Gần đây, mối quan hệ giữa Trung Quốc và phương Tây đang bị xói mòn nhanh chóng và đe dọa nghiêm trọng đến vị thế của Hong Kong trong vai trò của một trung tâm tài chính toàn cầu. Cú đòn giáng mới nhất vào tương lai của thành phố này chính là việc Tổng thống Mỹ Donald Trump ban hành sắc lệnh hành pháp chấm dứt những ưu đãi thương mại đặc biệt đối với Hong Kong nhằm trừng phạt việc Trung Quốc ban hành Luật Bảo vệ an ninh quốc gia tại đây.
Cuộc chiến Mỹ - Trung đang đè nén áp lực lên xứ cảng thơm
Vài tuần trước đây, chính quyền Mỹ đã đe dọa sẽ thay đổi thái độ với Hong Kong khi Trung Quốc áp dụng luật an ninh quốc gia mới lên thành phố này. Và điều tất yếu đã xảy ra, “Giờ đây, Hong Kong sẽ được đối xử giống như Trung Quốc đại lục”, ông Trump nói trong bài phát biểu tại Nhà Trắng ngày 14/7 - cụ thể là "không có đặc quyền, không được đối xử đặc biệt về kinh tế và không có xuất khẩu công nghệ nhạy cảm". Bên cạnh đó, người đứng đầu Nhà Trắng cũng ký dự luật áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các tổ chức, cá nhân được coi là giúp Trung Quốc hạn chế quyền tự trị của Hong Kong. Những người phản đối điều luật này cho rằng nó sẽ làm hạn chế quyền tự do chính trị và pháp lý đã tồn tại từ khi Anh trao lại Hong Kong cho Trung Quốc vào năm 1997.
Trong khi đó, phía Trung Quốc khẳng định quyết định của Washington rút quy chế thương mại đặc biệt đối với Hong Kong là vi phạm quy định của Tổ chức Thương mại thế giới. Các nhà chức trách ở Hong Kong thì khẳng định luật pháp là cần thiết để khôi phục sự ổn định sau nhiều tháng bất ổn.
Rõ ràng, thế đối đầu giữa hai cường quốc đã đặt xứ cảng thơm vào những áp lực chưa từng có. Theo George Leung - CEO Phòng Thương mại Hong Kong: "Hong Kong chỉ là một thành phố trong mối tương quan với cuộc xung đột giữa hai siêu cường lớn. Chúng tôi đơn giản chỉ là cầu nối kinh doanh quốc tế Đông - Tây và không đáng phải chịu đựng bất cứ mối đe dọa trừng phạt nào.”
Những tác động tiêu cực về thuế quan
Từ năm 1992, vị thế đặc biệt của Hong Kong đã giúp hàng hóa đi qua thành phố này được đặc cách về mặt thuế quan. Ví dụ, trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, Hong Kong đã tránh được các loại thuế mà Washington áp đặt đối với hàng hóa Trung Quốc. Tuy nhiên, lệnh chấm dứt ưu đãi thương mại từ Mỹ sẽ chấm dứt đặc quyền này.
Hong Kong chắc chắn phải bận tâm về vấn đề này, nhưng mức độ ảnh hưởng mà nó gây ra có thể không quá nghiêm trọng. Bởi theo phân tích của chuyên gia kinh tế Iris Bang của Greater China (ING), thương mại trực tiếp giữa Hong Kong và Mỹ không quá lớn. Năm 2018, Mỹ đã nhập gần 17 tỷ đô la hàng hóa và dịch vụ từ Hong Kong, trong khi xuất khẩu 50 tỷ đô la trở lại thị trường này - một con số khiêm tốn so với gần 740 tỷ đô la hàng hóa và dịch vụ được giao dịch cùng kỳ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Bên cạnh đó, phần lớn hàng hóa xuất khẩu từ Hong Kong là hàng tái xuất (được nhập khẩu từ một quốc gia khác), đồng nghĩa với việc nếu những hàng hóa đó đến từ Trung Quốc, chúng đã phải chịu mọi mức thuế nhập khẩu. Vì vậy, "về mặt thuế quan, sẽ không có sự khác biệt cho dù có chấm dứt ưu đãi thương mại đặc biệt hay không", bà Pang giải thích.
Cũng theo bà Pang, vấn đề mà Hong Kong cần quan ngại lúc này chính là mối quan hệ ngày càng đi xuống giữa Trung Quốc và Mỹ. Trong một cuộc phỏng vấn gần đây với CBS News, tổng thống Trump bày tỏ sự không hứng thú về thỏa thuận thương mại giai đoạn 2 với Trung Quốc, sau khi hai cường quốc này đã ký thỏa thuận giai đoạn 1 vào đầu năm nay. Nguy cơ đến từ làn sóng mới trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung có thể sẽ gây tổn hại đáng lo ngại hơn đến nền kinh tế Hong Kong so với lệnh chấm dứt ưu đãi thương mại vừa qua.
Sự sụt giảm niềm tin từ doanh nghiệp lớn
Thuế quan thương mại giờ đây chỉ là phần của câu chuyện, bởi bức tranh toàn cảnh còn bày ra những vấn đề về niềm tin của các doanh nghiệp dành cho xứ Hương Cảng. Trong vài tháng gần đây, căng thẳng Mỹ - Trung, các cuộc biểu tình kéo dài và đòn giáng mang tên Covid-19 đã đẩy nền kinh tế Hong Kong vào suy thoái và khiến Hong Kong ít nhiều mất đi sức hút của một thành phố không ngủ về đêm.
Kể từ khi luật An ninh quốc gia được Trung Quốc đưa ra có hiệu lực vào ngày 1/7, các doanh nghiệp nước ngoài càng liên tiếp bày tỏ mối quan ngại của mình. Hơn 68% doanh nghiệp trả lời khảo sát do Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Hong Kong công bố đầu tuần này cho biết họ đang cảm thấy lo lắng hơn so với một tháng trước. Một số ý kiến còn bày tỏ sự hoài nghi khi luật mới "cực kỳ rộng và có thể áp dụng cho mọi trường hợp".
Trước những bất ổn không thể phủ nhận gần đây, Hong Kong sau lệnh ngưng ưu đãi thương mại của Mỹ càng trở nên yếu thế trước các trung tâm tài chính khác. Không có đặc quyền đồng nghĩa với việc “sẽ không có sự khác biệt lớn giữa Hong Kong và các thành phố lớn khác của Trung Quốc như Bắc Kinh và Thượng Hải", Simon Lee - giảng viên cao cấp Ngành Kinh doanh quốc tế tại Đại học Hong Kong nhận định. "Các công ty nước ngoài sẽ suy nghĩ liệu họ có cần duy trì quy mô hoạt động hiện tại ở Hong Kong hay không."
Tính đến thời điểm hiện tại, hơn 1.300 công ty Mỹ hiện đang hoạt động tại Hong Kong. Tính đến năm 2018, FDI của Mỹ vào thành phố này đã lên đến 82,5 tỷ đô. Hội đồng Kinh doanh Mỹ - Trung nhận định: “Hong Kong thu hút đầu tư mạnh mẽ nhờ những đặc quyền thương mại từ Mỹ, cùng với vị trí địa lý thuận lợi và sự năng động của nội tại nền kinh tế thị trường. Bất kỳ sự thay đổi nào cũng đều làm suy giảm lợi ích của các doanh nghiệp Mỹ suy giảm.” Tuần trước, nhiều công ty bắt đầu giảm quy mô hoặc đánh giá lại hoạt động của họ ở thành phố này. Thời báo New York tuyên bố sẽ chuyển một số nhân viên từ Hong Kong sang Seoul như một biện pháp dự phòng. Facebook, Twitter, Google, Microsoft và Zoom cho biết họ sẽ tạm thời ngừng cung cấp dữ liệu cho chính phủ về người dùng tại Hong Kong, trong khi TikTok - thuộc sở hữu của công ty Trung Quốc ByteDance nhưng đang hoạt động sôi nổi tại Mỹ đã từ bỏ hoàn toàn thị trường này.
Giá trị đồng đô la Hong Kong đứng trước nguy cơ bị tổn hại
Một số hậu quả nghiêm trọng hơn cũng đã được đem ra thảo luận, trong đó nhiều chuyên gia lo ngại rằng Hoa Kỳ có thể trừng phạt Trung Quốc bằng cách làm suy yếu đồng đô la Hong Kong. Bloomberg đã đưa tin về việc một số quan chức chính phủ Mỹ đề xuất hạn chế khả năng các ngân hàng Hong Kong mua đô la Mỹ cũng như tác động lên tỉ giá của đồng đô la Hong Kong.
Mặc dù Bloomberg đã cho biết Trump không thích đề xuất này, Cơ quan Quản lý Tiền tệ Hong Kong cũng khẳng định họ có đủ dự trữ để duy trì việc neo tỷ giá, nhưng những thông tin đa chiều này cũng ít nhiều làm lung lay thêm vị thế “hầm trú ẩn an toàn cho doanh nghiệp” của Hong Kong.
Cơ hội mới từ các doanh nghiệp đại lục?
Brock Silver, giám đốc đầu tư của Adamas có trụ sở tại Hong Kong cho rằng thành phố Hương Cảng có thể tranh thủ được một số lợi ích từ cơn bão địa chính trị này. Giữa lúc cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung chưa có dấu hiệu chấm dứt, nhiều công ty Trung Quốc đang nhận thấy triển vọng của mình tại Hong Kong sau những lo lắng về tình hình kinh doanh tại Hoa Kỳ.
Vai trò quốc tế của Hong Kong có thể đang suy giảm theo thời gian, nhưng đổi lại thành phố này có thể trở thành điểm đến hấp dẫn của nhiều công ty đại lục. Thậm chí, việc Hong Kong trở thành trung tâm tài chính cho Trung Quốc trong tương lai hoàn toàn có thể xảy ra.
Tổng hợp từ CNN và Reuters
