"People are creatures of emotion, not creatures of logic"

Văn hoá là gốc rễ, cốt cách của một cá nhân. Văn hoá là nơi bắt đầu liên quan đến nhiều lĩnh vực quản trị khác của một tổ chức: quản trị nhân sự, quản trị mục tiêu, quản trị thương hiệu. Suy cho cùng thành công hay thất bại, không chỉ bắt đầu từ quy trình, từ ý chí chủ quan của lãnh đạo, mà từ cách ông ta có nắm bắt, có hiểu quy luật khách quan của con người hay không. Vũ trụ và từng cá nhân mỗi con người đều được vận hành theo những quy luật tự nhiên. Quản trị là phạm trù phụ thuộc ý chí chủ quan của cá nhân lãnh đạo. Nhưng các cá nhân lãnh đạo, khi vận hành các nguyên tắc quản trị, rồi họ cũng bị chi phối bởi các quy luật khách quan không thể cưỡng lại. Con người là động vật bậc cao đầy logic, nhưng bản chất anh ta sẽ luôn ứng xử một cách cảm xúc một cách vô thức như tổ tiên nguyên thuỷ anh ta thuộc về. Đúng như cách tác giả Dale Carnegie trong cuốn sách bestseller “How to Win Friends and Influence People” đã đúc kết quy luật này như sau: When dealing with people, remember you are not dealing with creatures of logic, but with creatures of emotion.

Trong quản trị văn hoá, như nhiều ngành quản trị khác, sẽ có một số trường phái khác nhau. Lấy quy luật tâm lý học hành vi của con người làm nguyên lý quản trị gọi là Neuro-organizational culture. Khi đã làm văn hoá thực sự, nhà lãnh đạo sẽ hàng ngày, từ sáng đến tối, luôn phải đối mặt với các tình huống liên quan đến con người - vốn phức tạp nhất, khó đoán nhất và cũng hay thay đổi nhất. Hiểu quy luật con người là vấn đề mẫu chốt để nhà lãnh đạo khám phá, hình thành được một nền văn hoá mang lại giá trị tinh thần không đo đếm được, cho tất cả những ai liên quan: nhân viên, đối tác, khách hàng và chính bản thân nhà lãnh đạo.

NỖ LỰC THAY ĐỔI VẪN THẤT BẠI

“Ở Việt Nam nói chung đặc thù văn hoá tổ chức chủ yếu là văn hoá của ông chủ. Tôi ít khi thấy sự hy sinh cái tôi của ông chủ, khả năng điều chỉnh cái chưa hay của họ vì sự phát triển của tổ chức. Có những trường hợp lãnh đạo đã rất cầu thị thay đổi nhưng cuối cùng không hiểu sao vẫn không thành công. Cuối cùng họ vẫn quay về một cái gì đó rất bản năng sâu xa bên trong". Đây là trích dẫn từ chia sẻ của một quản lý cấp cao khi anh chia sẻ quan điểm của mình về một câu hỏi, đúng hơn là một thách thức rất lớn ở nhiều doanh nghiệp: văn hoá có thể thay đổi được không? Con người không phải là một sản phẩm của logic, dù họ luôn cho rằng mình logic. Đấy là lý do tại sao tôi cho rằng câu nói của ông Dale Carnegie ở trên quá đúng: people are creatures of emotion, not creatures of logic.

TẠI SAO CẢM XÚC LẤN ÁT LÝ TRÍ?

Vai trò cũng như bản chất giá trị văn hoá chỉ xuất hiện chân thực nhất ở các điểm nóng xung đột trong tổ chức.

- Xung đột tự nhiên giữa bố và con trong một doanh nghiệp gia đình hai thế hệ.

- Xung đột trong yêu thương của hai vợ chồng đồng khởi nghiệp tay trong tay xây dựng cơ đồ.

- Xung đột trong hàng ngũ lãnh đạo có nền tảng giá trị cá nhân khác nhau, cá tính khác nhau và mục tiêu sứ mệnh khác nhau.

- Xung đột giữa hai đối tác có hệ giá trị văn hoá khác nhau.

Dù nỗ lực về ý chí (logic), dù thiện chí của cả hai bên, nhưng về cơ bản, cuối cùng kết quả giải quyết xung đột có tháo gỡ được hay không, thường quyết định bởi những gì thuộc về những gì người ta gọi là “giang sơn dễ đổi bản tính khó dời”. Bản tính ở đây là những thứ gì đó đã hình thành từ rất rất lâu rồi. Ở cá nhân, đó là những quan niệm, những nhận thức hình thành từ môi trường gia đình, giáo dục, hoặc thậm chí tôn giáo. Ngoài ra, mỗi người trong chúng ta sinh ra đã thuộc về một nguyên mẫu (archetype) nào đó rồi. Nguyên mẫu đó có những nối sợ (fear), có một khát khao (desire) rất bản năng. Văn hoá, khó thay đổi bản chất nếu chỉ dựa váo ý chí logic. Đơn giản con người là một sinh vật cao cấp cực kỳ cảm xúc. Khi đối diện với xung đột, khi phải ra các quyết định kèm theo đánh đổi, đó là lúc bản năng gốc của từng nguyên mẫu. Nhìn lại một loạt dự ánh đồng hành khám phá, phân tích về giá trị cốt lõi văn hoá cùng các lãnh đạo (đều là những cá nhân cầu thị, nghiêm túc và rất khát khao với lĩnh vực này), tôi đã có cơ hội vô giá để hiểu rõ hơn cái gọi là sức mạnh tiềm thức (subconscious power) của con người.

Văn hoá doanh nghiệp là một công trình của khoa học và nghệ thuật. Khoa học vì đòi hỏi hiểu biết, nắm bắt quy luật. Lãnh đạo nếu hiểu mình, hiểu người mới làm được văn hoá. Nghệ thuật là sự mềm mại, linh hoạt và thấu cảm. Không phải cái gì cũng quy trình, framework khô cứng. Văn hoá doanh nghiệp, như một đời người, là một hành trình liên tục. Bước đầu tiên trong hành trình này là hiểu đúng mình thực sự là ai, mình có gì trong tay và mình thực sự muốn đi về đâu. Các hoạt động tác nghiệp cụ thể sẽ mất phương hướng, rơi vào vụn vặt, thiếu nhất quán khi chưa trả lời thoả đáng mấy câu hỏi này.

NỘI DUNG BỘ GIÁ TRỊ NỀN TẢNG VĂN HOÁ LÀ GÌ?

Interloka đưa nội dung văn hoá doanh nghiệp như một phần tích hợp trong dự án chiến lược thương hiệu. Đây là một phần đòi hỏi nhiều thời gian và tâm sức của các hai bên doanh nghiệp và tư vấn. Nhưng rất xứng đáng với giá trị nhận được. Tổ chức xây dựng thương hiệu lấy văn hoá làm trung tâm phát triển bền vững, nhân văn, đội ngũ gắn kết, hào hứng, yêu công việc. Khi triển khai dự án văn hoá tổ chức, dựa vào nguyên lý quản trị văn hoá theo trường phái neuro-culture và thực tế đúc kết qua nhiều dự án qua từng năm, từng bước một, chúng tôi tự hoàn thiện quy trình và phát triển khung chiến lược (Strategic framework) riêng. Mục tiêu của các bước chi tiết triển khai chi tiết theo là để tìm ra, đóng gói, tài liệu hoá một cách dễ hiểu nhất, cô đọng nhất bộ giá trị cốt lõi văn hoá cho tổ chức với bất kỳ quy mô hay ngành nghề nào.

- Giá trị ngầm định (basic assumptions) và niềm tin cốt lõi lãnh đạo (core belief)

- Giá trị cốt lõi tổ chức, bao gồm Conscious core values và Unconscious core values

- Gen văn hoá và cương lĩnh hành động (Cultural gene & credo)

Những khái niệm cơ bản này chính là các trụ cột liên quan đến bản chất con người trong mối quan hệ hữu cơ chặt chẽ với cả nền văn hoá tổ chức. Cả cuộc đời doanh nhân là hành trình lãnh đạo khám phá giá trị của bản thân qua từng bước tìm ra chân ái cho tổ chức. Tu thân mới đến tề gia trị quốc. Thật đáng giá để bắt đầu.

Trường phái neuro-culture là một mô hình quản trị văn hoá có tính logic cao. Vì mô hình này dựa vào quy luật phi logic, phi lý trí của con người khi ra các quyết định quan trọng liên quan đến văn hoá: People are creatures of emotion, not creatures of logic.

------------------------

BrandSon

Brand strategist

P/s

Trên đây là góc nhìn và đúc kết rút ra từ các dự án xây dựng văn hoá doanh nghiệp Interloka đã triển liên tục trong khoảng 4 năm gần đây (nằm trong dự án Brand strategy). Khách hàng là các doanh nghiệp lớn đa ngành và khối doanh nghiệp SME (gói dự án BS+). Trân trọng sự góp ý.