Có một sự hiểu lầm về giá thành làm ĐSCT của Trung Quốc
Có bạn ở Châu Âu nói với mình:
- Trung Quốc họ làm cho họ rẻ mà họ chào cho mình đắt hơn gấp 2 lần
- Họ làm cho họ bao nhiêu, chào mình bao nhiêu mà đắt hơn gấp 2 lần?
- Thì họ làm 17 triệu - 21 triệu USD/km, còn họ chào mình 45 triệu/km
Có bạn ở Việt Nam nói: Trung Quốc họ làm ĐSCT Bắc Kinh - Thượng Hải 1.318km hết có 34,5 tỷ USD (26,18 triệu USD/km), còn Việt Nam làm ĐSCT Bắc Nam 1.541km hết 67 tỷ USD (43,48 triệu USD/km), sao Việt Nam giá thành cao thế.
Hiểu như vậy là chưa đúng, Trung Quốc họ tách việc xây nhà ga ra khỏi dự án ĐSCT. Mô hình kinh doanh, vận hành và hạch toán ĐSCT họ tách riêng nhà ga và vận tải ĐSCT (giống như mô hình hàng không: công ty cảng hàng không và các hãng hàng không).
Công ty nhà ga, đầu tư tiền xây các nhà ga, kinh doanh nhà ga thu phí dừng đỗ của các công ty vận tải theo số hành khách đi tàu (có thể kinh doanh thêm BĐS, cho thuê mặt bằng và bán lẻ trực tiếp trong nhà ga). Công ty vận chuyển, đầu tư làm đường sắt, tín hiệu, hệ thống điện, đầu máy, toa xe và kinh doanh vận chuyển hành khách và hàng hoá.
Tại sao lại tách riêng nhà ga với vận chuyển ĐSCT? Bởi vì một nhà ga có thể dùng cho nhiều tuyến ĐSCT chứ không phải chỉ cho một tuyến (các nhà ga Nam Bắc Kinh, Hồng Kiều Thượng Hải có ít nhất 3-4 tuyến ĐSCT chạy qua và nó phục vụ cho cả 3-4 tuyến ĐSCT này). Giá thành xây dựng nhà ga Hồng Kiều Thượng Hải lên đến 2,3 tỷ USD. Nếu cộng cả số tiền làm 24 nhà ga vào thì giá thành sẽ không phải 26,18 triệu USD/km như chúng ta chia 34,5 triệu USD cho 1.318km).
Có bạn sẽ nói, kể cả cộng thêm tiền làm 24 nhà ga vào tổng ngân sách thì ĐSCT Bắc Kinh Thượng Hải cũng không đến 43,48 triệu USD/km. Đúng, yếu tố thứ hai ảnh hưởng lớn đến giá thành là thời giá: thời giá năm 2008 thấp hơn 2025 rất nhiều, giá xi măng, sắt thép, gạch đá, nhân công đều tăng cao hơn nhiều. Năm 2000 tôi xây nhà 450m2 sàn, giá xây thô trọn gói là 800 triệu đồng, giờ giá chắc phải cỡ gấp 3.
Còn rất nhiều yếu tố khác ảnh hưởng đến giá thành làm ĐSCT, đó là kết cấu nền đường (xa mạc thì giá thành thấp hơn nền đất cứng, nền đất cứng thì thấp hơn nền đất bùn nhão), làm đường trên mặt đất hay đường trên cao, bao nhiều cầu qua sông, qua suối, bao nhiêu đường hầm khoan núi, số đoàn tàu, số toa xe…
Tóm lại:
So sánh giá thành ĐSCT cao hay thấp, không thể đơn giản lấy tổng giá thành chia cho số km chiều dài. So sánh giá thành sân bay không thể lấy tổng giá thành chia cho công suất nhà ga (bao nhiêu triệu hành khách). So sánh thế khác gì so sánh điện thoại iPhone 16 128GB với iPhone 16 Pro Max 1TB (cùng iPhone 16 mà cái thì giá 18 triệu, cái thì giá 42 triệu).
