Với chế độ làm việc trọn đời của các công ty Nhật, họ không có cách nào đuổi ngang nhân viên chính thức được, trừ khi nhân viên vi phạm kỉ luật công ty. Do đó muốn cắt giảm nhân sự họ phải làm “kì vọng thôi việc”.
Công ty ô tô Mitsubishi đang kêu gọi tự nguyện nghỉ việc từ tháng 11 với số lượng khoảng 550 người, đối tượng là cấp quản lý trên 45 tuổi làm việc tại trụ sở chính, Nhà máy Okazaki (Thành phố Okazaki, Tỉnh Aichi), Nhà máy Mizushima (Thành phố Kurashiki, Tỉnh Okayama). Tính đến cuối tháng 3 năm 2008, số lượng nhân viên là khoảng 14.000 người, và bao gồm cả các công ty tập đoàn là khoảng 32.000 người.
Ngoài trụ sở chính, hiện tại nhà máy ở Thái cũng đang thực hiện việc tương tự để tái cấu trúc. Vì ảnh hưởng của dịch Covid 19 nên kế hoạch đến 3/2021 công ty này sẽ lỗ khoảng 3.3 tỉ USD. Nhà máy ở tỉnh Gifu chuyên lắp xe Pajero cũng sẽ bị đóng cửa.
Khác với nhiều quốc gia khác, ơ Nhật khi có khủng hoảng xảy ra thì thường có cái gọi là “kì vọng thôi việc”, tức công ty sẽ mời những người “đối tượng” vào phỏng vấn, nói tình hình công ty hiện đang khó khăn như thế như thế, nên công ty muốn anh thôi việc, công ty sẽ hỗ trợ cho anh XYZ vạn yen.
Ngày xưa đợt khủng hoảng 2009, một công ty Nhật ở Việt Nam nơi mình từng làm việc cũng đã thực hiện một đợt kì vọng thôi việc như vậy. Con số XYZ công ty hỗ trợ thôi việc khá lớn, đợt đó công ty cũ mình rất kẹt tiền mà vẫn hỗ trợ hơn 3 năm lương hỗ trợ hơn 3 năm lương. Theo quan sát của mình thì một số người giỏi dễ nghỉ việc vì với họ nghỉ ra ngoài tìm việc mới không quá khó mà được hỗ trợ mấy năm lương quá tốt, ngược lại những người đang có lương cao hơn năng lực sẽ không nghỉ. Nên sau một đợt “kì vọng thôi việc” thì công ty mất khá nhiều máu, là những đầu tàu có năng lực.
Lý do vì sao phải làm “kì vọng thôi việc” mà không chỉ định cho thôi việc (lựa người nào kém cho nghỉ), là vì các công ty Nhật không có cách nào đuổi ngang nhân viên chính thức được, trừ khi nhân viên vi phạm kỉ luật công ty (?). Mình hỏi nhiều người đồng nghiệp Nhật đều nói như vậy. Đây cũng chính là điểm yếu của chế độ làm việc trọn đời của các công ty Nhật. Tất nhiên chế độ này cũng có rất nhiều điểm lợi, đã góp phần tạo ra kì tích Nhật bản với một loạt công ty thành công hàng đầu thế giới hồi thế kỷ trước. Khi đó nhân viên cống hiến cho công ty quên mình, coi công ty còn quan trọng hơn cả gia đình.
Về sau này để đối phó với những đợt khủng hoảng cần cắt giảm nhân sự dễ dàng hơn thì các công ty thuê nhiều nhân sự theo hợp đồng có thời hạn, từ các công ty cung cấp chuyên nghiệp. Các nhân viên thuộc công ty này có thể coi như lính đánh thuê chuyên nghiệp, đi làm công ty này vài năm công ty khác vài năm, thường có lương thấp hơn nhân viên chính thức và cũng thường được giao các công việc giản đơn hơn. Nhiều lao động nước ngoài sang Nhật làm cho các công ty cung ứng lao động như vậy.
Tác giả: Trương Minh Hải
Cô ‘nông dân Việt kiều’ kể chuyện đầu ra cho sản phẩm nông nghiệp
Nhà mình nuôi bò ở Úc, vừa kết hợp sản xuất thịt, vừa kết hợp sở thích. Trong trang trại...
