Vốn 20 tỷ đồng, lỗ lũy kế tới 4.036 tỷ
Theo báo cáo tài chính năm 2022, được lập ngày 27/3/2023, của Công ty TNHH Grab (gọi tắt là Grab, Grab Việt Nam), trong kỳ, Công ty ghi nhận hơn 6.384 tỷ đồng doanh thu, tăng gần gấp đôi so với mức 3.346 tỷ đồng ghi nhận trong năm 2021.
Nhờ giá vốn hàng bán tăng chậm hơn, với mức tăng 60%, lãi gộp của Công ty trong năm qua tăng 113%, đạt 4.151 tỷ đồng. Trong năm, Công ty tăng gấp đôi chi phí bán hàng (bao gồm chi phí quảng cáo, khuyến mãi…), từ 1.926 tỷ đồng lên 2.905 tỷ đồng cũng như tăng gấp đôi chi phí quản lý, từ 413 tỷ đồng lên 817 tỷ đồng. Kết quả, lãi thuần của Công ty đạt hơn 330 tỷ đồng.
Không phải chịu lãi vay, cũng không phải đóng thuế thu nhập doanh nghiệp, Grab thu về 329 tỷ đồng lợi nhuận. Nhờ khoản lãi này, lỗ lũy kế của Công ty tại ngày 31/12/2022 giảm về 4.036 tỷ đồng. Với quy mô vốn điều lệ 20 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu của Công ty vẫn âm 4.016 tỷ đồng.
Tình trạng thua lỗ của Grab diễn ra triền miên từ khi hãng xe công nghệ có nguồn gốc từ Singapore này đặt chân đến Việt Nam, mặc dù doanh thu tăng mạnh và lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh cũng cải thiện qua các năm.
Theo tài liệu mà phóng viên Báo Đầu tư Chứng khoán có được, năm đầu tiên vào Việt Nam (tháng 2/2014), Grab ghi nhận doanh thu 1,5 tỷ đồng; đến năm 2023, con số này đã là 6.384 tỷ đồng, tăng hơn 4.200 lần. Qua 9 năm hoạt động, số lỗ cộng dồn của Công ty cao gấp 78 lần so với năm đầu tiên.
Còn nhớ, tại phiên tòa xét xử vụ hãng taxi truyền thống Vinasun (của Công ty Ánh Dương) kiện Grab cạnh tranh không lành mạnh và đòi bồi thường thiệt hại hơn 41 tỷ đồng diễn ra tại TP.HCM vào tháng 10/2018, khi Viện Kiểm sát chất vấn Grab về tình trạng thua lỗ khó hiểu sau gần 4 năm vào Việt Nam (trong khi liên tục mở rộng quy mô), ông Jerry Lim, CEO Grab nói rằng, việc thua lỗ hoàn toàn nằm trong suy đoán của Grab khi quyết định vào môi trường đầu tư mới, rằng lợi nhuận của doanh nghiệp sẽ được cải thiện dần.
Thời điểm đó (số liệu cuối năm 2017), Grab đã “ôm” lỗ luỹ kế 1.726 tỷ đồng. Nhưng cho đến giờ, tình hình không được cải thiện như ông Jerry Lim nói. Trái lại, lỗ luỹ kế của Công ty đã tăng gấp 2,6 lần, trong khi quy mô doanh số tăng gấp 9 lần.
Khi phóng viên trao đổi với một số tài xế và đối tác của Grab, những người này nói rằng, họ không nắm được tình hình tài chính của Công ty, nhưng với những gì họ quan sát thì rất khó hiểu khi Công ty thua lỗ.
“Chỉ riêng hoạt động giao đồ ăn nhanh (Grab Food), Grab đang thu tiền của ba bên: khách hàng, tài xế và chủ cơ sở bán đồ ăn. Trong đó, nhiều chủ hàng ăn cho biết họ còn phải khuyến mãi cho Grab bên ngoài hợp đồng. Tỷ lệ lợi nhuận thu về của Grab là rất lớn, trong bối cảnh tỷ lệ giảm giá cho khách hàng không còn cao như trước”, một tài xế Grab chia sẻ.
Dấu hỏi về nghĩa vụ nộp thuế
Cũng tại phiên toà nói trên, một trong những cáo buộc của Vinasun đối với Grab là “trốn thuế”. Phía Vinasun cho biết, số lượng xe taxi của Vinasun chỉ bằng 1/6 - 1/8 số xe của Grab nhưng tổng thuế đóng năm 2017 là 271 tỷ đồng. Còn theo thông tin Grab công bố tại tòa chiều ngày 19/10/2018, năm 2017, Grab chỉ đóng 198 tỷ đồng tiền thuế.
Giải trình vấn đề này với Viện Kiểm sát, CEO Grab Việt Nam - ông Jerry Lim khẳng định: “Khoản thuế mà chúng tôi ước tính sẽ đóng góp cho Chính phủ Việt Nam năm 2018 sẽ gấp 3 lần so với năm 2017”. Tuy nhiên, tại báo cáo tài chính năm 2022 của Grab Việt Nam, số thuế và các khoản phải nộp trong năm chỉ là 251 tỷ đồng, không bao gồm thuế thu nhập doanh nghiệp.
Do liên tục báo lỗ trong nhiều năm nên “ông lớn” xe công nghệ đang sở hữu 30 triệu khách hàng này chưa phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp (với mức tối thiểu theo quy định hiện nay là 20% thu nhập chịu thuế của doanh nghiệp).
Cho dù hoạt động kinh doanh bắt đầu có lãi nhưng Grab chưa phải nộp một đồng thuế thu nhập doanh nghiệp nào”.
Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật Anvi
Trao đổi với Báo Đầu tư Chứng khoán, luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật Anvi đã chỉ ra những điểm gây ra nhiều băn khoăn trong hoạt động của Grab Việt Nam. Đó là, Công ty vốn chỉ có 20 tỷ đồng nhưng lỗ lũy kế lên đến hơn 4.000 tỷ đồng (gấp 200 lần vốn điều lệ), càng lỗ càng mở rộng đầu tư và hiện có quy mô kinh doanh khổng lồ với hơn 30 triệu khách hàng, doanh thu cực lớn, đang thống trị thị trường vận tải công nghệ tại Việt Nam.
“Cho dù hoạt động kinh doanh bắt đầu có lãi nhưng Công ty cũng không phải nộp một đồng thuế thu nhập doanh nghiệp nào, hoặc chỉ nộp tượng trưng. Việc này khá phổ biến trong khối doanh nghiệp FDI, nhiều công ty liên tục mở rộng quy mô nhưng liên tục thua lỗ”, luật sư Đức nhận định.
Ngoài ra, ông Đức cũng lưu ý cần làm rõ hơn nhiều chi phí của Grab, đặc biệt là các chi phí trả cho công ty mẹ lên đến hàng trăm tỷ đồng mỗi năm cũng như việc vay công ty mẹ hàng nghìn tỷ đồng với lãi suất 0%.
Trở lại với Grab, hãng xe công nghệ này được thành lập tại Việt Nam vào tháng 2/2014 với tên gọi ban đầu là Công ty TNHH GrabTaxi, sau đổi tên thành Công ty TNHH Grab. Vốn điều lệ của Công ty không thay đổi từ đó đến nay, với 20 tỷ đồng. Thành viên góp vốn ban đầu bao gồm: ông Nguyễn Tuấn Anh góp 6,8 tỷ đồng (34%), ông Nguyễn Phú Sinh góp 6,6 tỷ đồng (33%) và ông Trần Anh Đức góp 6,6 tỷ đồng (33%). Đến tháng 3/2016, thành viên góp vốn có sự thay đổi: ông Nguyễn Tuấn Anh góp 9,9 tỷ đồng (49,5%) và Công ty Grab Inc (xuất xứ từ Cayman Island) góp 10,1 tỷ đồng (50,5%).
Đến tháng 4/2016, Grab Inc giảm tỷ lệ sở hữu xuống còn 49% và ông Nguyễn Tuấn Anh tăng lên 51%. Vào tháng 3/2020, bà Lý Thụy Bích Huyền thay thế ông Nguyễn Tuấn Anh sở hữu 51% vốn điều lệ của Grab Việt Nam.
Như vậy, Grab Việt Nam ban đầu là doanh nghiệp 100% vốn trong nước, sau đó, nhà đầu tư nước ngoài là Grab Inc trở thành thành viên góp vốn, với tỷ lệ sở hữu ban đầu là 50,5%, sau đó giảm xuống 49%.
Các công bố chính thức của Grab Việt Nam không thể hiện rõ vai trò thực sự của ông Nguyễn Tuấn Anh. Các khoản mục trong báo cáo tài chính của Grab Việt Nam cho thấy, ông Nguyễn Tuấn Anh chỉ đóng vai trò “nhà đầu tư”. Theo đó, ông này đã vay ngắn hạn từ Grab Việt Nam số tiền 10,2 tỷ đồng (đúng bằng số vốn góp), sau đó dùng chính số vốn góp vào Công ty thế chấp cho khoản vay.
Khi ông Tuấn Anh rút khỏi Grab Việt Nam, việc chuyển nhượng phần vốn góp này không được công bố. Người thay thế ông nắm 51% cổ phần của Công ty là bà Lý Thụy Bích Huyền cũng đem toàn bộ phần vốn góp này thế chấp tại Công ty TNHH GPay Network Việt Nam - công ty con của Grab Việt Nam.
Theo dấu dòng tiền đi – đến Grab Việt Nam
Doanh nghiệp do người Việt nắm 51% cổ phần song lại được các “công ty liên quan” ở nước ngoài liên tục cho vay hàng nghìn tỷ đồng không lãi suất; càng mở rộng quy mô càng thua lỗ nhưng vẫn chuyển hàng trăm tỷ đồng phí bản quyền, phí quản lý ra nước ngoài cho các “công ty liên quan”… là những vấn đề đáng chú ý tại Grab Việt Nam.
Càng mở rộng, càng thua lỗ
Trong số báo ra ngày 22/5/2023, Báo Đầu tư Chứng khoán đăng tải bài viết “Đằng sau khoản lỗ hơn 4.000 tỷ đồng của Grab Việt Nam”, phản ánh câu chuyện kinh doanh của Công ty TNHH Grab (gọi tắt là Grab, Grab Việt Nam), công ty liên quan của “ông lớn” công nghệ GrabTaxi Holdings Pte Ltd (trụ sở chính ở Singapore). Theo đó, từ một công ty có doanh thu 1,5 tỷ đồng vào năm 2014, đến năm 2022, Grab đã có quy mô 6.384 tỷ đồng doanh thu, đồng thời thống lĩnh thị trường xe công nghệ tại Việt Nam, với trên 70% thị phần gọi xe đến từ hơn 30 triệu khách hàng, chưa kể các mảng giao đồ ăn nhanh, giao hàng, đi chợ hộ…
Trong khi không ngừng mở rộng quy mô, thống lĩnh thị trường, “ông lớn” xe công nghệ này ngày càng thua lỗ. Tại thời điểm cuối năm 2022, Grab có khoản lỗ luỹ kế hơn 4.036 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu âm 4.016 tỷ đồng, gấp hơn 200 lần vốn điều lệ.
Vì sao Grab Việt Nam thua lỗ và vì sao lỗ lớn nhưng vẫn mở rộng được?
Lần theo dấu dòng tiền của Công ty TNHH Grab thì thấy rằng, tuy vốn góp chủ sở hữu chỉ 20 tỷ đồng, song Công ty vẫn có nguồn vốn “khủng” để hoạt động - chủ yếu đến từ các khoản cho vay không lãi suất của Công ty GrabTaxi Holdings Pte Ltd (trụ sở ở Singapore) và Grab Inc (trụ sở tại Cayman Island, nước Anh). Báo cáo tài chính các năm của Grab thể hiện hai công ty này là “công ty liên quan”.
Nếu như cuối năm 2018, tổng giá trị khoản vay là 2.705 tỷ đồng thì sang năm 2019, con số tăng lên 5.711 tỷ đồng, năm 2020 là 5.189 tỷ đồng, năm 2021 là 4.278 tỷ đồng và cuối năm 2022 là 4.388 tỷ đồng.
Với nguồn vốn dồi dào, lại không phải trả lãi suất, Grab Việt Nam tung ra nhiều chương trình khuyến mãi, thúc đẩy bán hàng nên doanh thu tăng trưởng mạnh mẽ qua các năm. Tuy nhiên, chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp rất lớn đã khiến “ông lớn” xe công nghệ liên tục thua lỗ. Giai đoạn 2018 - 2022, chi phí này lần lượt là 1.816 tỷ đồng, 3.145 tỷ đồng, 2.280 tỷ đồng, 2.339 tỷ đồng và 3.722 tỷ đồng.
Đáng lưu ý, một số tiền khá lớn gọi là “phí quản lý”, “phí bản quyền”, “phải trả khác” được Grab Việt Nam trả cho GrabTaxi Holdings Pte. Ltd và Grab Inc, lên đến hàng trăm tỷ đồng. Đơn cử, năm 2019, phí bản quyền phải trả là 25 tỷ đồng; năm 2021, phí bản quyền là 67,58 tỷ đồng, ngoài ra còn có phí quản lý 314,4 tỷ đồng và phải trả khác 37 tỷ đồng…
Báo cáo tài chính của Grab Việt Nam cho thấy, hiện Công ty chỉ nộp một số khoản thuế gồm: thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân, thuế nhà thầu nước ngoài, thuế trả hộ tài xế. Theo đà tăng trưởng “thần tốc” của Grab, các khoản thuế này tăng nhanh qua các năm: Năm 2017 là 198 tỷ đồng, năm 2019 là 814 tỷ đồng, năm 2021 là 1.035 tỷ đồng… Về bản chất, đây là những khoản thuế có tính chất thu hộ do Grab thu từ khách hàng, tài xế, nhân viên, nhà thầu rồi nộp cho cơ quan thuế Việt Nam.
Grab Việt Nam chưa nộp khoản thuế thu nhập doanh nghiệp là 20% do quy định, nếu doanh nghiệp thua lỗ thì không phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp. Khi nào có lãi thì được kết chuyển lỗ từ các năm trước sang, trong thời hạn tối đa 5 năm.
Vì thế, trong suốt 9 năm hoạt động tại Việt Nam (thành lập tháng 2/2014), chỉ có 2 năm Grab có lãi là năm 2020 (lãi 243,4 tỷ đồng) và năm 2022 (lãi 329 tỷ đồng). Báo cáo lưu chuyển tiền tệ của doanh nghiệp trong 5 năm gần đây (2018 - 2022) cho thấy, doanh nghiệp không phải nộp một đồng thuế thu nhập doanh nghiệp nào.
Công ty liên quan “ưu ái” bất ngờ
Grab Việt Nam có hoạt động đáng chú ý. Thứ nhất, ông Nguyễn Tuấn Anh, trước đây là Chủ tịch Hội đồng thành viên (sau này chuyển nhượng vốn cho bà Lý Thụy Bích Huyền) góp vốn 10,2 tỷ đồng, đủ để nắm tỷ lệ sở hữu 51%, sau đó cả hai người này đều vay lại Công ty TNHH Grab đúng số tiền đã góp vốn đó. Đây là hai cá nhân còn khá trẻ, bà Bích Huyền chỉ là lãnh đạo cấp thấp của Grab Việt Nam (Trưởng phòng Kinh doanh).
Cơ sở nào để GrabTaxi Holdings Pte. Ltd và Grab Inc cho vay vài nghìn tỷ đồng không lãi suất để vận hành một công ty càng kinh doanh càng lỗ?
Thứ hai, thường xuyên thua lỗ nhưng Grab Việt Nam vẫn chuyển hàng trăm tỷ đồng phí bản quyền, phí quản lý, phải trả khác ra nước ngoài cho GrabTaxi Holdings Pte. Ltd và Grab Inc.
Bình luận về việc này, luật sư Nguyễn Thế Truyền, Giám đốc Công ty Luật hợp danh Thiên Thanh (Đoàn luật sư TP. Hà Nội) cho biết: “Grab Việt Nam không phải công ty đại chúng nên không có nghĩa vụ công khai báo cáo tài chính hàng năm. Grab cũng không thuộc đối tượng doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (ban đầu là công ty 100% sở hữu của người Việt, sau đó nhà đầu tư nội chuyển nhượng cổ phần cho nhà đầu tư nước ngoài và nhà đầu tư nước ngoài hiện nắm dưới 51% cổ phần) nên không phải xin giấy phép đầu tư, không thuộc diện bắt buộc phải kiểm toán hàng năm. Đây là lý do khó kiểm soát hoạt động của doanh nghiệp này”.
Còn theo một chuyên gia kiểm toán, việc Grab Việt Nam chuyển hàng trăm tỷ đồng về cho công ty mẹ hoặc công ty liên quan trong khi thua lỗ nặng nề là một dấu hiệu đáng chú ý.
Việc chuyển một số tiền lớn ra khỏi công ty liên quan đến thu nhập chịu thuế của doanh nghiệp, nên cần làm rõ những khoản đó có hợp lý, hợp lệ không? Cơ quan thuế có ý kiến gì khi thanh kiểm tra công ty này không? Chuyện doanh nghiệp chuyển vay ngoại hối về và chuyển tiền ra ngoài, ngân hàng quản lý thế nào?”, vị chuyên gia nêu vấn đề.
Nguồn: Minh Minh - Hà Thanh
Đằng sau khoản lỗ 4.000 tỷ đồng của Grab Việt Nam | Tin nhanh chứng khoán (tinnhanhchungkhoan.vn)
Theo dấu dòng tiền đi – đến Grab Việt Nam | Tin nhanh chứng khoán (tinnhanhchungkhoan.vn)
