Vào đầu những năm 90 của thế kỷ trước, nước Nga (Xô viết) gặp phải những biến cố kinh hoàng. Chính trị rối ren, xã hội loạn lạc, kinh tế tan hoang. Chúng tôi khi đó là những sinh viên, nghiên cứu sinh, còn rất trẻ, chưa đủ kinh nghiệm để đối phó với những cơn bão lốc của thị trường. Tôi khi đó mới tốt nghiệp Đại học tại St Petersburg, chuyển lên Moscow làm NCS. Còn nhớ nước Nga khi đó muối cũng không có, gạo không thể mua được. Thịt là thứ vô cùng quí hiếm. Những năm tháng “đói kém” đó không bao giờ phai trong tâm trí những lưu học sinh Nga, lao động VN tại Nga, và ngay cả người dân Nga.
Quay trở lại một chút thời gian trước. Nước Nga thời XHCN (xuống hố cả nút) tất cả đều bao cấp. Mọi thứ hàng hóa, dù không phải là quá tốt, nhưng đáp ứng đủ nhu cầu của tất cả mọi người. Đến khi khủng hoảng, hàng hóa biến mất, không có ai có tiền cả. “Đói đầu gối phải bò”, rất nhiều bạn bè tôi (người Nga) đều ra đường buôn bán, tìm kiếm từng đồng rub. Họ liên kết lại, lập ra những “Hợp tác xã”, buôn bán đủ mặt hàng. Sau này nâng cấp lên thành công ty.
Quá trình cổ phần hóa bắt đầu xảy ra. Nhiều nhà máy tê liệt hoạt động, được bán với giá “không tưởng”. Tôi còn nhớ năm 1993, tôi đã mua đứt 1 nhà máy, rộng chừng 8000 m2 tại Moscow, bao gồm cả máy móc (nhiều vô kể), với giá 10.000 $. Tôi bán hết đống máy móc kia với giá sắt vụn, để lấy mặt bằng, mở chợ. Chính những anh bạn Nga nghèo túng của chúng tôi, gom góp tiền vào, mua được cổ phần ở những công ty nhà nước. Sau này họ đều trở thành “đại gia”, tỷ phú dollar cả. Ngay cả những người tôi quen như anh Quang “phơ”, anh Vĩ, anh Sơn “cá rán”, anh Hùng – Thảo, lúc này còn rất nghèo.
“Loạn thế chi anh hùng”, đúng như vậy. Nếu thiên hạ thái bình, kinh tế lúc nào cũng ổn định, thì cơ hội không thể nằm trong tay các bạn. Dịch lệ lần này là khủng khiếp, chưa có tiền lệ. Hậu quả mà COVID-19 gây ra, chưa thể lường hết. Rõ ràng, kinh tế đang đối mặt với những điều tồi tệ nhất, chưa từng có. Nhưng chính lúc này đây, mới cần bản lĩnh, mới cần sự quả cảm. Những ai đó khuyên bạn: “Hãy cố giữ tiền, sống sót qua thời loạn lạc. Cơ hội luôn xuất hiện sau này”. Họ không sai. Bạn cứ giữ lại mấy đồng bạc “còm cõi” đó đi, nó sẽ cứu bạn khỏi cơn đói. Nhưng khi khủng hoảng qua đi, bạn vẫn “tầm thường” như mấy kẻ khuyên bạn mà thôi.
Gần đây có một vị CEO của một Quĩ đầu tư có phát biểu: Chúng tôi nhận thấy, giá một số cổ phiếu VN rất rẻ, thậm chí rẻ “một cách ngớ ngẩn”. Không bàn về quan điểm đó đúng hay sai, cũng không bàn về việc đó là cổ phiếu nào. Nhưng theo tôi, vị đó sẽ là anh hùng, sẽ có cơ hội để trở thành tỷ phú sau khi dịch lệ qua đi.
Một trong những bài học lớn nhất mà tôi học được từ cuộc khủng hoảng nước Nga năm xưa, đó là sự liên kết. Những người bạn nghèo túng của tôi, không thể thành công, nếu đứng một mình. Chính vì vậy, tôi đang ấp ủ một ý tưởng, tập hợp những người bạn, những người anh em cùng chí hướng, cùng đam mê, để tìm kiếm cơ hội lớn nhất trong đời.
Tác giả: Nguyễn Hồng Điệp
