Ở Mỹ, lúc đi xin việc làm, nếu vào thấy có ứng viên tốt nghiệp trường West Point (WP) cùng tham gia thì thôi, coi như mình cầm chắc suất rớt. Đi về cho nhanh, khỏi phỏng vấn nữa. Rất đông các CEO của các tập đoàn ở Mỹ tốt nghiệp trường West Point, tỷ lệ CEO trên sinh viên tốt nghiệp (nhớ là tỷ lệ nhé) cao hơn từ Harvard, Standford hay Yale. Ở Mỹ, nghe ai nói tao từng học ở West Point, người ta nhìn mình từ trên xuống dưới, như một thực thể lạ, một con người hoàn hảo. Không xếp hạng vì không thể có tiêu chuẩn nào xếp hạng được nó.
Vậy West Point là trường gì? Đó chính là Học viện Quân sự Hoa Kỳ. Điều khác lạ là mặc dù là Học viện Quân sự, nhưng lại là lò đào tạo lớn chuyên cung cấp các quản trị viên cao cấp cho nền kinh tế Mỹ và thế giới. Sau 5 năm bắt buộc phải phục vụ trong quân đội, rất đông các bạn rời bỏ binh nghiệp, học thêm Thạc sĩ Quản trị kinh doanh (MBA) rồi mới đi làm cho các tập đoàn. Rồi thăng tiến rất nhanh. Ở WP, có một khẩu hiệu là: "Cứ đưa cho tôi một người không phải tâm thần, tôi đều có thể đào tạo thành một công dân ưu tú".
Học viên West Point rèn thể lực trong khuôn viên trường. Ảnh: Business InsiderMỗi năm WP chỉ tuyển khoảng 1.300 bạn. Và trong 4 năm học, bắt buộc phải loại thải 10% một năm. Tức năm cuối chỉ còn dưới 1.000 bạn ra trường. Chương trình học từ thiên văn vũ trụ đến cách bắt tay, cách uống rượu vẫn tỉnh táo, cách gấp mùng mền, chiếu gối đến tranh luận các tác phẩm của Victor Hugo, để ai cũng trên thông thiên văn, dưới tường địa lý, giữa thấu nhân tâm. Tony quen với anh bạn, tốt nghiệp trường West Point và đang làm sếp một công ty đa quốc gia ở Singapore, mỗi lần gặp, ảnh kể về trường WP với một thái độ tự hào, mình nghe mà say mê, chiếc nhẫn biểu tượng của cựu sinh viên WP trên tay anh lấp lánh.
Ảnh kể, sinh viên vừa vào trường đã bị khủng bố tinh thần. Quan niệm là nên đem sinh viên trụng nước sôi 100 độ rồi đem qua trụng nước đá. Nên sau này, dù có sự cố gì trong đời, hay trong doanh nghiệp của họ, họ cũng cảm thấy bình thường, chẳng xi nhê gì. Đầu tiên là họ nhốt sinh viên từng tốp vào trong phòng, sau 2 giờ thì thả ra, yêu cầu trả lời các câu hỏi như có bao nhiêu bóng đèn trong phòng, bàn ghế màu gì, lúc vào mấy giờ mấy phút, lúc ra mấy giờ mấy phút, người ngồi bên trái bạn có đeo đồng hồ không, người bên phải bạn tên gì. Trả lời không được là tự động cuốn gói về nhà. Bài học đầu tiên về ÓC QUAN SÁT, cái quan trọng nhất của một nhà quản trị tài ba. Và N bài học tương tự như vậy. Sau này, ảnh đem các bài học này chế biến lại thành tài liệu dạy sinh viên các trường Đại học khác, hay nhân viên thực tập cho các tập đoàn. Cứ một đứa "đoạt giải nhất ngáo ngơ toàn quốc" vào mà chịu học, 6 tháng sau lột xác thành một người mới hoàn toàn, thành Steve Jobs luôn. Tony xin tài liệu của ảnh, đem về VN dịch, áp dụng cho hãng của mình, và đang biên tập lại cho "Câu lạc bộ con dượng".
Rõ ràng dấu ấn đào tạo rất quan trọng với người trẻ. Nếu chịu khó và có phương pháp đào tạo đúng, ngây ngô ngáo ngơ vẫn trở thành xuất sắc, vì chúng ta giỏi lắm chỉ sử dụng 1/10 khả năng của bộ não. Học viên WP lừng danh bên bờ sông Hudson, cách không xa New York, là ước mơ của mọi ông bố khi có đứa con ra đời, và muốn nó "đã mang tiếng ở trong trời đất, phải có danh gì với núi sông". Mong con mình được đào tạo trở thành công dân có ích giỏi giang, để thỏa chí tang bồng hồ thỉ, vùng vẫy giữa đất trời. Khi 18 - 30 tuổi, trong lúc đám ngây ngô kia đốt tuổi trẻ trong các quán bar, các quán cà phê, vũ trường, rũ rượi xõa tóc đi ra đi vô không biết làm gì, suốt ngày chat chit nhăng cuội, ngủ nhiều hơn học và làm nên đầu óc u u mê mê, nông cạn, cái gì cũng làm biếng, cũng lười... thì các bạn này phải vất vả đầu tư trí lực và thể lực. Thư viện WP mở 24/24, ở đó người ta thấy những mái đầu cắm cúi ghi ghi chép chép, những cuốn sách dày cộm phải đọc xong trong một vài ngày. Đọc nhanh và rất nhanh, để sau này đi làm, giấy tờ công văn, đọc nhoay nhoáy, để phúc đáp, chứ thể loại thấy chữ nhiều đọc nhức mắt, thì thôi khỏi tuyển dụng. Nó đánh vần một công văn xong mất hết cả ngày, năng suất lao động kém. Trí thức là phải đọc nhanh để làm việc giỏi, mà muốn đọc nhanh thì phải tập luyện, chẳng có cách nào khác.
Tony chăm chú nghe anh kể về chuyện học trong trường. Kỹ năng thuyết trình, thuyết pháp sao cho người khác nghe mà rụng rời tay chân cũng nằm trong chương trình học. Những bức tường ở WP luôn đông nghẹt học viên đứng nhìn vào đó, tập nói với bức tường, thu âm, nghe đi nghe lại, nói đi nói lại sao cho hay mới thôi. Dưới trời tuyết lạnh khủng khiếp, họ phải lăn lê bò trườn để tập thể dục. Cứ đúng 5 giờ sáng là kẻng đánh thức dậy, dù mùa hè hay mùa đông. Họ buộc phải tập thể lực bằng các bài tập cường độ nặng của vận động viên nhà nghề. Tập bơi, đứng nước mấy tiếng đồng hồ, ai đuối quá thì vớt lên, coi như rớt. Rồi tập vượt mọi địa hình. Rèn luyện thể lực sao cho mọi điều kiện thời tiết đều phải thích nghi, nóng 45 độ ở Phi châu hay âm 20 độ ở Alaska đều chịu được.
Ảnh nói, vô WP, kỹ năng tồn tại và óc sáng tạo được chú ý đào tạo kỹ. Những lần trong đêm tối, họ bị thả giữa rừng, và tìm cách để về lại trường bằng mọi khả năng có thể, nhìn các vì sao trên trời đoán hứng, tìm thức ăn, dựng lều. Kiến thức lãnh đạo phải có và phải nhớ vanh vách. Và có khi đang ngủ say giấc, 2 giờ sáng bị đánh thức dậy để kiểm tra, với các câu hỏi như: 10 vị tướng giỏi nhất thời đại là ai, nội dung chính của Binh thư yếu lược của tướng Trần Hưng Đạo là gì. Hay nếu bạn là Napoleon, bạn sẽ viết lại lịch sử của Waterloo như thế nào. Không trả lời được, phải đứng ngoài hành lang cả đêm để suy nghĩ. Đào tạo để mỗi Wper có được dáng vóc của một người mẫu, sức khỏe của một vận động viên Olympic, trí tuệ của một học giả, ăn nói như một thuyết gia, và cư xử như một chuyên gia tâm lý.
Khi về già, họ thành lập các hội cựu sinh viên Wper alumni, đi câu cá trên bờ biển Caribe, đi ngắm hoàng hôn ở Bali, thong dong tự tại, phong lưu tuyệt đỉnh, vì ai cũng có một tuổi trẻ học và làm như điên. Còn có những người đàn ông trên đời, về già rồi, mà vẫn cứ vật lộn mưu sinh, xin tiền vợ, xin tiền con cái, thì cũng có thể họ kém may mắn, nhưng cũng có thể họ đã lãng phí tuổi trẻ một cách vô bổ trong các trò trai gái, ăn chơi đàn đúm, xài tiền của cha mẹ, hay đơn giản là lười nhớt thây. Làm biếng thì sau này phải khổ, thế thôi. Trách ai.
Nếu các bạn nhìn các WPer đánh đàn, nhảy, khiêu vũ, võ thuật, hát, ảo thuật, thám hiểm, vẽ... hay thậm chí tỉ mỉ ngồi cắt tỉa giấy để rèn luyện đôi tay khéo léo, bạn sẽ thấy mình phải cố gắng thật nhiều. Một ngày chỉ có 24 tiếng, công bằng cho tất cả mọi người. Chúng ta phải ngủ 6 - 8 tiếng, ai cũng chỉ còn 16 tiếng trong ngày. Nên phải chia ra, làm gì, học gì trong quỹ thời gian ít ỏi đó. Một Wper nếu sáng sớm không nộp được bảng mô tả công việc trong ngày (daily-to-do - list) cho bạn trưởng nhóm, thì coi như nắm chắc suất cuốn gói về quê. Không có chuyện ngủ dậy và ngày đó không biết mình phải làm gì.
Sinh viên người Việt ở WP khá đông, nhưng đều là Việt kiều, nữ nhiều hơn nam. Du học sinh quốc tế ở WP một năm chỉ được vài ba chục bạn, vì đầu vào khó quá. Campuchia có một tướng rất trẻ tốt nghiệp trường này. Bạn mà nhìn thấy anh này, không mê thì thôi. Đẹp ngời ngời từ ngoại quan đến nhân cách, mạnh mẽ nam tính, và thông tuệ, quý phái từ cốt cách đến tinh thần, một nụ cười cũng chứa sự bao dung như trời đất, thật là không gì so sánh nổi. Sự cố tranh chấp đèn Preah Vihear với Thái Lan, hai bên quyết không bên nào chịu nhường bên nào, thậm chí đã vang lên tiếng súng. Trước tình hình cấp bách đó, anh nhận nhiệm vụ của Tổ quốc và lên đường đi đàm phán với người Thái. Và chỉ với ánh mắt ấm áp cùng vài câu nói sắc sảo theo phong cách WP, bên Thái Lan đã phải rút quân. Và thái bình lại trở về trên đất nước Chùa Tháp, quê hương yêu dấu của anh.
