Có tài dẫn dắt, biết cảm thông, luôn có những ý tưởng tuyệt vời, chuyên môn cao: những phẩm chất này tốt, nhưng với tôi không phải là quan trọng nhất. Nói nhỏ bạn nghe, nếu bạn (cũng giống tôi), muốn đi nhanh và đi xa trong giai đoạn đầu của sự nghiệp, hãy đồng hành với một người sếp cho bạn cảm giác tự tin.
Tự tin hiểu đơn giản là sếp làm cho bạn tin vào năng lực của bản thân bạn. Nó là yếu tố tiên quyết để bất kỳ một nhân viên nào, đặc biệt là nhân viên mới chân ướt chân ráo đi làm như tôi hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình. Quan trọng là vậy, nhưng tôi không thấy nhiều người chức vụ cao tôi biết nói về điều này. Có thể do họ chưa nghĩ đến, và theo tôi vấn đề cũng đến từ chính nhân viên: chúng tôi không nghĩ rằng mình có thể đòi hỏi điều đó từ sếp.
Tôi cũng chưa truy vấn được tới tận nguồn cơn của vấn đề, nhưng có thể lờ mờ đoán được rằng, có lẽ trong thời gian đầu làm việc, chúng tôi thấy mình còn non nớt và còn cần chỉ dạy nhiều quá nên không dám đòi hỏi gì nhiều từ phía quản lý trực tiếp. Việc họ cho chúng tôi cơ hội thử sức, được làm việc thật, nhận lương mỗi cuối tháng đã là một điều đáng mừng lắm rồi. Ai mà dám nghĩ tới chuyện đòi hỏi sếp phải có đức tính này, có đặc điểm kia?
Vậy là tôi từng gặp những câu chuyện sếp mắng nhân viên thậm tệ ở không gian chung có các nhân viên khác, sếp chỉ có nhận xét tiêu cực chứ chưa bao giờ có hành động hay lời nói động viên. Hoặc một trường hợp nữa là sếp phản ứng quá tiêu cực trước một lỗi lầm của nhân viên, dần dà tạo thành chấn thương tâm lý (trauma) cho nhân viên của mình. Tựu chung lại, là những hành động khiến nhân viên không còn tin vào khả năng của bản thân, nghĩ mình không đủ giỏi, từ đó gây nên tâm lý sợ hãi và rụt rè.
Đáng sợ hơn là tôi từng gặp một số người ủng hộ phương pháp mắng mỏ nhân viên này và coi đó là cách hữu hiệu nhất để nhân viên tiến bộ nhanh chóng. Chuyện này chắc thường gặp trong giới agency quảng cáo: tôi thấy các sách viết về cuộc đời đi làm agency đều có những đoạn kể chuyện sếp mắng, chỉ trích ý tưởng và các kiểu thể loại phản ứng tiêu cực, và tác giả sẽ nói rằng đây là thứ ai muốn qua ngành agency cũng phải trải qua. Người ta thậm chí còn có phần tự hào về nó.
Khi nghĩ về việc một người sếp mắng mỏ nhân viên hay có những hành động khiến nhân viên tự ti nói chung, tôi chỉ có thể nghĩ tới việc người sếp này thiếu năng lực quản trị cảm xúc cá nhân, và việc mắng mỏ này lợi cho sếp nhiều hơn là cho nhân viên. Và nó chỉ nên nhằm một mục đích duy nhất: thỏa mãn cảm xúc của sếp.
Còn nếu bảo làm như vậy để nhân viên tốt hơn thì tôi không nghĩ đây là cách hiệu quả và lâu bền. Tôi thích một câu nói của Mike trong Better Call Saul, rằng nỗi sợ không phải là một động lực hiệu quả. Điều khiển ai đó bằng nỗi sợ chỉ đưa họ đến điểm gãy - breaking point mà thôi. Ai xem Breaking Bad cũng biết hậu quả xảy đến cho Gus khi kiểm soát Walter White bằng nỗi sợ.
Đến đây sẽ có vài câu hỏi cần đặt ra. Tại sao nhân viên tự tin thì hiệu quả công việc sẽ tốt hơn, và làm thế nào để các sếp làm điều đó?
Trước hết, tự tin không phải là tự kiêu, tự mãn hay cho rằng mình không cần học hỏi gì thêm. Trái lại, tự tin với tôi bao gồm hai mặt: một mặt là biết rõ thế mạnh của mình ở đâu và một mặt hiểu được mình còn thiết sót và cần cải thiện những gì. Hiểu được bản thân ở mức này sẽ giúp các bạn nhân viên xông xáo và nhiệt tình ở những mảng mình mạnh, và cầu tiến học thêm ở những mảng chưa nổi trội bằng.
Không gì cho ra kết quả tốt hơn một bạn nhân viên biết được điểm mạnh của mình ở đâu và nỗ lực hết sức mình ở mảng mà mình mạnh nhất đó. Với sự công nhận từ sếp, bạn sẽ chủ động đưa ra ý kiến của mình, thậm chí đưa ra một ý tưởng điên rồ nhưng cực kỳ hiệu quả mà chưa ai từng nghĩ ra trước đây, hoặc có một chút tự do trong khuôn khổ để thử làm một điều mới mẻ nho nhỏ mà không cần phải lo lắng xin phép tất cả mọi người.
Việc một bạn nhân viên tự tin còn liên quan nhiều tới tinh thần làm việc nữa. Tôi chỉ tưởng tượng tới cảnh mình phải làm một việc mình thấy không tự tin như tính toán chẳng hạn là tôi đã thấy oải lắm rồi. Chưa làm mà đã oải, không muốn làm gì hết trơn 😀 Trái lại, làm một việc mà mình biết mình giỏi thì tâm trí cũng thoải mái nhẹ nhàng lắm chứ, làm xong không thấy bị mệt, trái lại còn thấy khỏe hơn và hứng khởi đón chờ ngày làm việc tiếp theo.
Thiển ý của tôi là thế. Còn nhiều ví dụ cụ thể hơn, nhưng tôi sẽ để độc giả tự liên tưởng tới những trải nghiệm của mình.
Chúng ta đi tới câu hỏi tiếp theo: vậy làm sao để các sếp củng cố trạng thái tinh thần tích cực này cho nhân viên của mình?
Thứ nhất, cực kỳ đơn giản: hãy nói lời khen. Nhân viên làm tốt thì khen. Nhân viên làm gì chưa tốt thì tìm ra một điểm tốt rồi khen, sau đó nhận xét những phần còn lại sau. Nhân viên làm dở ói, nhưng vẫn tốt hơn ngày hôm qua thì hãy khen vì sự tiến bộ. Nhiều người sếp hay coi sự tiến bộ của nhân viên là điều bình thường, vì “mình dạy nó thế mà nó không tiến bộ thì là đáng trách chứ có gì đâu mà khen”. Sếp cũng có cái lý của sếp nhưng để nhân viên cảm thấy tốt hơn, làm việc hiệu quả hơn thì tiếc chi một lời khen.
Tiếng Anh có một từ là “reinforce”, là lặp đi lặp lại một điều gì đó tới khi nhân viên nhớ. Hãy gợi nhớ về những điểm mạnh của nhân viên, yêu cầu nhân viên phát huy. Không có gì tự hào hơn cảm giác được công nhận. Tôi từng làm việc với những người anh chị cực kỳ kiệm lời khen trước mặt và chỉ khen sau lưng. Biết được thì cũng thấy sung sướng trong lòng nhưng vẫn ước các anh chị khen mình trước mặt, haha.
Thứ hai, cho nhân viên quyền được quyết định. Tất nhiên là trong khuôn khổ thôi, những công việc to tát vẫn phải thông qua sếp. Hoặc cho nhân viên quyết định xong sếp thầm lặng kiểm tra lại. Tôi nghĩ việc được quyết định là một lời khẳng định dõng dạc rằng ý kiến của nhân viên là quan trọng, và nhân viên có quyền sở hữu với công việc mà mình đang làm. Như vậy thì nhân viên sẽ tự hào về công việc và thành quả của mình lắm lắm.
Thứ ba, tôi nghĩ đây là điều tối quan trọng, đó là tạo ra không gian an toàn cho nhân viên. Cũng như bạn chỉ sống được trong một không gian an toàn thì đi làm cũng thế. Đâu ai muốn dành 8 tiếng mỗi ngày ở một không gian nguy hiểm cho tinh thần của họ?
Giả như tôi đi làm trong tâm thế nơm nớp lo sợ không biết hôm nay họp có bị sếp bêu tên hay không, hay hôm qua lỡ làm sai cái này cái kia sợ sếp trách cứ thì tôi sẽ thấy mệt mỏi vô cùng. Sếp chưa cần tác động gì mà nhân viên đã tự lo âu thì còn đâu tâm trí mà làm cho tốt công việc nữa.
Ấy thế mà trường hợp này lại hay gặp ra phết. Tôi từng trò chuyện với nhiều bạn trẻ (và bạn già, mẹ tôi chẳng hạn) có chia sẻ cùng một vấn đề này. Nguyên do chung là do các sếp tiêu chuẩn cao nên dễ bực tức khi chất lượng công việc chưa đạt được tiêu chuẩn đó.
Thực ra nếu một hai lần đầu thì do nhân viên thật nhưng nếu lần thứ 10 mà nhân viên vẫn làm chưa tốt thì phải xem lại khâu tuyển người (là từ sếp) chứ nhỉ. Còn trong vài lần đầu tiên nhân viên mắc lỗi, mong các sếp hãy phản ứng nhẹ nhàng, hoặc xem bạn nhân viên mong muốn nhận được phản hồi như thế nào để làm theo cho phù hợp. Kị nhất là để nhân viên sợ sếp. Hãy làm cho nhân viên nể, không nên để nhân viên thấy sợ và thiếu an toàn.
Tựu chung lại, tôi chỉ muốn nhấn mạnh một điều rằng khi làm sếp, bạn đang làm việc với những con người, với tâm tư tình cảm của riêng mình chứ không phải những cỗ máy lao động hùng hục. Một chút nỗ lực và tiết chế từ sếp để nhân viên xây dựng cảm giác tự tin sẽ mang lại “lợi nhuận” rất lớn cho cả đôi bên.
Sau này khi được làm sếp, tôi hứa sẽ quay lại đọc những dòng này một tuần một lần để nhắc nhớ bản thân
Theo Lanhinsaigon
