Khoảng một thập kỷ trước đây, chỉ số thông minh logic IQ (Intelligence Quotient) được xem như một biểu tượng tuyệt đối về trí thông minh và mức độ tài giỏi của một con người.
Đó là lý do mà khi nói về những bậc thiên tài như Albert Einstein, Wolfgang Amadeus Mozart, Marie Curie, Van Gogh, Isaac Newton, Steve Jobs… chúng ta luôn mặc định sự xuất chúng ấy đến từ chỉ số thông minh logic bẩm sinh.
Nhưng những năm gần đây, khi mà công nghệ có sự tiến bộ vượt trội, con người phụ thuộc nhiều hơn vào các loại máy móc và phần mềm khiến mối quan hệ và việc tương tác giữa người với người gặp nhiều khó khăn. Đây cũng là lúc mà những yêu cầu về kỹ năng của thời đại đối với thế hệ trẻ bắt đầu thay đổi. Theo cô Võ Thị Mỹ Duyên, Giám đốc Đào tạo kiêm Cố vấn Tâm lý tại Học viện Kỹ năng VTALK: “Tiến trình hội nhập hóa khiến việc giao tiếp và tương tác của con người trở nên quan trọng và cần thiết hơn bao giờ hết. Chính vì thế, mọi người có xu hướng nói về chỉ số thông minh cảm xúc EQ (Emotional Quotient) nhiều hơn, đề cao EQ như một thước đo mới mang tính cập nhật và hiện đại hơn”.
Thậm chí, một số nghiên cứu đã ra đời để xác định rõ ràng, rằng EQ và IQ, đâu mới là chỉ số quan trọng nhất đối với một con người. Giáo sư nổi tiếng của trường Wharton, Adam Grant và Daniel Goleman, tác giả của cuốn sách nổi tiếng được bán chạy nhất có tên "Emotional Intelligence", cũng từng có một cuộc tranh luận về chủ đề: "Yếu tố nào có vai trò quan trọng hơn để tạo nên thành công của một con người, là chỉ số cảm xúc (EQ) hay khả năng tư duy logic (IQ)?". Hay Daniel Goleman - tác giả của cuốn sách nổi tiếng "Emotional Intelligence", một trong những cuốn sách bán chạy nhất của tờ New York Times, đã nghiên cứu và viết cuốn "Working with Emotional Intelligence" nhằm đánh giá mức độ quan trọng của EQ và IQ trong việc mang lại thành công.
“Tuy nhiên, việc chỉ xoay quanh câu chuyện của EQ và IQ đã không còn phù hợp khi yêu cầu của xã hội ngày càng tăng cao, việc đánh giá thực lực và tiềm năng của mỗi người được nhìn nhận trên nhiều phương diện hơn”, cô Mỹ Duyên chia sẻ, “IQ cho bạn khả năng giải quyết các vấn đề, EQ giúp bạn kết nối và thuyết phục mọi người nhưng những chỉ số thông minh khác như sáng tạo (CQ), vượt khó (AQ)... lại quyết định bạn thực sự trở thành ai vì nó tác động trực tiếp đến cách bạn hành động, cách bạn thể hiện tư duy và cảm xúc mình ra ngoài”.
Quan điểm này đã từng được tỷ phú Jack Ma chia sẻ trong hội nghị OECD: "Nếu muốn thành công, bạn cần có EQ rất cao, nó là công cụ giúp bạn kết nối với mọi người. Nhưng nếu không muốn sớm trở thành kẻ thua cuộc, bạn cũng cần có một chỉ số IQ tốt. Và nếu muốn được mọi người kính trọng, bạn còn cần có cả những chữ Q khác nữa. Bộ não chúng ta có thể được thay thế bằng máy móc nhưng tâm hồn, thái độ và ý chí thì không bao giờ".
Khi phân tích sâu hơn về vấn đề này, cô Mỹ Duyên cho rằng: “Ngoài EQ và IQ, chúng ta cần quan tâm đến 3 chỉ số quan trọng khác là: chỉ số thông minh tinh thần (SQ); chỉ số thông minh sáng tạo (CQ) và chỉ số thông minh vượt khó (AQ). Đây là các chỉ số cần thiết nhất cho yêu cầu của thời đại mới”.
SQ - chỉ số thông minh tinh thần
SQ là chỉ số thể hiện niềm tin của một người về chính bản thân họ và về vạn vật xung quanh trong cuộc sống. “Người có SQ cao sẽ có năng lực cảm nhận rất tốt về các giá trị tinh thần và mang khát khao rất lớn trong việc tìm và thấu hiểu về mọi vấn đề” - cô Mỹ Duyên cho hay.
Cô Mỹ Duyên cũng cho biết thêm: “Nếu gọi chỉ số IQ và EQ là hai cánh tay đắc lực cho một cá nhân làm việc hiệu quả, thì chỉ số tinh thần SQ sẽ giúp trả lời câu hỏi cơ bản: “Tại sao chúng ta làm việc chúng ta đang làm? Động lực làm việc của chúng ta là gì? Vì Đam mê, Quyền lực, Học hỏi, Tự do tài chính, hay chúng ta đã vượt qua những đòi hỏi của cơm áo gạo tiền và nhắm tới đích lớn lao hơn là để lại di sản cho xã hội?”. Đây là những câu hỏi về giá trị sống của mỗi người, câu hỏi mà đôi khi, nhiều người đã đi cả cuộc đời vẫn không thể nào tìm được cho mình một đáp án”.
AQ - chỉ số thông minh vượt khó
AQ là chỉ số biểu thị khả năng nỗ lực phấn đấu để vượt qua thách thức, nghịch cảnh của con người. “Chỉ số AQ chính là kết tinh của ý chí và trí tuệ bên trong mỗi người”, cô Mỹ Duyên khẳng định.
Thông qua đánh giá AQ chúng ta có thể phần nào dự đoán được ai là người có chí tiến thủ, dám vượt khó, vượt khổ, kiên trì với mục tiêu để đạt được thành công và ai là kẻ duy chí, không có năng lực đương đầu với thử thách, chông gai, thiếu bản lĩnh và khó làm được việc lớn. Với xã hội ngày nay khi các nhu cầu căn bản của con người đều được đáp ứng đầy đủ từ khi sinh ra nên thế hệ của hiện tại nếu không có chỉ số AQ cao thì sẽ dễ dàng thỏa mãn bản thân trong những giới hạn đó, dễ dàng từ bỏ khi gặp khó khăn ở ranh giới vượt ngưỡng để bứt phá bản thân.
CQ - chỉ số thông minh sáng tạo
Chỉ số CQ biểu thị mức độ sáng tạo, khả năng suy nghĩ mới lạ, mang tính đột phá, thể hiện sự khác biệt của mỗi người trong đa lĩnh vực, hoạt động. Theo cô Mỹ Duyên: “Biểu hiện rõ nhất của CQ trong cuộc sống chính là cách chúng ta đánh giá, xử lý một vấn đề hay các tình huống lạ lẫm bằng những giải pháp mang tính mới và hiệu quả cao”.
Dựa trên CQ, những nhà lãnh đạo rất dễ tìm ra người có năng lực cải tiến, phát triển, làm mới những phiên bản cũ cho sản phẩm/dịch vụ, để từ đó giúp công ty phát triển đi lên.
Vậy làm thế nào để áp dụng những chỉ số quan trọng này vào cuộc sống một cách hiệu quả nhất?
Cô Mỹ Duyên chia sẻ rằng: “Các chỉ số quan trọng, nhưng thực chất chỉ là những con số vô tri. Chúng chỉ có ý nghĩa khi mỗi người tự ý thức và rèn giũa thông qua quá trình học hỏi và làm việc hàng ngày. Sở dĩ tôi quan trọng quá trình rèn giũa vì tâm lý nhiều người mặc định năng lực của bản thân theo những chỉ số cụ thể mà không có sự trau dồi hay cố gắng hơn. Kỹ năng và khả năng của con người đều có thể bị thui chột theo thời gian nếu không có quá trình học hỏi thường xuyên. Vì thế, các chỉ số quan trọng, nhưng quan trọng nhất vẫn là cách chúng ta nỗ lực để nâng cao các chỉ số ấy”. Vậy nên, EQ, IQ hay CQ, AQ sẽ nói được chúng ta bẩm sinh là ai nhưng không thể đoan chắc rằng tương lai ta sẽ trở thành người như thế nào. Sự quan trọng của các chỉ số không đồng nghĩa với năng lực bất biến của con người. Vì thế, mọi sự thành công vẫn được quyết định từ hành trình nỗ lực và phấn đấu.
