nghiệm trong nghề kỹ thuật piano và có 5 năm học lấy bằng cấp và nghiên cứu về ngành piano tại nước ngoài. Anh là một trong 10 người thợ đầu tiên của công ty Toyo Piano Việt Nam, sau đó anh tự đi nhiều quốc gia để học lên cao hơn ở các Hiệp hội piano quốc tế. Ngoài ra, Hoàng Việt Trí cũng là người từng chỉnh dây đàn cho 3 cây đàn của Đức vua Campuchia hay chỉnh cây đàn Steinway của cố danh ca Micheal Jackson - hiện thuộc sở hữu của một nhà sưu tập người Việt.
Trong cuộc trò chuyện với người viết mới đây, anh Hoàng Việt Trí đã chia sẻ về hành trình "đi tìm tiếng nói Việt" trong nghề sản xuất piano với thế giới.
Đó là một sự tình cờ thôi. Gia đình tôi không phải là gia đình có truyền thống về âm nhạc, ba mẹ tôi làm nghề buôn bán vải. Mẹ tôi là người Campuchia, ba tôi là người gốc Bắc và tôi sinh ra tại Sài Gòn. Đến năm 15 tuổi, tôi mới bắt đầu tiếp xúc với piano lần đầu tại Nhà văn hoá thiếu nhi TP HCM. Ban đầu, tôi tò mò tự hỏi không biết đó là âm thanh gì, rồi bắt đầu tìm hiểu thêm về piano.
Đến năm 18 tuổi, gia đình gặp biến cố nên tôi bắt đầu phải tìm việc làm để trang trải cuộc sống. Tại thời điểm đó, Toyo Piano tại chi nhánh Việt Nam đang tuyển dụng nhân viên ưu tiên biết kĩ thuật, biết Tiếng Nhật nên tôi may mắn đã được nhận vào làm việc. Từ đó, tôi lại có thêm cơ hội tìm hiểu thêm về piano và đam mê này đã đi theo tôi trong suốt 18 năm nay.
Đó chính là hammer hay còn gọi là búa đàn. Ngày xưa, hammer thường được chế tạo bao gồm một khuôn gỗ và phủ lên một lớp da. Hiện nay, hammer phần lớn được tạo bằng lông cừu và lông cừu cũng sẽ được chia thành nhiều loại khác nhau như: lông cừu non, lông cừu già, lông cừu châu Á, lông cừu châu Âu... Lông cừu sẽ được đánh tơi ra rồi se thành từng miếng mỏng sau đó nén lại với áp suất lớn gồm nhiều lớp chồng lên nhau tạo thành một khối nỉ dầy. Đây chính là chất liệu của hammer, tạo ra âm sắc khác nhau trong nhạc cụ piano.
Tùy vào trường phái âm nhạc mỗi quốc gia sẽ có loại búa đàn được thiết kế riêng phù hợp với loại nhạc cụ đó. Ví dụ như đối với những người chơi nhạc jazz theo kiểu Mỹ thì thích âm cao hơn (thuật ngữ chuyên môn gọi là âm sáng), theo phong cách châu Âu thì thích âm ấm, trầm hay theo trường phái âm nhạc cổ điển Vienna thì sẽ thích phong cách của Mozart phần âm cao sáng và âm trầm hơi tối.
Mức giá sẽ dao động từ 5 tỷ đến 47 tỷ đồng tùy vào thiết kế của một cây đàn. Giá những cây piano đắt hay rẻ phần lớn phụ thuộc vào cách thiết kế rất nhiều. Ví dụ đa số piano sẽ có màu đen làm từ sơn mài hoặc hiện nay là sơn PU-2K, nhưng có những cây đàn độc đáo hơn bởi từ khung chuẩn một số nghệ nhân sẽ dùng nghệ thuật khảm, khắc hoặc thậm chí vẽ lên cây đàn. Đó chính là nghệ thuật cộng mỹ thuật tạo nên sự đắt giá của những cây piano cao cấp.
Lên dây đàn piano tức là chỉnh dây đàn để có một âm thanh chuẩn theo đúng trường phái thể loại nhạc mà người sử dụng piano đang theo đuổi. Ví dụ ở Áo thường các cây piano được chỉnh nốt La với thanh Diapason là 443hz; ở Nhật Bản là 442hz; Trung Quốc là 440hz; ở Úc đôi khi là 446hz. Vì thế, tùy theo mỗi người nhạc sĩ học tập ở các nước khác nhau, cách họ cảm nhận âm thanh·sẽ khác nhau và cách lên dây tần số, tinh khí của mỗi nhạc cụ piano cũng sẽ phụ thuộc vào điều này.
Có chứ, phải cần lên dây khoảng 5 lần. Tại nhà máy sản xuất họ sẽ chỉnh sơ qua cho mình trước khi xuất đi. Tuy nhiên, trong quá trình vận chuyển các yếu tố như: môi trường, thời tiết, nhiệt độ không khí sẽ thay đổi liên tục và khác nhau tùy theo địa hình từng quốc gia nên vật liệu cấu thành piano cũng sẽ có sự thay đổi ít nhiều.
Về đến Việt Nam khi các cửa hàng đem ra trưng bày thì những cây piano này cũng bị ảnh hưởng bởi quá trình bảo quản khi vận chuyển. Thêm vào đó, những cây piano mới thì vật liệu khá cứng nên phải cần kiểm tra toàn bộ chi tiết, sau đó chỉnh dây khoảng 5 lần thì mới tạo nên âm thanh hoàn hảo nhất.
Hiện nay đa số ở Việt Nam chỉ dạy những kiến thức cơ bản thôi, thông thường những hãng piano như Yamaha, Kawait hay tổ chức những buổi học để giới thiệu kiến thức về nghề này, chứ chưa đào tạo một cách chuyên sâu. Nếu các bạn muốn học chuyên sâu hơn thì có thể chọn đi du học ở nước ngoài tại các quốc gia như: Úc, Mỹ, Áo…
Thật ra thu nhập của nghề này không khá lắm bởi vì nó khá mới, hồi xưa phần lớn tôi toàn chỉnh dây cho người quen ở nhạc viện. Sau này tôi kết hợp thêm nhiều lĩnh vực và làm thêm nhiều nghề khác nhau để nuôi đam mê này. Thực tế, nếu nghề này ở nước ngoài thì sẽ có khoản thu nhập rất cao tuy nhiên cũng đòi hỏi kiến thức và kinh nghiệm nhiều, còn ở Việt Nam thì hiện tại nghề này vẫn chưa phát triển nhiều.
Tôi rất đam mê piano, chính vì đam mê đó mà tôi đã liên tục tìm hiểu và nghiên cứu về nghề này trong suốt 18 năm qua. Từ một người không biết gì về piano, tôi đã được những người thầy Nhật Bản, Mỹ, Pháp, Úc, Singapore chỉ dẫn về âm sắc, về phím đàn, về các loại búa và từng chi tiết nhỏ nhất của cây piano. Sau đó, tôi tự đặt câu hỏi cho bản thân: Tại sao người Việt mình không tự làm một cây piano nhỉ?
Theo như tôi tìm hiểu, người Việt mình vào khoảng năm 1920 đã làm ra một cây đàn piano có tên là Thuận Xương. Đến nay do nhiều nguyên nhân thì mẫu piano này gần như mất tích, vì vậy tôi muốn tái lập lại niềm tự hào đó của người Việt. Đồng thời, tôi cũng đang hoàn thành quá trình đăng ký bản quyền sở hữu trí tuệ của cây đàn này.
Tôi mất thời gian khoảng 18 năm nghiên cứu và đi khắp nơi tập hợp đủ các loại nguyên liệu để sản xuất cây piano đầu tiên. Tất cả các nguyên liệu để làm cây đàn này đều có thể tìm được ở Việt Nam, tuy nhiên điểm khó nhất là ngành công nghiệp phụ trợ còn khá hạn chế. Tiêu biểu như để làm khung trợ lực piano tôi đã mất khá nhiều thời gian nghiên cứu. Vì đây được xem là bí mật ngành công nghiệp kim loại và hầu hết không ai chia sẻ hết.
Để làm được khung trợ lực cho cây đàn piano, tôi đã nghiên cứu những tài liệu từ thời xưa của các nước như Pháp, Mỹ để tìm được công thức cho riêng mình. Sau đó, tôi bắt đầu thử nghiệm và đến lần thứ 3 mới thành công. Cứ một lần thất bại thì tôi tốn khoảng mấy trăm triệu đồng.
Bên cạnh khung trợ lực, tôi mất khá nhiều thời gian để đi tìm gỗ làm thùng đàn. Ở Việt Nam, việc chọn được loại gỗ tốt cho cây đàn cũng rất khó khăn bởi ngành công nghiệp phụ trợ trong chế biến gỗ chưa phát triển. Sau đó, tôi đã quyết định đi sang một vài nước trong khu vực Đông Nam Á để học hỏi thêm về các loại gỗ cũng như cách xử lý gỗ để có thể đạt được độ hoàn hảo nhất.
Về Việt Nam, tôi bắt đầu hành trình đi tìm gỗ làm đàn khắp nơi và thật may mắn là tôi đã tìm được những loại gỗ ấy trên chính đất nước hình chữ S.
Tôi đã có đã ý tưởng này từ khoảng hai năm trước. Ngoài công việc liên quan đến lĩnh vực piano, tôi còn là dân thiết kế mỹ thuật. Sau khi có cơ hội đi khắp Việt Nam và các nước trong khu vực Đông Nam Á, tôi mới có suy nghĩ “Việt Nam có môn nghệ thuật nào thú vị dành cho piano không?”. Thật ra, nghệ thuật dát vàng piano ở bên châu Âu cũng có từ lâu rồi. Trong khi tại Việt Nam cũng có văn hóa cổ truyền dát vàng (hay còn gọi là dát quỳ) trên những phù điêu cổ trong những lăng tẩm hay đền vua chúa, vì vậy tôi đã ứng dụng nghệ thuật này vào cây piano đầu tiên.
Theo quan điểm của tôi, bản thân đàn piano đã là một nghệ thuật về âm thanh, việc dát vàng vào cây piano là sử dụng nghệ thuật của người Việt Nam ứng dụng vào nghệ thuật của phương Tây với mục đích tạo ra giá trị cao hơn trong giới tinh hoa. Tôi lấy ví dụ cụ thể để dễ hình dung, điển hình như những mẫu xe Rolls Royce rõ ràng không thể phủ nhận đây là những mẫu xe đắt tiền. Đặc biệt, tại Dubai siêu xe Rolls Royce còn được mạ thêm vàng khiến giá trị của nó tăng lên gấp nhiều lần và có giá trị lưu giữ theo thời gian.
Thật ra để dát vàng một cây piano như vậy chỉ tốn khoảng từ 3-5 chỉ vàng. Đối với cây đàn này, tôi dùng loại vàng 24K. Thật ra thì cũng có thể dùng vàng công nghiệp với giá thành rẻ hơn, quan điểm của tôi là “đã chơi thì chơi tới cùng” và 5 chỉ vàng cũng không phải con số quá nhiều.
Hiện tại thì tôi chưa thể đưa ra một mức giá chính xác cho cây đàn này. Bởi tôi cần thời gian để bóc tách từng chi tiết và quy trình thì mới định giá bán được. Tuy nhiên, tôi sẽ chia thành 2 dòng sản phẩm là cao cấp và thứ cấp để người tiêu dùng dễ dàng lựa chọn nhưng bảo đảm là giá sẽ rẻ hơn các sản phẩm nhập từ nước ngoài rất nhiều.
Cảm ơn anh đã tham gia buổi trò chuyện, chúc anh sẽ thành công với những dự định của mình!
