“Hơn 110 ngàn doanh nghiệp bị biến mất”, “hơn 111,6 ngàn doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường”, “kinh tế đang rất khó khăn”, “doanh nghiệp thì chết như ngả rạ, sao mà các chỉ số kinh tế công bố vẫn cứ tăng cao nhỉ?”
Vâng, đã từ lâu truyền thông và công chúng mặc nhiên coi số doanh nghiệp (DN) ngừng hoạt động trong một kỳ là một trong những thước đo về sức khoẻ của nền kinh tế Việt Nam.
Rất tiếc rằng trên thực tế con số 111.600 DN ngừng hoạt động trong 5 tháng đầu năm 2025 chỉ là con số trên giấy tờ, trên hệ thống dữ liệu của cơ quan quản lý chứ không phải con số DN ngừng hoạt động thật trên thị trường trong 5 tháng đầu năm 2025.
Tại sao tôi lại nói vậy?
Bởi vì theo qui định hiện hành, thời hạn tạm ngừng kinh doanh của một DN chỉ được tối đa là 1 năm, sau 1 năm DN bắt buộc phải làm lại thủ tục tạm ngừng kinh doanh tiếp và trong thông báo tạm ngừng kinh doanh không hề có mục tạm ngừng kinh doanh lần đầu hay tạm ngừng kinh doanh lần tiếp theo (để cơ quan quản lý thống kê).
Qui định này dẫn đến tình huống là một DN có thể được đếm 4-5 lần hoặc hơn vào số DN tạm ngừng kinh doanh, nếu DN không giải thể hoặc phá sản (rất ít) hoặc quay trở lại hoạt động. Chẳng hạn tháng 6/2021 do đại dịch Covid, DN A tạm ngừng kinh doanh, tháng 6 các năm 2022, 2023, 2024, 2025 DN A buộc phải làm thông báo tạm ngừng kinh doanh tiếp và như vậy DN A bị đếm 5 lần tạm ngừng kinh doanh, mặc dù trạng thái ngừng hoạt động của họ không hề thay đổi.
Ví nôm na như thế này cho dễ hiểu: một bệnh viện qui định mỗi bệnh nhân chỉ được điều trị nội trú tối đa 7 ngày,dù bệnh chưa khỏi thì đến ngày thứ 8 vẫn buộc phải làm giấy tờ xuất viện, sau đó làm giấy tờ nhập viện (bệnh nhân vẫn nằm trên giường bệnh không phải đi đâu cả). Như vậy là trong 5 tuần bệnh viện có 5 bệnh nhân mới, trong khi trên thực tế chẳng có bệnh nhân mới nhập viện nào.
Như vậy số liệu đúng để đo số DN ngừng hoạt động trong kỳ chỉ là số DN ngừng hoạt động lần đầu tiên, không được tính số DN tiếp tục ngừng hoạt động, bởi trên thực tế họ đang ngừng hoạt động rồi.
Tôi đưa ra một con số giả định như thế này về số DN ngừng hoạt động trong 5 tháng đầu năm 2025: Trong 111,6 ngàn DN ngừng hoạt động có 44,6 ngàn DN ngừng hoạt động lần đầu, 12 ngàn DN lần 2, 15 ngàn DN lần 3, 18 ngàn DN lần 4 và 22 ngàn DN lần 5. Với số liệu này thì trong 5 tháng đầu năm 2025 có 44,6 ngàn DN ngừng hoạt động mới và có 111,8 ngàn DN thành lập mới và quay trở lại hoạt động. Bức tranh khác và sáng sủa hơn nhiều bức tranh chúng ta vẫn hiểu từ trước đến bay. Điều quan trọng là bức tranh này mới phản ánh đúng bản chất.
Con số biết nói, con số trong sáng hơn mọi ngôn từ, nhưng phải là con số phản ánh đúng bản chất.
