Chứng khoán hóa blockchain?

Rất nhiều người vẫn cho rằng, blockchain chẳng qua chỉ là một thuật ngữ có tính lùa gà của dân marketing. Nhưng theo định nghĩa chuẩn, đó là một cuốn sổ cái số, được chia sẻ phi tập trung, mã hóa một cách an toàn và không thể sửa được. Nói rộng ra, blockchain cho phép một tập hợp người lạ, có thể thống nhất với nhau một vấn đề và thực thi nó trên cơ sở hợp đồng đó. Về lý thuyết, blockchain có thể thay thế bất cứ bên thứ ba nào có nhiệm vụ bảo quản và lưu trữ các giao dịch quá khứ như tổ chức tín nhiệm, cơ quan dịch vụ truyền thông, etc…Blockchain tạo cơ hội giải quyết các bài toán phối hợp phức tạp, mà không để cho người điều phối “ăn quá nhiều” trong quá trình đó.

Công nghệ blockchain đã có từ khá lâu, nhưng phải đến ngày 31/10/2008, một nhân vật bí ẩn có tên là Satoshi Nakamoto mới tung ra ứng dụng đầu tiên của nó là một đồng tiền mã hóa, có tên là bitcoin. Blockchain của bitcoin đặt mục tiêu thay thế nhà băng.

Tháng 1/2014, Vitalik Buterin, thiên tài 19 tuổi gốc Nga-Canada, công bố những một thứ được gọi là Ethereum. Ethereum không những có thể chuyển tiền từ chỗ này sang chỗ khác, mà còn cho phép chạy các đoạn mã, được gọi là “hợp đồng thông minh – smart contract”. Đó không chỉ là một ngân hàng phân tán, mà là một máy tính toàn cầu phi tập trung. Một nhóm người hoàn toàn có thể tự mở một công ty bảo hiểm, chấp nhận phí, tự động tính rủi ro, trả bảo hiểm mà không bị một tổ chức nào ăn chặn.

Các dự án dựa trên công nghệ blockchain phát triển nhanh chóng và được thị trường chấp nhận. Nếu ngày 22/5/2010, một người đàn ông đã chấp nhận 10,000 btc để bán 2 chiếc pizza. Nếu ông ta giữ số btc đó đến hôm nay và bán đi, ông ta sẽ có số tiền 1,053,259,000 usd (một tỷ 53 triệu 259 ngàn đô la mỹ).

Một trong những bí ẩn đứng đằng sau sự bùng nổ của công nghệ này, xảy ra ở thị trấn Zug của Thụy Sĩ, nơi tập hợp tinh hoa của giới luật sư và tài chính. Một công ty luật có tên là MME, đã sử dụng token (xèng) được tạo ra bằng công nghệ blockchain để huy động vốn và các quỹ phi lợi nhuận. Mấu chốt là họ đã chứng minh được “xèng” này không phải là các công cụ đầu tư và vì thế không bị điều tiết bởi Ủy ban chứng khoán, đặc biệt là Mỹ. Sự kiện này đã mở ra một trào lưu mới có tên là ICO (Initial Coin Offering), được ví là “phép giả kim” trong ngành tài chính.

Một điều rất đặc biệt, nhưng không bất ngờ, đó là sự tham gia tích cực của giới công nghệ trẻ Việt Nam vào trào lưu công nghệ mới này.

Năm 2017, hai lập trình viên Việt Nam làm sửng sốt giới truyền thông thế giới khi ICO Kyber Network thành công huy động được 52 triệu đô la Mỹ, đứng trong top 10 thế giới các Startup. Hiện Kyber vẫn đang giữ vị trí top 3 thế giới về các giao dịch qua sàn phi tập trung. Công nghệ lõi của Kyber được nhiều các công ty khác trên thế giới sử dụng.

Tháng 10/2021, SkyMavis, một công ty do 2 lập trình viên VN mới thành lập 3 năm được định giá 3 tỷ đô la Mỹ, biến họ thành những tỷ phú trẻ nhất VN

Tháng 6/2022, sáng lập viên của 1 startup Việt Nam đình đám khác là Coin98, một công ty chuyên về xây dựng cộng đồng, điều rất quan trọng trong công nghệ blockchain đã háo hức chia sẻ với tôi khi gia nhập Endeavor: anh ạ, lần đầu tiên chúng ta không sợ bị “lỡ tàu”, vì chúng ta đang ngồi trên đầu máy.

Cùng trong năm 2022, Liên minh Blockchain Việt Nam VBU rồi Hiệp hội Blockchain Việt Nam VBA được thành lập để tạo tiếng nói chung thuyết phục chính quyền thừa nhận công nghệ và ứng dụng của nó.

Tháng 9/2023, quốc hội bắt đầu thảo luận các khía cạnh pháp lý trong việc “Ứng dụng công nghệ Blockchain trong nền kinh tế số”

Các hoạt động lập pháp được đặc biệt đẩy mạnh khi VN có lãnh đạo mới.

Tháng 10/2024, Chính phủ ban hành quyết định số 1236/QĐ, công bố Chiến lược quốc gia về ứng dụng và phát triển công nghệ Blockchain.

Tháng 1/2025, Tổng bí thư xác định blockchain là một trong các công nghệ lõi mà Việt Nam phải quyết tâm làm chủ.

Chính phủ cũng đã bắt đầu dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số, bảo đảm khung pháp lý cho các tài sản mã hóa và giao dịch dựa trên công nghệ blockchain.

Để đẩy nhanh tiến độ, trong lúc chờ đợi Luật được thảo luận và thông qua, chính phủ đã giao UBCK dự thảo nghị quyết của Chính phủ về thị trường tài sản mã hóa.

Sự quyết liệt của chính phủ thực sự làm nức lòng anh em công nghệ.

Đáng tiếc là trong dự thảo nghị quyết được công bố, có lẽ các nhà soạn thảo của UBCK đã không để ý đến những nỗ lực của MME tại Zug cách đây hơn 10 năm, để loại trừ token khỏi phạm vi điều chỉnh của chứng khoán, tạo khoảng trống cho công nghệ phát triển.

Dự thảo của UBCK đơn giản cho tất cả các loại tài sản mã hóa cũng là một hình thức chứng khoán, bởi thế đưa ra những điều kiện cổ điển về kinh tế, nhưng chưa phù hợp với đặc thù blockchain là phân tán và quản lý dựa trên công nghệ:

- Các sàn giao dịch phải tập trung, chủ sàn phải xì ra 10 ngàn tỷ làm bảo lãnh. Hệt như các công ty chứng khoán cổ điển

- Cá nhân phải mang hết các loại tài sản khắp nơi về đăng ký trên những sàn VN, không thì mọi giao dịch sẽ bị coi là phạm pháp, và chịu mức phạt nặng nề.

Mặc dù chưa phải là bản cuối cùng, nhưng dự thảo đã gây sốc cho các công ty công nghệ Việt Nam đang hoạt động trong lĩnh vực này. Họ cho rằng nếu được thông qua trong hình thức như vậy, dự thảo này sẽ là một hành động “tự bắn vào chân mình”, biến các dịch vụ công nghệ do các công ty Việt Nam cung cấp ra khắp thế giới là phi pháp.

Ngày 2/6, thông qua công ty cổ phần Endeavor, và các cố vấn pháp lý, họ đã gửi công văn chính thức lên chính phủ và truyền thông, đề nghị sửa đổi dự thảo, cụ thể có 3 điểm:

Thứ nhất, cân nhắc loại trừ phạm vi điều chỉnh của Dự thảo Nghị quyết đối với hoạt động phát triển công nghệ, cung cấp dịch vụ kỹ thuật trong lĩnh vực tài sản mã hóa của các doanh nghiệp công nghệ, đội ngũ kỹ sư tin học và lập trình viên tại Việt Nam trên cơ sở phân định rõ ràng các vấn đề:

Phân biệt hoạt động phát triển công nghệ, cung cấp dịch vụ kỹ thuật trong lĩnh vực tài sản mã hóa với các hoạt động cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa hiện đang được quy định trong Dự thảo Nghị quyết;

Phân biệt các chủ thể thực hiện hoạt động phát triển công nghệ, cung cấp dịch vụ kỹ thuật trong lĩnh vực tài sản mã hóa (bao gồm các doanh nghiệp phát triển công nghệ blockchain, đội ngũ kỹ sư, lập trình viên) với các chủ thể phát hành tài sản mã hóa, cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa.

Thứ hai, cân nhắc loại trừ phạm vi áp dụng của các quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài sản mã hóa và thị trường tài sản mã hóa đối với các hoạt động phát triển công nghệ, cung cấp dịch vụ kỹ thuật của các công ty công nghệ, đội ngũ kỹ sư tin học và lập trình viên tại Việt Nam.

Thứ ba, tiếp tục hoàn thiện, xây dựng khung pháp lý dành cho các hoạt động công nghệ, dịch vụ kỹ thuật trong lĩnh vực tài sản mã hóa theo đúng với chỉ đạo của Đảng, Bộ Chính trị và Thủ tướng Chính phủ, bao gồm việc hoàn thiện dự thảo Luật Công nghiệp Công nghệ số và các văn bản pháp luật liên quan. Trong trường hợp cần thiết, để các cơ quan có thẩm quyền có đánh giá tổng quan và sát với thực tiễn nhất, làm cơ sở xây dựng quy định phù hợp, nhóm các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam sẵn sàng thực hiện các hoạt động phát triển công nghệ, cung cấp các dịch vụ kỹ thuật trên cơ sở thử nghiệm.

Các doanh nghiệp công nghệ cam kết sẽ tiếp tục đồng hành cùng Chính phủ trong quá trình xây dựng và hoàn thiện hành lang pháp lý, nhằm đạt được mục tiêu kép: vừa đảm bảo an ninh, an toàn xã hội, vừa thúc đẩy phát triển kinh tế và đưa Việt Nam trở thành một trung tâm công nghệ chuỗi khối blockchain tiên tiến trong khu vực và trên thế giới.

Đây là một hành động chuyên nghiệp, có thể coi là dũng cảm của các doanh nghiệp công nghệ, vốn chưa bao giờ được coi là ông lớn, góp phần vào việc hoàn thiện cơ chế quản lý của chính phủ, rất phù hợp với tinh thần nghị quyết 68 về kinh tế tư nhân của Bộ chính trị.

Rất đáng được cổ vũ.