Ngày 1/8/2025, Tổng thống Donald Trump công khai cáo buộc báo cáo việc làm tháng 7 là “điều kiện phục tùng chính trị”, dù không đưa bằng chứng cụ thể, và ngay lập tức sa thải bà Erika McEntarfer, Giám đốc Cục Thống kê Lao động Mỹ (BLS) Barron'sAP News. Bà McEntarfer là người được Thượng viện xác nhận với tỉ lệ 86–8.
Phản ứng của giới chuyên gia phản ánh rõ: việc làm được thu thập từ hàng trăm ngàn doanh nghiệp, báo cáo chỉ là công việc của hệ thống tự động, và BLS dùng quy trình chặt chẽ, không có cơ sở can thiệp chính trị vào dữ liệu.
Dữ liệu việc làm được thu thập và điều chỉnh ra sao?
Hàng tháng, Cục Thống kê Lao động Mỹ (BLS) công bố Báo cáo Tình hình Việc làm, tổng hợp số liệu về việc làm, số giờ làm và tiền lương trong khu vực phi nông nghiệp. Thông tin này được lấy từ “khảo sát cơ sở” với khoảng 121.000 doanh nghiệp và cơ quan chính phủ đại diện cho nhiều ngành nghề. Song song, một “khảo sát hộ gia đình” độc lập ghi nhận dữ liệu về lực lượng lao động, tỷ lệ việc làm và thất nghiệp. Đây là bộ chỉ số kinh tế hàng đầu, được giới kinh tế, nhà đầu tư và hoạch định chính sách theo dõi sát sao vì ảnh hưởng trực tiếp đến thị trường và chính sách tiền tệ.
BLS cho biết ước tính ban đầu luôn được điều chỉnh hai lần trong hai tháng tiếp theo, nhằm bổ sung phản hồi chậm và tính lại yếu tố điều chỉnh mùa vụ. Nói đơn giản, khi các doanh nghiệp gửi dữ liệu muộn, số liệu sẽ được cập nhật, dẫn đến việc tăng hoặc giảm so với công bố ban đầu. Những điều chỉnh này nằm trong khoảng tin cậy ±136.000 việc làm – mức BLS tự đánh giá là hợp lý về độ sai số.
Ví dụ, dữ liệu tháng 5 được điều chỉnh giảm 125.000 việc làm, xuống còn 19.000; tháng 6 giảm 133.000 việc làm, còn 14.000. Theo ông Ryan Sweet, Kinh tế trưởng Oxford Economics, quy mô điều chỉnh như vậy “không khác biệt đáng kể so với lịch sử”.
Một số điều chỉnh lớn hơn diễn ra trong bản rà soát hàng năm, khi BLS đối chiếu với dữ liệu thuế bảo hiểm thất nghiệp của các bang. Tháng 8/2024, bản rà soát cho thấy nền kinh tế thực tế mất 818.000 việc làm trong 12 tháng kết thúc vào tháng 3/2024 so với báo cáo trước đó. Con số này sau đó được điều chỉnh lại, mức giảm thực chỉ còn 598.000 việc làm. Dù kết quả này không có lợi cho chính quyền Biden, ông Trump vẫn viện dẫn để cáo buộc “thao túng dữ liệu”.
Các chuyên gia như Michael Madowitz (Viện Roosevelt) cho rằng, dù điều chỉnh có thể gây nhầm lẫn tạm thời, đây lại là một phần của quy trình minh bạch giúp củng cố độ tin cậy của thống kê kinh tế – yếu tố then chốt với sự ổn định tài chính dài hạn của Mỹ.
Tại sao số liệu thay đổi là điều phổ biến?
Báo cáo việc làm tháng 7 cho thấy chỉ có 73.000 việc làm mới, thấp hơn dự đoán. Đồng thời, dữ liệu tháng 5–6 bị điều chỉnh giảm tổng cộng 258.000 việc làm The Times of IndiaWikipedia. Các chuyên gia giải thích:
BLS liên tục thu thập dữ liệu bổ sung, nên số liệu có thể thay đổi hai tháng sau đó và trong bản benchmark hàng năm.
Sự điều chỉnh này thường phản ánh sự phức tạp kỹ thuật, không phải là kết quả của thao túng chính trị.
Tác động tới nền kinh tế
Việc cựu Tổng thống Donald Trump cáo buộc báo cáo việc làm bị “làm sai lệch” có thể tạo ra tác động kép đối với nền kinh tế Mỹ. Thứ nhất, nó có nguy cơ làm xói mòn niềm tin của công chúng và nhà đầu tư vào các dữ liệu kinh tế chính thức – vốn là cơ sở để Fed, doanh nghiệp và thị trường tài chính đưa ra quyết định. Khi niềm tin suy giảm, biến động trên thị trường chứng khoán và trái phiếu có thể gia tăng, đặc biệt là trong bối cảnh chính sách tiền tệ vẫn nhạy cảm với từng con số lạm phát và việc làm.
Thứ hai, những phát ngôn này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng phân cực chính trị, khiến các cuộc tranh luận về chính sách kinh tế trở nên gay gắt hơn và cản trở khả năng đạt đồng thuận ở Quốc hội. Trong dài hạn, nếu niềm tin vào cơ quan thống kê như BLS bị tổn hại, Mỹ có thể đối mặt với chi phí vốn cao hơn, bởi nhà đầu tư sẽ yêu cầu “phần bù rủi ro” lớn hơn để bù đắp cho sự bất định về dữ liệu.
Kết luận
Bất kể yếu tố chính trị, các số liệu việc làm từ BLS vẫn là một trong những nguồn dữ liệu được chuẩn hóa và minh bạch nhất thế giới, với quy trình điều chỉnh và công bố được giám sát chặt chẽ. Tuy nhiên, trong môi trường chính trị hiện nay, ngay cả dữ liệu khách quan cũng có thể trở thành tâm điểm của tranh cãi. Điều này nhấn mạnh rằng: trong phân tích kinh tế, niềm tin không chỉ đến từ con số, mà còn từ sự đồng thuận về cách diễn giải và tôn trọng tính độc lập của dữ liệu. Nếu thiếu đi nền tảng này, các chính sách kinh tế và thị trường tài chính sẽ phải vận hành trong một môi trường rủi ro cao hơn, với sự bất định lớn hơn cho cả nhà đầu tư lẫn người lao động.
