Đứng giữa rừng kiến thức, chạy theo bao nhiêu thì đủ?
8h30 sáng, anh em vừa chạy đua với deadline, vừa check đống tin nhắn mới, thì sếp đã gửi: "Gửi anh em link khóa học digital này, tuần sau áp dụng vô dự án mới luôn nhé."
Nghỉ trưa, ăn chưa yên điện thoại lại rung lên với thông báo từ nhóm học online: "Tối nay 20h livestream AI..." (mà không phải một nhóm, mà là rất nhiều nhóm)
Vì anh em tin rằng mình cần phải học nhiều, cập nhật liên tục mới không bị đào thải trong cơn bão phát triển hiện tại (?)
Anh em nhiều khi chưa biết, tui có đọc được ở đâu đó trên LinkedIn rằng tới 76% dân văn phòng cảm thấy "nghẹt thở" bởi lượng kiến thức cần tiếp thu. Mà cái nghịch lý là chỉ có 12% trong số đó thực sự áp dụng được vào công việc!
Thế nên khả năng cao là anh em đang bị rơi vào cạm bẫy "học nhiều, không làm được bao nhiêu" cực kỳ phổ biến này.
Hay nói một cách dễ hiểu hơn là anh em đang cố nhét cả một cái thư viện khổng lồ vào đầu trong khi chỉ cần vài quyển sách trọng tâm và cốt lõi thì đã có thể giải quyết được vấn đề của anh em.
Câu chuyện của "lão đại" Tadashi Yanai - ông chủ đế chế UNIQLO có thể là chìa khóa anh em đang cần. Người đàn ông giản dị này đã biến một cửa hàng quần áo nam nhỏ xíu thành đế chế thời trang 19 tỷ USD, và trở thành người giàu nhất xứ Phù Tang mà không cần bằng MBA hay tốt nghiệp Harvard.
Chiến lược ABCDE - Bài học từ người "đơn giản hóa" mọi thứ
Nghe tên UNIQLO là anh em nghĩ ngay đến những chiếc áo phông trơn màu đơn giản phải không? Đúng vậy, một thương hiệu triệu đô tập trung vào sự giản đơn trong khi các đối thủ đang cố làm mọi thứ phức tạp hơn.
Anh em có khi nào tự hỏi: Trong thế giới thời trang đầy rẫy H&M, Zara với hàng ngàn mẫu mã mới mỗi tháng, làm thế nào mà một công ty chỉ bán những chiếc áo phông đơn giản lại có thể thành công vang dội?
Câu trả lời nằm ở triết lý kinh doanh độc đáo mà Yanai gọi là chiến lược ABCDE. Nó không chỉ áp dụng cho ngành thời trang mà còn hoàn toàn phù hợp với anh em đang loay hoay trong thế giới mỗi ngày đầy áp lực (và bài viết này sẽ giúp anh em làm chủ nó)
A - Adaptation (Thích Nghi): Linh hoạt như nước, vững chắc như núi
Nhớ cái năm 2008 không anh em? Thời kỳ khủng hoảng kinh tế toàn cầu, cả thế giới như chìm trong sương mù, tập đoàn nào cũng co cụm, cắt giảm chi phí. Vậy mà Yanai lại làm điều ngược đời: tăng 40% đầu tư mở rộng cửa hàng!
Cái hay ho là tui tình cờ đọc được một bài phỏng vấn cựu nhân viên UNIQLO trên Business Insider. Ông này kể rằng khi đội ngũ quản lý cấp cao phản đối kế hoạch mở rộng giữa khủng hoảng, Yanai chỉ mỉm cười và nói một câu đơn giản: "Trong bão táp, người ta không cần đẹp hơn, họ cần chất lượng tốt hơn với giá hợp lý hơn."
Kết quả thì sao? Cứ nhìn con số là biết. Cái thời mà ngành thời trang toàn cầu đang lao đao với mức sụt giảm 12%, UNIQLO lại tăng trưởng phi mã 36% (là điều không tưởng với ngành vào thời điểm đó)! Không phải vì họ biết nhiều hơn đối thủ, mà vì họ biết QUAN SÁT và THÍCH NGHI nhanh hơn.
Bài học ở đây không phải là cứ phải làm ngược lại thị trường, mà là phải biết nhìn xa hơn đám đông một bước. Yanai không phải là thiên tài dự đoán tương lai - ông ấy chỉ đơn giản là dành nhiều thời gian hơn để QUAN SÁT khách hàng thực sự cần gì.
Vậy anh em mình học được gì?
1. Mỗi sáng, thay vì vội vàng check tin nhắn, hãy dành 15 phút "nắm mạch" thị trường: Lướt qua 1-2 bài về xu hướng mới trong ngành mình. Không cần đọc hết, chỉ cần nắm ý chính.
2. Mở một file Excel (hoặc ghi vào sổ tay nếu anh em thích viết tay), ghi xuống 3 vấn đề lớn nhất khách hàng/sếp của mình đang thực sự đau đầu. Không phải những gì họ nói, mà là những gì họ THỰC SỰ lo lắng.
3. Khi có người giới thiệu khóa học mới, thay vì hỏi "Cái này hay không?", hãy tự hỏi "Cái này có giải quyết được 1 trong 3 vấn đề kia không?"
Hôm nào anh em ghé qua các diễn đàn quản lý dự án, sẽ thấy một con số thú vị: 65% dự án thất bại không phải vì thiếu kiến thức chuyên môn, mà vì không hiểu đúng nhu cầu thực sự của người dùng. Đó chính là lý do vì sao "thích nghi" quan trọng hơn "biết nhiều".
Vậy nên,
Lần tới khi sếp giới thiệu một khóa học/công nghệ mới, thử nói: "Em thấy khách hàng X đang gặp vấn đề Y, em nghĩ khóa học này sẽ giúp em giải quyết vấn đề đó như thế nào ạ?" - Cam đoan sếp sẽ ngạc nhiên về tư duy chiến lược của anh em.
B - Basics (Cơ Bản): Rễ sâu thì cây mới vững
Có bao giờ anh em thắc mắc tại sao UNIQLO chỉ bán những chiếc áo phông đơn giản đến nhàm chán mà vẫn thành công vang dội? Trong khi Zara cho ra lò hàng ngàn mẫu thiết kế mới mỗi năm?
Câu trả lời nằm ở chỗ: họ không cạnh tranh ở nơi mọi người đang chen chúc (thiết kế thời trang), mà cạnh tranh ở nơi ít người để ý tới: công nghệ vải.
Trong một bài phóng sự mô tả cơ hội ghé thăm trụ sở R&D của UNIQLO ở Nhật, phóng viên đã há hốc bất ngờ khi biết họ (Uniqlo) có tới 1.200 kỹ sư và nhà khoa học nghiên cứu... vải! Trong khi đó, chỉ có khoảng 200 nhà thiết kế thời trang. Đó là lý do vì sao HEATTECH - công nghệ vải giữ nhiệt mỏng nhẹ của họ trở thành "con gà đẻ trứng vàng" với doanh thu 1,6 tỷ USD năm 2023.
Yanai có câu nói mà tui rất tâm đắc: "Nếu anh cạnh tranh ở nơi mọi người đang chen chúc, anh sẽ chỉ là một trong số đó. Nhưng nếu anh thành thạo những điều cơ bản mà người khác coi thường, anh sẽ trở nên độc nhất."
Anh em có thể hành động ngay:
1. Liệt kê 2-3 kỹ năng NỀN TẢNG trong lĩnh vực của mình. Ví dụ với dân marketing, đó có thể là viết content, phân tích data, hiểu tâm lý khách hàng. Với dân tài chính, có thể là Excel, đọc báo cáo tài chính, hiểu luồng tiền.
2. Dừng tất cả các khóa học không liên quan, dành 21 ngày liên tục đào sâu 1 kỹ năng (mỗi ngày chỉ 20 phút thôi cũng được). Quy tắc 21 ngày này không phải tui nghĩ ra đâu, mà là từ nghiên cứu của Đại học College London về việc hình thành thói quen.
3. Tạo ra 1 dự án nhỏ ứng dụng kỹ năng này và chia sẻ với team. Quan trọng là phải CÓ KẾT QUẢ THẤY ĐƯỢC.
Sau đó, hãy tìm kiếm cơ hội.
Trong cuộc họp tiếp theo, thay vì báo cáo "Em đang học 5 khóa học mới", hãy nói: "Em đã dành 21 ngày để thành thạo kỹ năng X và áp dụng vào dự án Y, giúp cải thiện Z% hiệu suất." Nghe khác biệt và ấn tượng hơn hẳn phải không?
Anh em mà ghé qua các trang tuyển dụng cao cấp như McKinsey hay BCG sẽ thấy một điều thú vị: họ không tìm người biết nhiều thứ, mà tìm người giỏi những kỹ năng cốt lõi như phân tích vấn đề, tư duy cấu trúc, và giao tiếp hiệu quả. Đó chính là sức mạnh của việc làm chủ những điều cơ bản.
C - Customer-Centric (Lấy khách hàng làm trung tâm): Đừng đoán mò, hãy hỏi thẳng
Này, anh em có biết quy định kỳ lạ nhất tại UNIQLO là gì không? Mọi nhân viên - kể cả giám đốc marketing, tài chính, IT... đều PHẢI dành ít nhất 1 ngày/tháng làm việc tại cửa hàng.
Tui còn nhớ có đọc được một bài phỏng vấn nhân viên IT của UNIQLO trên Japan Times. Anh này kể rằng ban đầu anh rất khó chịu vì phải bỏ công việc lập trình để đi đứng cả ngày ở cửa hàng. Nhưng sau vài tháng, chính anh đã tự nguyện tăng lên 2 ngày/tháng vì phát hiện ra rằng: những đoạn code anh viết hoàn toàn không phù hợp với cách nhân viên cửa hàng sử dụng phần mềm trong thực tế.
Yanai còn có một thói quen kỳ lạ khác: mỗi tuần, ông dành 3 giờ đọc phản hồi của khách hàng - không phải báo cáo từ giám đốc, mà là những mẩu giấy ghi chú từ khách hàng thực sự. Một lần, ông phát hiện 5 khách hàng phàn nàn về cúc áo hay bị bung. Tuần sau, toàn bộ dây chuyền sản xuất được điều chỉnh, và ông thậm chí còn gửi thư xin lỗi kèm phiếu giảm giá cho những khách hàng này.
Kết quả? Cứ nhìn những con số nói lên tất cả: UNIQLO đạt tỷ lệ hài lòng khách hàng 92% - cao nhất trong ngành thời trang bình dân theo Nikkei Asia. Đó không phải là phép màu, mà là kết quả của việc thực sự LẮNG NGHE khách hàng nói gì.
Áp dụng ngay cho anh em mình:
1. Dành 30 phút mỗi tuần "làm người dùng" sản phẩm/dịch vụ của công ty mình. Đừng dùng với góc nhìn người trong ngành, mà hãy dùng như một khách hàng bình thường.
2. Ghi lại 3 điểm mình thấy khó chịu nhất khi sử dụng. Nếu có điều kiện, hãy quan sát và trò chuyện với 2-3 khách hàng thực sự.
3. Đề xuất 1 giải pháp cụ thể để cải thiện 1 trong 3 điểm đó. Quan trọng là phải CỤ THỂ và THỰC HIỆN ĐƯỢC.
Lần tới,
Trong cuộc họp team, thay vì nói "Em nghĩ chúng ta nên làm ABC", hãy nói: "Em đã thử dùng sản phẩm như một khách hàng và phát hiện vấn đề X. Em đề xuất giải pháp Y sẽ cải thiện trải nghiệm và có thể tăng doanh số Z%." - Sếp sẽ đánh giá cao cách tiếp cận thực tế này.
Nhiều khi anh em chưa biết chứ trong một khảo sát của Gartner với hơn 4.000 khách hàng, 96% người được hỏi cho biết họ sẵn sàng chi nhiều tiền hơn cho sản phẩm/dịch vụ mang lại trải nghiệm tốt. Thế nhưng, chỉ có 8% doanh nghiệp thực sự đầu tư vào việc hiểu khách hàng của mình! Đó chính là lý do vì sao lấy khách hàng làm trung tâm là lợi thế cạnh tranh lớn trong thời đại này.
D - Differentiation (Khác biệt): Khi ai cũng đi theo đám đông, hãy rẽ hướng khác
Yanai có một câu nói thú vị với các giám đốc thiết kế: "Đừng cố làm mọi thứ đẹp hơn Zara. Hãy làm một thứ mà Zara không thể làm được."
Và đó chính là lý do UNIQLO không cạnh tranh về thời trang (Zara thắng), không cạnh tranh về giá (H&M thắng), mà cạnh tranh về CÔNG NGHỆ VẢI (không ai thắng được UNIQLO).
Anh em biết câu chuyện về HEATTECH không? Đó là dòng sản phẩm vải giữ nhiệt mỏng nhẹ mà UNIQLO phát triển cùng Toray Industries - tập đoàn hóa sợi hàng đầu Nhật Bản. Cái hay là trong khi các thương hiệu khác đang chạy đua về mẫu mã, UNIQLO lại dành 10 năm chỉ để hoàn thiện một loại vải! (kinh khủng không, 10 năm cho 1 thứ duy nhất)
Kết quả chắc không ngoài dự đoán, HEATTECH trở thành "con gà đẻ trứng vàng" với doanh thu 1,6 tỷ USD năm 2023, chiếm gần 10% tổng doanh thu toàn tập đoàn. Đó là thành quả của việc dám khác biệt - không phải bằng cách làm mọi thứ, mà bằng cách tập trung vào một thứ mà người khác bỏ qua.
Anh em mình có thể áp dụng gì? Anh em có thể cân nhắc:
1. Xác định điểm giao giữa 2 kỹ năng/lĩnh vực anh em biết (VD: Excel + tâm lý học, SEO + phân tích tài chính, viết content + data visualization)
2. Tạo một dự án nhỏ kết hợp 2 kỹ năng này. Ví dụ: nếu anh em giỏi Excel và tâm lý học, hãy tạo một dashboard phân tích hành vi khách hàng theo các nguyên lý tâm lý.
3. Đặt tên cho phương pháp/công cụ/cách tiếp cận độc đáo của mình. Đừng ngại ngần "đóng thương hiệu" cho sản phẩm của mình!
Nếu anh em lướt qua các profile LinkedIn của những người thăng tiến nhanh, sẽ thấy một điểm chung: họ không giới thiệu mình là "người biết nhiều kỹ năng", mà là "chuyên gia trong một lĩnh vực cụ thể" - thường là sự kết hợp độc đáo giữa 2-3 kỹ năng mà ít người khác có.
Áp dụng ngay:
Khi giới thiệu bản thân, thay vì nói "Em làm marketing", hãy nói: "Em chuyên về X (lĩnh vực độc đáo của anh em, VD: 'Tâm lý học dữ liệu trong digital marketing'). Tuần trước em áp dụng phương pháp này và tăng được Y% chuyển đổi." - Đảm bảo anh em sẽ được nhớ đến trong đám đông nhân viên.
E - Execution (Thực thi): Biến ý tưởng thành hành động cụ thể
Yanai nổi tiếng với câu nói cực kỳ thực tế: "Ý tưởng giá 1 yên. Thực thi giá 999 yên."
Anh em biết không, UNIQLO có một quy trình đặc biệt gọi là "1-3-6":
- 1 phần thời gian học tập/lập kế hoạch
- 3 phần thời gian chuẩn bị triển khai
- 6 phần thời gian thực thi và điều chỉnh
Cái bí mật mà ít ai biết là: trong khi Zara mất trung bình 2 tuần để đưa một thiết kế từ ý tưởng lên kệ hàng, và H&M mất 6 tuần, thì UNIQLO... lại mất tới 1 năm! Vậy tại sao họ vẫn thành công? Vì họ không chơi trò "nhanh", mà chơi trò "đúng".
Tui tình cờ biết được thông tin này từ một báo cáo về buổi chia sẻ của cựu giám đốc sản phẩm UNIQLO tại một hội thảo ở Singapore. Ông ấy giải thích rằng: khi những người khác dành 90% thời gian cho ý tưởng và 10% cho thực thi, UNIQLO làm ngược lại: 10% cho ý tưởng và 90% cho thực thi. Đó là lý do vì sao sản phẩm của họ đơn giản nhưng gần như hoàn hảo về chất lượng.
Vậy nên, anh em mình hãy luôn lập ra kế hoạch thực thi cụ thể:
1. Chọn 1 ý tưởng/kỹ năng anh em vừa học được. Không cần nhiều, chỉ cần 1 thôi.
2. Chia nhỏ thành 3 bước thực hiện cụ thể. Mỗi bước phải nhỏ đến mức có thể làm trong 30 phút.
3. Cam kết làm ngay bước đầu tiên trong vòng 24h tới. Không trì hoãn, không chờ đợi điều kiện hoàn hảo.
Tui còn nhớ có đọc được một nghiên cứu từ University of Scranton cho thấy: 92% người đặt mục tiêu đầu năm không đạt được mục tiêu đó. Lý do chủ yếu không phải vì mục tiêu quá cao, mà vì họ không chia nhỏ thành những bước thực hiện cụ thể hàng ngày.
Mỗi lần họp xong, thay vì chỉ ghi chép ý tưởng, hãy viết ngay "Next Action" - hành động cụ thể tiếp theo sẽ làm trong 24h. Cứ làm vậy trong 2 tuần, anh em sẽ thấy năng suất tăng vọt và được sếp đánh giá là "người hành động" hơn là "người nói lý thuyết".
Lộ trình 30 ngày "biến hình" với chiến lược ABCDE
Được rồi, giờ từ lý thuyết, chúng ta cùng chuyển sang hành động cụ thể. Đây là lộ trình 30 ngày để anh em bắt đầu áp dụng ngay chiến lược ABCDE vào cuộc sống:
Week 1: Adaptation (Thích Nghi) - Đánh giá và định hướng
Ngày 1-2: Quan sát thị trường
- Dành 15 phút mỗi sáng xem xu hướng mới trong ngành
- Ghi chú những thay đổi lớn có thể ảnh hưởng đến công việc
Ngày 3-5: Phỏng vấn người dùng thực tế
- Trò chuyện với 2-3 khách hàng/đồng nghiệp/sếp về nhu cầu thực sự của họ
- Ghi lại những "pain points" được nhắc đi nhắc lại nhiều lần
Ngày 6-7: Tinh gọn danh sách học tập
- Xem lại tất cả khóa học/sách đang đọc dở
- Loại bỏ những gì không liên quan trực tiếp đến nhu cầu đã phát hiện
- Giữ lại tối đa 3 nguồn kiến thức quan trọng nhất
- Chiến thắng nhanh tuần 1:
Sau 7 ngày, anh em sẽ cảm thấy nhẹ nhõm khi không còn danh sách học tập dài ngoằng, mà tập trung vào những thứ thực sự quan trọng.
Week 2: Basics (Cơ Bản) - Đào sâu kỹ năng nền tảng
Ngày 8-9: Xác định kỹ năng cốt lõi
- Chọn 1 kỹ năng nền tảng quan trọng nhất cho công việc hiện tại
- Tìm nguồn học tập chất lượng cao về kỹ năng này
- Lập kế hoạch học tập 20 phút/ngày
Ngày 10-12: Immersion - Đắm mình trong kỹ năng
- Học tập mỗi ngày đúng giờ đã định
- Ghi chép lại điểm mấu chốt sau mỗi buổi học
- Trao đổi với người có kinh nghiệm trong lĩnh vực này
Ngày 13-14: Thực hành có phản hồi
- Áp dụng kỹ năng vào một bài tập/dự án nhỏ
- Xin feedback từ đồng nghiệp/mentor
- Điều chỉnh dựa trên phản hồi nhận được
- Chiến thắng nhanh tuần 2:
Anh em sẽ có một kỹ năng được cải thiện rõ rệt và sản phẩm cụ thể để chứng minh sự tiến bộ.
Week 3: Customer-Centric (Lấy khách hàng làm trung tâm) - Đổi góc nhìn
Ngày 15-16: Trải nghiệm như người dùng
- Sử dụng sản phẩm/dịch vụ của công ty từ A-Z
- Ghi lại mọi cảm xúc, khó khăn, bối rối khi sử dụng
- Chụp ảnh/quay video quá trình sử dụng nếu có thể
Ngày 17-19: Phân tích trải nghiệm
- Vẽ "Customer Journey Map" - bản đồ hành trình khách hàng
- Xác định 3 điểm chạm (touchpoints) quan trọng nhất
- Tìm ra điểm đau lớn nhất cần cải thiện
Ngày 20-21: Đề xuất giải pháp
- Nghiên cứu cách các công ty khác giải quyết vấn đề tương tự
- Phác thảo 2-3 giải pháp khả thi
- Chọn 1 giải pháp tốt nhất và lập kế hoạch triển khai
- Chiến thắng nhanh tuần 3: Anh em sẽ có một đề xuất cải tiến dựa trên hiểu biết sâu sắc về khách hàng - thứ mà ít đồng nghiệp khác làm được.
Week 4: Differentiation (Khác biệt) - Xây dựng thương hiệu cá nhân
Ngày 22-23: Xác định điểm giao độc đáo
- Liệt kê tất cả kỹ năng/kiến thức anh em có
- Tìm ra sự kết hợp độc đáo giữa 2-3 kỹ năng
- Nghĩ xem sự kết hợp này giải quyết được vấn đề gì
Ngày 24-26: Tạo sản phẩm minh chứng
- Phát triển một dự án nhỏ thể hiện sự kết hợp độc đáo
- Đặt tên cho phương pháp/cách tiếp cận của mình
- Chuẩn bị cách trình bày ngắn gọn, súc tích
Ngày 27-28: Chia sẻ và nhận phản hồi
- Trình bày ý tưởng/sản phẩm với đồng nghiệp/sếp
- Thu thập phản hồi và cải thiện
- Lên kế hoạch phát triển dài hạn
- Chiến thắng nhanh tuần 4: Anh em sẽ được công nhận là người có góc nhìn độc đáo, khác biệt trong team.
Ngày 29-30: Execution (Thực thi) - Lập kế hoạch hành động
Ngày 29: Đánh giá kết quả
- Nhìn lại hành trình 28 ngày qua
- Ghi nhận những thành công và bài học
- Xác định 3 thành tựu lớn nhất đã đạt được
Ngày 30: Lên kế hoạch dài hạn
- Áp dụng quy tắc 1-3-6 cho dự án tiếp theo
- Lập timeline thực hiện cụ thể
- Chia sẻ kế hoạch với người có thể hỗ trợ/theo dõi
- Chiến thắng cuối cùng: Anh em có một lộ trình rõ ràng để tiếp tục phát triển với phương pháp ABCDE, đồng thời đã có những kết quả cụ thể để chứng minh hiệu quả của phương pháp này.
Lời kết: Đôi khi, ít hơn lại là nhiều hơn
Anh em thân mến, khi tất cả mọi người đang cố uống cạn đại dương kiến thức, Yanai đã chọn nếm từng giọt nước tinh khiết và biến nó thành kim cương. Đó chính là bí quyết của chiến lược ABCDE.
Trong thế giới ngày càng phức tạp, người chiến thắng không phải là người biết nhiều nhất, mà là người biết tập trung vào những điều quan trọng nhất. Đó không phải là việc học thêm, mà đôi khi là việc dám từ bỏ - từ bỏ những kiến thức không thực sự cần thiết để dành năng lượng cho những điều thực sự quan trọng.
Hôm nay, anh em có thể bắt đầu với một hành động đơn giản: mở danh sách to-do, "cần học", đọc sau, xem sau... của mình, và mạnh dạn gạch bỏ một nửa. Chọn đúng 1-2 kỹ năng quan trọng nhất và cam kết làm chủ chúng trong 30 ngày tới.
Lý Tiểu Long từng nói:
"Tôi không sợ người đã tập 10.000 cú đá khác nhau. Tôi chỉ sợ người đã tập 1 cú đá 10.000 lần."
Chiến lược ABCDE không phải về việc học nhiều hơn - mà là về việc học đúng hơn, áp dụng sâu hơn, khác biệt hơn, và hành động mạnh mẽ hơn. Và đó chính là con đường từ người thường đến "nhân tài không thể thay thế" trong thời đại thông tin bùng nổ này.
"Học ít, làm nhiều, khác biệt hoàn toàn"
Đó chính là tinh hoa của chiến lược ABCDE, và là con đường để anh em vượt qua mọi áp lực KPI, deadline và trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình!
Và đó cũng là điều mà tui luôn nói với anh em, đệ tử, học viên của tui.
Học ít thôi,
Nghĩ ít thôi,
Làm đi.
(Vì cứ làm tự khắc sẽ hiện ra mình cần gì tiếp theo lập tức)
Nguồn: Phan Thông
