Khi tình trạng thâm hụt toàn cầu ngày càng gia tăng và các điểm nghẽn hạ tầng trọng yếu trở nên trầm trọng hơn, bạch kim đang được thúc đẩy cho một đợt tăng giá kéo dài — một kịch bản mà các nhà đầu tư nhạy bén không nên bỏ qua.
Khủng hoảng nguồn cung: Nam Phi trong giai đoạn suy thoái không thể đảo ngược
Nam Phi – quốc gia chiếm hơn 70% sản lượng bạch kim toàn cầu – đang bước vào giai đoạn suy giảm không thể phục hồi. Sản lượng đã lao dốc từ 5,3 triệu ounce vào năm 2006 xuống còn 3,9 triệu ounce hiện nay, và dự kiến sẽ tiếp tục giảm thêm trong thời gian tới.
Ngành công nghiệp đang phải đối mặt với một loạt thách thức phức tạp:
Khó khăn vận hành: Việc cắt điện luân phiên (load-shedding) khiến các mỏ mất 12% thời gian sản xuất mỗi năm. Sự phá hoại hạ tầng và hoạt động khai thác trái phép (“zama zamas”) càng làm gián đoạn hoạt động khai thác.
Áp lực kinh tế: Giá bạch kim đã giảm mạnh xuống còn 939 USD/ounce trong năm 2024, giảm mạnh so với mức đỉnh 2.000 USD vào năm 2008. Điều này đã làm lợi nhuận sụp đổ — Northam Platinum chứng kiến lợi nhuận giảm tới 81% trong năm 2024.
Tắc nghẽn pháp lý: Thời gian cấp phép bị trì hoãn từ 18–24 tháng đang làm nghẽn các dự án mới, trong khi hiệu quả vận hành đường sắt thấp (Transnet chỉ đạt 54% so với 85% của Úc) càng làm tăng chi phí.
Hội đồng Đầu tư Bạch kim Thế giới (WPIC) hiện dự báo thâm hụt 848.000 ounce trong năm 2025, tăng mạnh so với dự báo năm 2024. Đáng chú ý, hoạt động tái chế — vốn từng là vùng đệm quan trọng — đã không diễn ra như kỳ vọng. Nguồn cung tái chế toàn cầu giảm 1% trong năm 2024, xuống mức thấp nhất trong 12 năm, và chỉ được kỳ vọng tăng nhẹ trong năm 2025.
Động lực nhu cầu: Sự phục hồi mong manh
Thị trường lớn nhất của bạch kim là bộ chuyển đổi xúc tác trong ô tô, chiếm 50% tổng nhu cầu. Năm 2024, nhu cầu đã giảm 1% xuống còn 3,1 triệu ounce do lãi suất cao, nhưng WPIC dự báo mức phục hồi trong năm 2025, đạt 3,245 triệu ounce. Hai yếu tố chính thúc đẩy xu hướng này:
Tăng trưởng xe lai (Hybrid): Khi các hãng xe chuyển sang sản xuất xe lai — đặc biệt tại các thị trường như Trung Quốc — nhu cầu đối với bộ xúc tác sử dụng nhiều bạch kim (so với palladium trong xe điện thuần túy) tăng lên.
Chiến lược thay thế: Các hãng xe đang đẩy mạnh việc chuyển đổi từ palladium sang bạch kim, tận dụng chi phí thấp hơn và hiệu suất vượt trội của bạch kim trong động cơ xăng.
Tuy nhiên, nhu cầu bạch kim trong ngành trang sức (chiếm 25% tiêu thụ) đang chịu sức ép do nhu cầu yếu từ Trung Quốc, trong khi các lĩnh vực công nghiệp như sản xuất kính (15%) ghi nhận mức sụt giảm tới 57% trong năm 2025. Sự biến động này cho thấy nhà đầu tư cần tập trung vào xu hướng dài hạn thay vì dao động ngắn hạn theo chu kỳ.
Phân tích chu kỳ hàng hóa: Một thị trường giá lên đang hình thành
Các chu kỳ hàng hóa thường kéo dài từ 15 đến 20 năm, được thúc đẩy bởi mất cân bằng cung – cầu và độ trễ trong đầu tư vốn. Các yếu tố hiện tại của thị trường bạch kim phản ánh giai đoạn đầu của một chu kỳ tăng giá kinh điển:
Hạn chế nguồn cung: Sản lượng Nam Phi suy giảm, hoạt động tái chế yếu và rủi ro địa chính trị (ví dụ: tình hình tài khóa mong manh của Nam Phi) dẫn đến tình trạng thâm hụt kéo dài.
Chất xúc tác từ phía cầu: Việc áp dụng năng lượng xanh (tế bào nhiên liệu, lưu trữ hydro) và thay thế trong ngành ô tô mang lại động lực tăng trưởng dài hạn.
Định giá: Bạch kim đang giao dịch ở mức chiết khấu 40% so với palladium (2.200 USD/ounce), dù có nền tảng cung ứng tốt hơn.
Lịch sử cho thấy các mức chênh lệch định giá như vậy có xu hướng thu hẹp trong các đợt tăng giá. Ví dụ, đợt thị trường giá lên của bạch kim từ 2004–2008 đã chứng kiến giá tăng 200%, được thúc đẩy bởi các mất cân đối cung – cầu tương tự.
Hàm ý đầu tư: Định vị cho một đợt tăng giá của bạch kim
Với bối cảnh thị trường đang bước vào một chu kỳ tăng giá mới, nhà đầu tư có thể tiếp cận cơ hội từ bạch kim thông qua kênh giao dịch hợp đồng tương lai tại Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV). Đây là hình thức đầu tư hợp pháp, minh bạch và bám sát giá quốc tế nhờ liên thông trực tiếp với các sở giao dịch hàng hóa lớn trên thế giới như NYMEX.
Giao dịch hợp đồng tương lai bạch kim mang lại nhiều lợi thế, bao gồm tính thanh khoản cao, khả năng giao dịch hai chiều (mua – bán) và đòn bẩy tài chính linh hoạt, giúp nhà đầu tư tối ưu hóa hiệu quả sử dụng vốn. Việc khớp lệnh theo thời gian thực và cơ chế ký quỹ minh bạch giúp kiểm soát rủi ro một cách chủ động.
Trong bối cảnh nguồn cung toàn cầu bị thắt chặt, nhu cầu có xu hướng phục hồi và định giá bạch kim đang ở mức hấp dẫn so với các kim loại quý khác, việc chủ động tham gia thị trường phái sinh hàng hóa có thể là một chiến lược đầu tư đáng cân nhắc đối với những nhà đầu tư tìm kiếm cơ hội trong chu kỳ hàng hóa tiếp theo.
Kết luận: Đặt cược chiến lược vào chu kỳ hàng hóa
Với tình trạng thâm hụt mang tính cấu trúc, định giá vẫn ở mức thấp và triển vọng tăng trưởng dài hạn nhờ nhu cầu năng lượng sạch, bạch kim đang nổi lên như một lựa chọn chiến lược trong chu kỳ hàng hóa mới. Đối với các nhà đầu tư tìm kiếm đa dạng hóa danh mục và tiếp cận làn sóng chuyển đổi năng lượng xanh, bạch kim là một lựa chọn không nên bỏ qua. Dù tồn tại rủi ro ngắn hạn, nhưng tương quan lợi nhuận/rủi ro đang nghiêng về phía tích cực: tiềm năng tăng giá của bạch kim vượt trội so với các trở ngại trước mắt. Khi các mỏ khai thác tại Nam Phi dần cạn kiệt và nhu cầu công nghệ năng lượng sạch tăng cao, kim loại quý màu trắng này đang sẵn sàng toả sáng.
