Việt Nam có trữ lượng than đá khoảng 6,6 tỉ tấn, trong đó trữ lượng có thể khai thác là 3,6 tỉ tấn, đứng thứ nhì Đông Nam Á. Số liệu thì nghe ghê gớm như thế nhưng chẳng thấm vào đâu so với các nước như Trung Quốc, Nga, Mỹ, Úc… chiếm đến 4/5 trữ lượng than trên toàn thế giới (khoảng 3.000 tỉ tấn có thể khai thác).
Rõ ràng, Việt Nam trữ lượng than không cao nhưng lại khai thác mỗi năm đến 40 triệu tấn chỉ để bán…nợ. Và nhiều năm qua, TKV đã phá kỷ lục ‘đào hố bom” nợ hơn 3 tỷ đô Mỹ tương đương khoảng 74.000 tỷ đồng.
Công nghệ khai thác lạc hậu, quản lý yếu kém, thất thoát cao… đã làm hiệu quả ngành than trượt không phanh so với các nước trong khu vực. Nay mang thêm khoản nợ khổng lồ, tình hình càng thê thảm hơn. Quái lạ, đào than lên bán mà nợ gì kinh khủng thế !
Con dại cái mang
TKV là doanh nghiệp 100% vốn nhà nước, dư luận cho rằng có phá gia chi tử đến đâu, họ cũng chẳng mang một gánh nợ nào cả, vì đó là con cưng.
Nợ này tích tụ qua nhiều năm, cứ mỗi đời lãnh đạo khi hạ cánh an toàn thì thành quả của họ để lại là "cục nợ". Nợ lớn nhất là lãi vay ngắn hạn và dài hạn hơn 30.000 tỉ đồng mà tiền lãi mỗi ngày phải trả là khoảng 6,5 tỉ đồng.
Thoạt nghe qua có vẻ như có gì đó sai sai nhưng đó là một thực tế rất phũ phàng mà Thanh tra Chính phủ đã báo cáo rõ về thực trạng hoạt động của TKV.
Thử tính lợi nhuận của "năm thành công rực rỡ" 2021 là khoảng 3.500 tỉ đồng thì trả xong khoản nợ 74.000 tỉ sẽ mất hơn 20 năm. Với điều kiện là lãi vay không phát sinh. Còn như mức lãi vay hơn 2.000 tỉ đồng/năm như hiện nay thì chắc "tết Công Gô".
Thế nhưng trong Chiến lược phát triển ngành công nghiệp than Việt Nam, dù Bộ Công Thương nhận định tiềm năng tài nguyên than là có hạn, mức độ thăm dò hạn chế; điều kiện khai thác ngày càng khó khăn dẫn đến chi phí sản xuất than và giá thành sản phẩm than tăng cao, nhưng vẫn muốn "ban hành cơ chế chính sách phù hợp để hỗ trợ, thúc đẩy doanh nghiệp tham gia đầu tư thăm dò và khai thác than ở nước ngoài". Một kế hoạch rất "Rô - man - tíc" trong tình thế rất bi đát.
Hôm nay TKV nợ 74.000 tỉ đồng, thế hệ sau phải gù lưng trả lãi.
"Nghe - thấy" số nợ hiện tại thì dù muốn dù không chúng ta vẫn có quyền đặt ra câu hỏi, phải chăng trả không nổi thì ngân sách gánh thay, mà ngân sách chính là tiền thuế của người dân. Gây hậu quả nghiêm trọng nhưng lãnh đạo của TKV chỉ bị kỷ luật cảnh cáo. Đặt cạnh số nợ 74.000 tỉ đồng này quả là sự ấm ức mà người dân khó nuốt trôi.
Song, đây là những con số ở thì hiện tại, được hạch toán rõ ràng mười mươi trên sổ sách giấy tờ. Nhưng còn những con số khổng lồ xuyên không như: tài nguyên đất nước được thiên tạo qua hàng kỷ niên hà đã một đi không bao giờ trở lại, nguồn nước, nguồn không khí tại các vỉa than bị đào, xúc, múc bị ô nhiễm nghiêm trọng, đời sống của cư dân xung quanh đó bị đảo lộn hoàn toàn bởi tình trạng bệnh ung thư, bệnh phổi, bệnh ngoài da gia tăng, gánh nặng cho gia đình và xã hội, cho cả ngành y tế, môi trường quốc gia thì "cơ ngành " nào hạch toán được nhỉ (?) ! Thậm chí có những cái chết mãi mãi đi vào lòng đất dưới hầm lò đổ sụp.
Có thể ngày hôm qua và hôm nay, những "chúa chổm" được quả hời, con cháu họ cũng được thừa hưởng những "quả ngọt" từ cục nợ hàng chục nghìn tỷ đồng. Nhưng rõ ràng, thế hệ mai sau của đất nước sẽ phải sấp mặt khi tài nguyên khoáng sản kiệt quệ, chi phí bệnh tật, hệ lụy môi trường ô nhiễm bủa vây.
Nguyễn Huy
