Ủy ban Chống tham nhũng Indonesia (KPK) vừa chính thức mở cuộc điều tra liên quan đến tuyến đường sắt cao tốc Jakarta – Bandung (Whoosh) sau hàng loạt cáo buộc về đội vốn, gánh nợ tăng cao và dấu hiệu sai phạm trong quá trình triển khai.
Siêu dự án từng được xem là biểu tượng hiện đại hóa
Khởi công từ năm 2016 và hợp tác với Trung Quốc theo mô hình liên doanh, tuyến đường sắt cao tốc Whoosh là dự án đầu tiên của Đông Nam Á, được kỳ vọng rút ngắn thời gian di chuyển giữa thủ đô Jakarta và thành phố Bandung từ hơn 3 tiếng xuống còn 45 phút. Dự án trở thành tâm điểm truyền thông khi Indonesia tuyên bố không dùng ngân sách Nhà nước, mà chủ yếu dựa vào vốn vay từ Trung Quốc.
👉 Tuy nhiên, thực tế triển khai đã không diễn ra như kế hoạch.
Đội vốn mạnh, lãi vay cao gánh nợ phình to
Dự án có tổng mức đầu tư ban đầu 7,3 tỷ USD, trong đó phần lớn đến từ các khoản vay Trung Quốc. Nhưng vì vướng mắc mặt bằng, thay đổi thiết kế và các vấn đề kỹ thuật, dự án đã đội vốn thêm 1,2 tỷ USD. Khoản phát sinh này bị áp lãi suất tới 3,4%/năm, cao hơn mức 2%/năm áp cho vốn vay ban đầu.
👉 Kết quả là gánh nợ của phía Indonesia ngày càng lớn và khó xoay dòng tiền trả nợ đúng hạn.
Doanh nghiệp Nhà nước “gồng lỗ” vì dự án
Đơn vị vận hành tuyến Whoosh là KCIC, liên doanh giữa doanh nghiệp Nhà nước Indonesia và đối tác Trung Quốc. Trong cơ cấu phía Indonesia, Công ty Đường sắt Quốc gia KAI nắm vai trò lớn nhất. Tuy nhiên, KAI đang chịu áp lực tài chính nghiêm trọng:
- Riêng năm 2024, liên doanh PSBI (đại diện vốn Indonesia) lỗ gần 4.200 tỷ rupiah (~6.669 tỷ đồng).
- Trong đó KAI phải tự gánh 2.230 tỷ rupiah (~3.540 tỷ đồng).
Một lãnh đạo KAI từng phát biểu trước Quốc hội rằng dự án Whoosh đang trở thành “quả bom hẹn giờ”, khi chi phí duy trì và trả nợ vượt xa tốc độ tạo ra dòng tiền.
KPK vào cuộc điều tra tham nhũng
Người phát ngôn KPK, ông Budi Prasetyo, cho biết vụ việc đang trong giai đoạn điều tra sơ bộ, tập trung đánh giá:
♦ Quy trình đấu thầu nhà thầu Trung Quốc,
♦ Cơ chế phân bổ vốn và thay đổi thiết kế,
♦ Dấu hiệu lợi ích nhóm khi ký hợp đồng vay và phát sinh chi phí.
KPK hiện chưa tiết lộ các cá nhân bị xem xét trách nhiệm, nhưng nhấn mạnh “sẽ làm rõ mọi vấn đề”.
KCIC tuyên bố “tôn trọng pháp lý”
Phía KCIC phản hồi rằng họ “sẽ hợp tác đầy đủ với cơ quan điều tra”, đồng thời khẳng định vận hành tuyến vận tải vẫn tiếp tục bình thường.
