Siết chặt thuế thì chắc chắn không sai, nhưng nếu chỉ đặt mục tiêu tăng thu ngân sách mà không tính đến sức chịu đựng của đối tượng chịu thuế, có một thực tế là:
“Các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs), cùng với hàng triệu hộ kinh doanh cá thể, là nhóm chịu tổn thương lớn nhất đang ồ ạt rời bỏ”
Chỉ riêng tháng 10/2025: Có tới 4.500 doanh nghiệp giải thể con số cao nhất lịch sử, gấp đôi mức trung bình trong các tháng trước đó.
Thực tế đã diễn ra từ tháng 8, tháng 9, tháng 10. Trung bình mỗi tháng giải thể 4000 doanh nghiệp, tổng 3 tháng đã bằng 60% số doanh nghiệp giải thể của cả năm 2024
Vì sao lại vậy?
1) Doanh thu chịu thuế, còn chi phí lại khó khấu trừ
Phần lớn SMEs và hộ kinh doanh tại Việt Nam hoạt động với quy mô nhỏ, vốn hạn chế, và cần dòng quay vòng nhanh.
Trong ngành thương mại và dịch vụ, biên lợi nhuận thực trước khi nộp thuế thường khoảng 5%.
Thuế vốn đánh trên doanh thu và khấu trừ trên chi phí.
Một nghịch lý là: Các chi phí đôi khi chưa làm chuẩn không có hóa đơn hợp lệ, nhưng doanh thu bị ép minh bạch vẫn phải nộp đủ thuế đầu ra, vậy là thành thiệt kép, kết hợp với biên lãi vốn đã mỏng thì chi phí thuế khiến kinh doanh không còn lợi nhuận.
2) Khả năng điều chỉnh lại giá quá yếu để thích nghi
Từ góc nhìn giữ lợi ích, tăng thuế thì sẽ cần tăng giá hoặc thương lượng lại giảm đầu vào.
Nhưng các doanh nghiệp nhỏ, hay hộ kinh doanh này thường nằm ở giữa chuỗi cung ứng. Họ sẽ không đủ “sức mặc cả” với nhà cung cấp ở đầu vào, càng khó tăng giá sản phẩm đầu ra do áp lực cạnh tranh và kỳ vọng của khách hàng.
Một số nhóm khách hàng rất nhạy cảm với tăng giá nên tăng giá khiến lượng khách hàng chạy sang nơi khác.
Mà giữa các đối thủ cạnh tranh thì không có sự đồng lòng => cuộc chiến ai chịu đựng tốt hơn thì ở lại và đào thải đối thủ yếu
Tóm lại khi bị ép phải kê khai minh bạch và nộp thuế đầy đủ, họ gần như không có nhiều cách để xoay xở
3) Ảnh hưởng quá lớn của kinh tế khu vực phi chính thức
Nhiều người cho rằng minh bạch thuế chỉ là thay đổi hành chính.
Nhưng trong một hệ sinh thái kinh tế mà nhiều mắt xích vẫn còn vận hành phi chính thức thì ép một mắt xích ra ánh sáng quá nhanh có thể dẫn đến đứt gãy.
Thêm vào đó:
-
Chi phí để tuân thủ luật như kế toán, phần mềm, thời gian tuy không lớn về mặt con số, nhưng là gánh nặng với nhiều đơn vị;
-
Các chi phí để “sửa” lại quá khứ cũng không nhỏ.
Bởi vậy siết chặt thuế là chính sách được bắt đầu với những mục đích tốt trong dài hạn. Nhưng nếu không xét đến độ chênh lệch về sức chịu đựng giữa các chủ thể kinh tế, thì chính sách ấy có thể gây ra hậu quả ngược: Đẩy các doanh nghiệp nhỏ buộc họ rời bỏ thị trường.
Nên không chỉ cần sự nghiêm minh, mà còn cần sự thấu hiểu.
