Là người luôn quan tâm đến giáo dục, trước đây tôi đã không ít lần nêu lo ngại và cảnh báo các bậc cha mẹ khi gửi con sang Mỹ học lĩnh vực khoa học xã hội (nếu học tự nhiên sẽ ít bị ảnh hưởng hơn) là sau từ 4 - 8 năm, có thể có khả năng là nhiều bạn du học sinh sẽ trở thành những người cực tả hoặc cực đoan, dù “tốt nghiệp" tại các đại học "danh tiếng" ở Mỹ. Hy vọng, tình hình sẽ sớm được điều chỉnh và "cân bằng" trở lại.

-----

Ngày 2/5/2025, Tổng thống Donald Trump chính thức tuyên bố sẽ thu hồi quy chế miễn thuế của Đại học Harvard, nêu lý do trường đã “không còn xứng đáng” được hưởng đặc quyền thuế từ liên bang. Đây là hành động chưa từng có trong lịch sử hiện đại đối với một cơ sở giáo dục hàng đầu nước Mỹ, và là đỉnh điểm của cuộc đối đầu kéo dài giữa Nhà Trắng và giới học thuật cấp tiến.

NGUYÊN NHÂN TRỰC TIẾP dẫn đến quyết định này là việc Harvard bị cáo buộc dung túng cho các hành vi bài Do Thái, để phong trào chống Israel lan rộng trong khuôn viên trường sau các cuộc biểu tình từ năm ngoái. Ngày 11/4/2025, chính quyền TT Trump gửi thư yêu cầu Harvard thực hiện hàng loạt cải cách, bao gồm cải tổ bộ máy quản trị, thay đổi chính sách tuyển sinh, chấm dứt áp dụng các tiêu chuẩn DEI (đa dạng, công bằng và bao trùm), mà phải dựa trên năng lực học tập và bảo đảm không tiếp nhận những sinh viên “có tư tưởng chống Mỹ hoặc ủng hộ chủ nghĩa khủng bố.” 

Harvard từ chối, với Chủ tịch Alan Garber tuyên bố rằng “không một chính phủ nào có quyền can thiệp vào việc giảng dạy, tuyển sinh và định hướng nghiên cứu của một trường đại học tư thục.”

NGUYÊN NHÂN SÂU XA, theo giới quan sát, là sự căng thẳng kéo dài giữa chính quyền TT Trump và Harvard – nơi được chính quyền xem là “thánh địa tư tưởng” của Đảng DC. Nhiều thống kê cho thấy hơn 90% phiếu bầu của giảng viên và sinh viên Harvard trong các kỳ bầu cử gần đây dành cho ứng cử viên DC. Trên 95% số tiền quyên góp chính trị từ Harvard cũng đổ về Đảng DC. Theo quan điểm của chính quyền TT Trump, Harvard không chỉ là một trường ĐH mà là “một trung tâm cho ra đời tư tưởng cực tả và gieo rắc hận thù dưới danh nghĩa học thuật.”

Tổng thống Trump viết trên mạng xã hội rằng: “Harvard là một trò hề, dạy sự thù hận và ngu ngốc, thuê toàn những kẻ cực tả không biết gì ngoài thất bại.” TT Trump cho rằng Harvard đã “mất phương hướng” và “không nên có tên trong danh sách các trường đại học hàng đầu thế giới.”

Trước việc Harvard không tuân thủ các yêu cầu, chính quyền Trump đã thực hiện ba bước mạnh tay:

1. Thu hồi quy chế miễn thuế 501(c)(3): Điều này khiến Harvard, ĐH giàu nhất nước Mỹ và thế giới, phải đóng thuế thu nhập ở cả cấp liên bang và tiểu bang. Với quỹ hiến tặng (Endowment) hơn 53 tỷ USD và hàng tỷ USD doanh thu mỗi năm từ học phí, đầu tư, và tài trợ, việc mất quy chế miễn thuế sẽ là cú đánh nặng nề vào tài chính của trường.

2. Đóng băng ngân sách liên bang: Hơn 2,2 tỷ USD tài trợ từ liên bang cho các chương trình nghiên cứu và học bổng đã bị đóng băng. Nhà Trắng còn đang xem xét cắt thêm 1 tỷ USD. Điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hàng loạt chương trình học thuật, nghiên cứu, và trợ cấp sinh viên trong và ngoài nước.

3. Tạo khủng hoảng pháp lý và uy tín: Harvard đã khởi kiện chính quyền Trump, cáo buộc Nhà Trắng "can thiệp trái phép vào tự do học thuật và điều hành nội bộ của một tổ chức giáo dục tư thục." Tuy nhiên, vụ kiện sẽ kéo dài trong khi hình ảnh và uy tín quốc tế của Harvard đang bị tổn hại nghiêm trọng. Việc bị gắn mác là “trường đại học thiên tả cực đoan” khiến Harvard đối mặt với làn sóng chỉ trích và giám sát chính trị chưa từng có.

Và tất nhiên, mọi chuyện chưa dừng lại ở đây. Nếu không tìm được giải pháp, khá năng sắp tới chính quyền sẽ không cho phép Harvard tuyển sinh viên nước ngoài, hoặc kéo dài visa của các sinh viên đang theo học tại Harvard.

Cuộc xung đột này không đơn thuần là chuyện của một trường đại học, mà là biểu tượng cho cuộc chiến ý thức hệ giữa phe bảo thủ và giới tinh hoa học thuật Mỹ. Với hành động quyết liệt này, Tổng thống Trump gửi thông điệp rõ ràng: các trường đại học không thể tiếp tục nhận đặc quyền của chính phủ trong khi công khai chống lại các giá trị mà chính phủ đại diện.

(Tổng hợp từ tin tức Nhà Trắng và báo chí Mỹ).